Phó giáo sư - tiến sĩ Đinh Phương Duy: Khơi dậy khát vọng và sức mạnh của cộng đồng

Trong nhiều năm qua, phong trào tự nguyện ở TPHCM đã trở thành một di sản quý báu trong quá trình hình thành những nét đẹp đặc thù của xã hội, đất nước và con người Việt Nam nói chung và người Sài Gòn nói riêng. Phong trào tự nguyện ở TPHCM đã có hiệu ứng rất tích cực, lan tỏa trong xã hội một cách nhanh chóng chính từ tính nhân văn và tính thực tiễn của nó.

ATM gạo cho người nghèo - một nét đẹp của người Sài Gòn giữa mùa dịch COVID-19 - Ảnh: Minh Anh

Để có thể phát huy được sức mạnh toàn diện của “lòng tốt người Sài Gòn”, chúng ta cần củng cố niềm tin và kết nối cộng đồng bền chặt bằng cách điều phối nhịp nhàng của chính quyền, các đoàn thể. Muốn vậy, đoàn thể, chính quyền phải kiên trì tác động tích cực từ nhiều góc độ khác nhau, trong đó, phải khơi dậy khát vọng cống hiến từ việc thúc đẩy và phát huy mặt tích cực của vô thức cộng đồng.

Có thể khẳng định, việc tạo điều kiện thuận lợi để các cộng đồng dân cư, các tầng lớp nhân dân tổ chức các hoạt động chung sẽ góp phần kết nối và hình thành các giá trị nhân văn trong quá trình tương tác, chọn lọc và thích ứng trên nền tảng “chung lòng, chung sức” của các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức xã hội nghề nghiệp. Khi được thức tỉnh qua sự kết nối, vô thức cộng đồng sẽ càng được củng cố và nó sẽ tạo được sức mạnh lớn lao hơn.

Sự bộc lộ tình cảm của người Sài Gòn thường hết sức giản dị. Sự diễn đạt tư tưởng của người Sài Gòn thường có tính chất bình dân, nghĩ sao nói vậy, lòng thương yêu và sự khinh ghét rất rõ ràng và minh bạch. Bởi vậy, muốn người Sài Gòn hoạt động chung, vì cái chung như câu nói “khơi lên sức mạnh đại đoàn kết” thì Đảng bộ, chính quyền cùng các đoàn thể cần tổ chức nhiều hơn những hoạt động cộng đồng, thu hút họ. Trước tiên, cần xây dựng những thói quen vô thức, góp phần hình thành ý thức cộng đồng trên cơ sở lòng tin.

Hành vi ý chí, hành vi có ý thức của con người bắt đầu từ những thói quen vô thức, hành vi có tính chất thói quen được lặp lại sẽ hình thành ý thức của chủ thể. Muốn hình thành hành động có ý thức, cần chú ý đến việc tập hình thành những thói quen tốt thông qua công việc và ứng xử hằng ngày. Vì vậy, việc xây dựng và củng cố văn hóa ứng xử trong công sở và cộng đồng là điều rất quan trọng.

Lòng tin hình thành trên cơ sở có sự “đấu tranh tư tưởng”, so sánh giữa các yếu tố khác biệt của vấn đề, của sự kiện để chủ thể nhận thức rõ ràng về sự vật, hiện tượng  hơn. Chúng ta đang trải qua thời kỳ phát triển nhanh chóng, các giá trị xã hội đang có những biến động và thay đổi cả theo chiều hướng tích cực lẫn tiêu cực và nhiều giá trị vẫn chưa được khẳng định một cách rõ ràng, nên không ít chủ thể trong cộng đồng chưa xác định được ý nghĩa cuộc sống, không có định hướng cụ thể.

Thông tin một chiều sẽ khiến các chủ thể nghi ngờ về chất lượng hoặc nghi ngờ bản chất của vấn đề. Vì vậy, họ sẽ không sẵn sàng dấn thân hoặc không cảm thấy thoải mái tham gia các phong trào xã hội. Bởi vậy, chính quyền muốn được dân tin, bắt buộc phải luôn minh bạch thông tin nhiều chiều.

Lòng tin được hình thành không phải bất biến mà có thể thay đổi tùy theo sự thay đổi của vấn đề. Không nên chắc chắn rằng, khi ai đó đã tin vào điều gì thì họ sẽ mãi mãi tin vào điều đó. Cho nên, phải thường xuyên củng cố niềm tin thông qua việc thực hiện các chương trình dân sinh, an sinh xã hội từ các chương trình hành động của các đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND các cấp khi trình bày trước cử tri. Kết quả của lòng tin được thể hiện bằng sự nỗ lực, ý chí để thực hiện điều cá nhân đã tin cậy hoặc đã gửi gắm niềm tin vào đó.

Khi tin ai, người ta sẽ làm theo điều họ được đề nghị và khi đã tin vào điều gì, người ta sẵn sàng bảo vệ nó, sẵn sàng làm cho bằng được điều đó, thậm chí có thể “sống chết” vì điều đó.

Nghi Anh (ghi)