Phát huy sức mạnh nữ giới: Bài học từ “Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang”

Ngày 27/2, Hội LHPN Việt Nam phối hợp Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tỉnh ủy Bến Tre tổ chức hội thảo khoa học quốc gia về vai trò của “Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang” trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Sức mạnh của những người "tay không tấc sắt"

Sáng 26/2/1960, địch càn vào ấp 7, xã Phước Hiệp (huyện Mỏ Cày Nam, tỉnh Bến Tre) tàn sát đồng bào, hãm hiếp phụ nữ. 1 ngày sau, một đoàn 20 người gồm nạn nhân và các chị, các mẹ dưới danh nghĩa đi tránh nạn vượt vòng vây kẻ thù tiến về Mỏ Cày để đấu tranh.

Ban Chỉ đạo phong trào Đồng Khởi đã vận động thêm gần 5.000 người ở huyện Mỏ Cày Nam tiến thẳng vào dinh quận tham gia cuộc đấu tranh, buộc quận trưởng phải giải quyết các yêu sách, cam kết chấm dứt càn quét, khủng bố.

Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Tuyến (hàng đầu, bìa phải) thăm hỏi các dì từng tham gia “Đội quân tóc dài” năm xưa - ẢNH: P.L.

Từ thắng lợi của cuộc đấu tranh này, ban chỉ đạo khởi nghĩa đã chỉ đạo quận Mỏ Cày và các xã huy động nhân dân thực hiện cuộc đấu tranh chính trị dưới hình thức “tản cư ngược”. Nghĩa là người dân không tản cư đến vùng sâu, vùng xa, mà kéo lên thị trấn, quận lỵ, nơi có chính quyền địch để đấu tranh trực diện, tố cáo binh lính địch tàn sát nhân dân và yêu cầu chúng rút quân.

Ngày 1/4/1960, hơn 5.000 phụ nữ, người già, trẻ em đeo khăn tang, mang theo vật chứng tội ác của địch tiến thẳng vào dinh quận Mỏ Cày. Cuộc đấu tranh kéo dài 12 ngày đêm của những người phụ nữ không một tấc sắt trong tay buộc địch phải rút quân. Cũng từ đây, “Đội quân tóc dài” chính thức khai sinh.

Nói về những đóng góp của “Đội quân tóc dài” trong phong trào Đồng khởi Bến Tre và cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông Trần Thanh Lâm - Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy Bến Tre - cho biết, tháng 4/1960, dưới sự lãnh đạo của bà Nguyễn Thị Định, “Đội quân tóc dài” trở thành lực lượng đấu tranh chính trị chuyên nghiệp.

Với phương châm “có lý, có lợi, đúng mức” và khẩu hiệu “một tấc không đi, một ly không rời”, lập luận sắc bén, nhịp nhàng trong tiến công, phòng thủ, che chở, bảo vệ nhau khi đối mặt quân thù, đội đã chiến thắng từng trận một, góp công lớn vào thắng lợi của cuộc đấu tranh cứu nước.

Nếu như “Đội quân tóc dài” là biểu tượng của đấu tranh chính trị, binh vận, góp phần làm lung lay bộ máy kìm kẹp của địch ở miền Nam, thì phong trào “Ba đảm đang” lại là minh chứng của tinh thần hy sinh và lòng yêu nước của phụ nữ miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại hội thảo - ẢNH: P.L.

Theo tiến sĩ Lê Quang Chắn - Phó viện trưởng Viện Sử học - từ đề xuất của Hội LHPN huyện Đan Phượng (tỉnh Hà Tây cũ), ngày 18/3/1965, tại hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Hội LHPN Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thập đã phát động phong trào “Ba đảm nhiệm” với những nội dung: đảm nhiệm sản xuất thay thế chồng con đi chiến đấu; đảm nhiệm gia đình để chồng con yên tâm chiến đấu; đảm nhiệm sẵn sàng phục vụ chiến đấu khi cần thiết. Sau đó, theo gợi ý của Bác Hồ, phong trào “Ba đảm nhiệm” được đổi tên thành “Ba đảm đang”.

Từ phong trào này, đội ngũ cán bộ nữ đã phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng, phát huy vai trò và đóng góp trên mọi cương vị khác nhau. Ông thông tin: “Nếu như Quốc hội khóa II năm 1960, tỉ lệ phụ nữ chiếm 11,6% thì đến khóa IV năm 1971 đã đến 29,76%. Năm 1972, có trên 50 cán bộ nữ làm chủ tịch, phó chủ tịch ủy ban hành chính cấp huyện và xã, gần 2.000 người làm trưởng, phó phòng ở các cơ quan trung ương, tăng gấp 15 lần so với năm 1965”.

Bài học giá trị cho phong trào phụ nữ ngày nay

Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hà - Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản - cho rằng, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc với nhiều cơ hội lớn được mở ra để phụ nữ góp sức xây dựng đất nước, thì những kinh nghiệm từ hoạt động của “Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang” vẫn luôn là bài học giá trị.

Ông khẳng định: “Từ 2 phong trào cho thấy, phải biết phát động các phong trào phù hợp để phụ nữ vừa có thể cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đồng thời cũng là điều kiện vươn lên tự khẳng định mình trong cuộc đấu tranh cho quyền bình đẳng thực sự. Việc kêu gọi, vận động các tầng lớp phụ nữ tham gia các phong trào xây dựng đất nước chỉ có thể thành công, hiệu quả khi đáp ứng đúng ý chí, nguyện vọng của nữ giới, phù hợp với tâm lý, tình cảm và năng lực của giới”.

Đặc biệt, từ thực tiễn các phong trào phụ nữ trong suốt chiều dài lịch sử, ông Nguyễn Ngọc Hà cho rằng, để phát động, duy trì và phát triển phong trào phụ nữ, cần có một tổ chức cách mạng của giới với đội ngũ cán bộ hội là những con người của phong trào quần chúng, tận tụy, có tâm và có tầm. Đội ngũ này sẽ đại diện cho quyền lợi và nguyện vọng của chị em, làm trung tâm tập hợp và hướng dẫn quần chúng phụ nữ đấu tranh bảo vệ quyền lợi thiết thân của nữ giới.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa (thứ sáu từ phải sang) - Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương - và bà Nguyễn Thị Tuyến (thứ tư từ phải sang) - Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam - cùng các đại biểu thuộc lực lượng “Đội quân tóc dài” tham dự hội thảo - ẢNH: P.L.

“Muốn như vậy, hội LHPN cần thường xuyên phát triển và củng cố tổ chức hội ở tất cả các cấp, các ngành. Đặc biệt, cần phát huy hơn nữa vai trò trong chuẩn bị, trang bị hệ thống kiến thức, kỹ năng, trí tuệ, sức khỏe, khát vọng, tinh thần cống hiến cho chị em để cùng nhau bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc” - ông Nguyễn Ngọc Hà nhấn mạnh.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Trọng Nghĩa - Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương - thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, bày tỏ lòng biết ơn và ghi nhận những đóng góp to lớn của các nữ Anh hùng Lực lượng vũ trang, Anh hùng Lao động thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước; các bà, các mẹ, các chị của “Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang” đã đóng góp, hy sinh to lớn trong công cuộc kháng chiến bảo vệ độc lập, tự do nước nhà.

“Đội quân tóc dài” và phong trào “Ba đảm đang” đã phát huy cao độ tinh thần yêu nước của phụ nữ Việt Nam thành những hành động cách mạng cụ thể, góp phần quan trọng vào công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Những chiến công ấy đã làm cho lịch sử của phụ nữ Việt Nam vẻ vang hơn, xứng đáng với 8 chữ vàng mà Bác Hồ trao tặng “Anh hùng - Bất khuất - Trung hậu - Đảm đang”.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng, phụ nữ ngày nay cần tiếp tục nỗ lực học tập, không ngừng nâng cao nhận thức về vai trò trách nhiệm của mình, rèn luyện nâng cao trình độ chính trị, năng lực chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, vươn lên làm chủ khoa học kỹ thuật, khẳng định bản lĩnh và vai trò dẫn dắt trên nhiều lĩnh vực, từ sản xuất kinh doanh, đổi mới nông nghiệp, chuyển đổi số đến bảo vệ môi trường và phát triển xã hội.

Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, hội viên phụ nữ cần tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, đi đầu trong các hoạt động sáng tạo, khởi nghiệp và đổi mới, thích ứng linh hoạt với sự phát triển của xã hội. Cần chủ động trau dồi, phát triển kỹ năng số và ứng dụng công nghệ trong công việc để tăng khả năng cạnh tranh trong bối cảnh chuyển đổi số; trang bị kiến thức về công nghệ, quản lý, kinh doanh và hội nhập quốc tế, tự tin khẳng định vị thế của mình trong mọi lĩnh vực.

Ông đề nghị các cấp hội phụ nữ cần tiếp tục triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số, hỗ trợ tài chính và cơ hội khởi nghiệp cho phụ nữ, đặc biệt là ở vùng nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đồng thời, đẩy mạnh các hoạt động vận động chính sách, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của phụ nữ, thúc đẩy bình đẳng giới và sự tiến bộ của phụ nữ.

Tiếp thu và ghi nhận những ý kiến từ hội thảo, Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Tuyến khẳng định, hội sẽ tiếp tục phát huy truyền thống quý báu của các thế hệ phụ nữ đi trước, kết hợp những giá trị của người phụ nữ Việt Nam thời đại mới “có tri thức, có đạo đức, có sức khỏe, có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội”, để khẳng định vị thế, sức mạnh, tự tin bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc.

Thu Lê