Phải làm cho xe điện, xe CNG có lợi thế hơn xe dầu

Phóng viên: Theo ông, vì sao ở TPHCM, xe buýt chạy bằng CNG và điện yếu thế hơn so với xe chạy bằng dầu?

Tiến sĩ Phan Lê Bình: Giá mua xe buýt CNG, xe buýt điện đắt gấp 2-3 lần xe buýt dầu, nên nếu cạnh tranh sòng phẳng thì đương nhiên xe năng lượng sạch sẽ yếu thế. Với chi phí mua xe và chi phí vận hành cao, nếu trợ giá thấp thì việc kinh doanh xe buýt điện thua lỗ là đương nhiên. Muốn ưu tiên việc bảo vệ môi trường, chính quyền thành phố phải chấp nhận chi nhiều tiền hơn cho xe điện. Ở đây, vai trò hỗ trợ, định hướng của cơ quan quản lý nhà nước là rất quan trọng. Họ phải xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật và đơn giá dịch vụ vận tải hành khách cụ thể cho xe dầu, xe CNG, xe điện, từ đó đưa ra mức trợ giá phù hợp với từng loại xe, thậm chí trợ giá tốt hơn cho xe CNG, xe điện để tạo lợi thế cạnh tranh. Mức trợ giá như nhau sẽ không khuyến khích doanh nghiệp đầu tư xe buýt chạy bằng năng lượng sạch.

* Ngoài việc trợ giá, cần những giải pháp nào để thu hút thêm nhiều doanh nghiệp đầu tư xe buýt chạy bằng năng lượng sạch, thưa ông?

- Không dễ để chuyển đổi toàn bộ xe buýt sang chạy bằng điện hoặc CNG. Muốn chuyển đổi cả ngàn đầu xe buýt thì cần chi phí hàng ngàn tỉ đồng nên không thể làm ngay một lúc. Do đó, chính quyền thành phố cần xây dựng lộ trình chuyển đổi cụ thể và có tính khả thi, phù hợp thực tế và nguồn lực chứ không nên duy ý chí.

Lộ trình chuyển đổi xe buýt sạch phải nằm trong tổng thể lộ trình chuyển đổi giao thông xanh. Căn cứ trên nguồn lực thực tế, ngành giao thông cần đưa ra các mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn, như đặt mục tiêu đưa vào hoạt động ít nhất 100 xe buýt điện mới vào năm 2025, thay thế ít nhất 50% lượng xe buýt chạy dầu bằng xe buýt điện vào năm 2030, đạt 100% xe buýt điện vào năm 2050. Song song đó là hoàn thiện cơ chế, chính sách, tuyên truyền, vận động người dân, doanh nghiệp; kiểm soát phương tiện giao thông cơ giới; phát triển kết cấu hạ tầng giao thông và hạ tầng lưới điện. Khi có lộ trình và mục tiêu cụ thể, chiến lược chuyển đổi trở nên rõ ràng hơn và dễ dàng đo lường tiến độ, hiệu quả.

Để doanh nghiệp vận tải xây dựng chiến lược đầu tư đổi mới phương tiện thì chính quyền thành phố cần xây dựng các gói hỗ trợ tài chính để mua xe (có thể cho vay với lãi suất thấp hoặc bằng 0), hỗ trợ chi phí vận hành và bảo dưỡng. Chính quyền thành phố cần đầu tư mạnh hơn cho các dự án nghiên cứu và phát triển hệ thống xe buýt năng lượng sạch nhằm tăng cường hiệu suất và giảm chi phí cho các loại xe này.

* Theo ông, làm sao để “phủ sóng” trạm sạc điện công cộng trong điều kiện đất đai hạn hẹp của TPHCM?

- Chuyển đổi sang xe buýt chạy bằng điện không chỉ đơn thuần là thay đổi phương tiện mà phải đồng bộ hệ thống hạ tầng như trạm sạc, bến bãi. Việc chuyển đổi cần nhiều bộ, ngành, cơ quan liên quan của thành phố tham gia để ban hành các chính sách, quy định cũng như quy hoạch, trong đó có quy hoạch hệ thống trạm sạc, tiêu chuẩn kỹ thuật cho trạm sạc. Chính quyền TPHCM có thể huy động nguồn vốn hỗ trợ phát triển hạ tầng trạm sạc thông qua hình thức phát hành trái phiếu xanh hoặc chương trình tín dụng xanh của ngân hàng thương mại.

Việc mở rộng hệ thống trạm sạc điện trong điều kiện đất đai hạn hẹp của TPHCM đòi hỏi sự sáng tạo. Có thể đa dạng hóa vị trí và cấu trúc của các trạm sạc tùy thuộc vào thực tế, như trạm sạc nằm dọc theo đường phố, trạm sạc ở các bãi đậu xe công cộng và trạm sạc nằm dưới lòng đất. Ngoài ra, có thể tích hợp trạm sạc điện vào trạm xe buýt, bãi đậu xe, trạm dịch vụ. Nên xây dựng quy định bắt buộc đầu tư trạm sạc điện đối với các dự án chung cư, khu đô thị mới. Chính quyền thành phố cần chủ động xây dựng các chính sách thu hút tư nhân hoặc hợp tác công - tư trong việc phát triển và vận hành các trạm sạc điện, cung cấp các ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng sạch.

* Xin cảm ơn ông.

Minh Linh (thực hiện)