Oscar 2019: Kịch bản nào cho phim nói tiếng nước ngoài?

Oscar và lịch sử nói không với phim tiếng nước ngoài

Mặc dù từ mùa giải lần thứ 29 (năm 1956), Oscar đã dành riêng một hạng mục cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc (điện ảnh các quốc gia không sử dụng tiếng Anh) nhưng cho đến nay - mùa giải 91, có quá ít lần đề cử hạng mục này “vượt rào”, tức được vinh danh ở những hạng mục khác.

Trong lịch sử của Oscar, chỉ đếm trên đầu ngón tay một số phim nói tiếng nước ngoài tạo được tiếng vang như Z (Algeria, đạo diễn Costa Gavras thực hiện năm 1969) nhận được đề cử 5 hạng mục và thắng Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc; Life is beautiful (Ý, đạo diễn kiêm nam chính Roberto Benigni, 1997) giành được 3/7 đề cử gồm Nam chính, Nhạc phim và Phim nước ngoài xuất sắc; Ngoạ hổ tàng long (Đài Loan, đạo diễn Lý An, năm 2000) nhận về 4 giải Oscar, bao gồm Nhạc phim, Chỉ đạo nghệ thuật, Quay phim và Phim nước ngoài xuất sắc; Amour (Áo, Michael Haneke, 2012) nhận được giải Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc trong số 5 hạng mục được đề cử.

Roma đang nhận được tình cảm lớn từ người xem vì câu chuyện nhân văn.

Cho đến Oscar 2019, Roma của đạo diễn Alfonso Cuarón, người Mexico mới tạo được cú hích tiếp theo cho phim nói tiếng nước ngoài với 10 đề cử quan trọng. Trong đó, với hạng mục Phim xuất sắc, Roma đang được đánh giá cao hơn các đối thủ còn lại vì đúng “sở thích” của giám khảo – dấu ấn cá nhân mạnh và tính nhân văn cao. Chưa kể, Roma có bệ đỡ tài chính rất mạnh từ Netflix và nhận được nhiều giải thưởng danh giá trước thềm Oscar.   

Đã rất lâu, phim nói tiếng nước ngoài mới tạo được sự kỳ vọng lớn và được bàn tán sôi nổi. Trước nay, Oscar không bỏ quên nhưng vị thế của phim nói tiếng nước ngoài tại giải thưởng này mờ nhạt. Trong bài viết có tựa đề: Roma và Oscar: Tại sao Hollywood bỏ qua phim nói tiếng nước ngoài? của tác giả Steve Rose trên Guardian, anh cho rằng nếu Roma thắng giải, phim không chỉ lập được kỳ tích mà còn đặt ra nhiều câu hỏi rắc rối cho Oscar, đơn cử rằng phải chăng nhiều năm qua, giải thưởng đã quá ưu ái cho phim Mỹ mà không thấy có rất nhiều phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc hơn?

Trailer phim Roma:

Tác giả Steve Rose đưa ví dụ danh sách đề cử hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc năm nay, Roma vượt lên hẳn các ứng cử viên còn lại: Capernaum (Lebanon), Cold war (Ba Lan), Never look away (Đức), Shoplifters (Nhật Bản) về mặt nội dung câu chuyện và hình thức thể hiện. Ở hạng mục Phim xuất sắc, dù 7 ứng viên còn lại vô cùng mạnh nhưng Roma vẫn có nét độc đáo riêng về mặt cảm xúc.

Rất có thể, Roma sẽ trượt khỏi hạng mục Phim xuất sắc như Amour, như Z đã từng và để lại nhiều tiếc nuối lẫn tranh cãi về sự phân biệt của giám khảo Oscar. Dù vậy, một kịch bản đang được vẽ ra rất đẹp dành cho Roma và nếu "trắng tay", có thể sự thất bại là cú hích để bộ phim nổi tiếng hơn.

Nhiều đạo diễn từ bỏ làm phim “tiếng mẹ đẻ”

Phim nói tiếng nước ngoài chưa từng giành chiến thắng hạng mục quan trọng nhất của Oscar nhưng tham vọng của các nhà sản xuất quốc tế thể hiện rất rõ. Không đơn giản để Roma được trải thảm tại Oscar 2019. Bộ phim được đánh giá cao về mặt nghệ thuật nhưng doanh thu chính thức chỉ là con số 0 tròn trĩnh (vì Netflix, đơn vị mua bản quyền phát hành không công bố doanh thu) là một điều đáng tiếc và có thể không phù hợp với hướng đi trong tương lai của Oscar, khi giải này muốn mở rộng hình thức, tổ chức cuộc đua cho những “ông vua” phòng vé cùng tham dự như trường hợp của Black Panther năm nay.

Trailer Amour (Yêu), bộ phim từng được dự đoán sẽ thắng hạng mục Phim xuất sắc nhưng không đạt được:

“Tại sao nhiều bộ phim nước ngoài không được đề cử cho Phim xuất sắc? Các bộ phim nước ngoài phải có đội ngũ tài chính của một hãng phim lớn (hoặc dịch vụ phát trực tuyến) đứng sau họ để thực hiện chiến dịch vì phải cân nhắc kỹ khi cạnh tranh cùng các ứng viên phim tiếng Anh. Những chiến dịch này vô cùng tốn kém và nếu không vì mục đích được nhiều người biết đến thì không ai bỏ tiền thực hiện”, một chuyên gia nhận định trên Guardian. Ý kiến này lý giải phần nào hiệu ứng rất tốt của Roma tại Oscar năm nay nhưng gợi lên nỗi lo lớn liệu những bộ phim tốt nhưng không có bệ đỡ tài chính sẽ đi về đâu?

Có rất nhiều đạo diễn thay đổi hướng làm phim sau khi đoạt giải Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc tại Oscar. Trong đó, đạo diễn mang 2 dòng máu Chile-Argentina, Sebastián Lelio với bộ phim A fantastic woman giành Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất năm ngoái đã thực hiện liên tiếp 2 bộ phim tiếng Anh.

Trailer Shoplifters - 1 trong 4 phim cạnh tranh với Roma ở hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc:

Ngoài ra, làn sóng thay đổi còn có đạo diễn Luca Guadagnino (người Ý, phim Call me by your name), Yorgos Lanthimos (Hy Lạp, phim The Favourite), Guillermo del Toro (người Mexico, phim Người đẹp và thuỷ quái)...

“Phim nói tiếng nước ngoài đang giảm mọi mặt. Ở Anh năm ngoái, số lượng phim này chỉ chiếm hơn 2% tổng doanh thu phòng vé và một nửa trong số đó là Bollywood. Bị thu hút bởi thị trường nói tiếng Anh khổng lồ, các nhà làm phim đang ngày càng từ bỏ ngôn ngữ quốc gia của họ”, tác giả Steve Rose viết.

Oscar trước thềm trao giải vào tối 24/2 theo giờ Mỹ, nhiều hạng mục bùng nổ dự đoán.

Không ngoại trừ trường hợp nhiều đơn vị phát hành trực tuyến như Netflix mua bản quyền phim và giấu nhẹm doanh thu khiến nhiều bộ phim chỉ thu về 0 USD doanh thu chính thức, đảo lộn việc đo thị trường để sản xuất phim của nhiều ê-kíp. Nhưng, số lượng phim nói tiếng nước ngoài được sản xuất đang giảm không chỉ vì một lý do doanh thu.

Do đó, trong trường hợp phim nói tiếng nước ngoài đang ngày càng có xu hướng sản xuất ít lại (theo thống kê của Guardian) thì giải thưởng danh giá nhất tại Oscar sẽ là sự cổ động rất lớn để các ê-kíp quốc tế tiếp tục làm phim. Và Oscar 2019, nếu gọi tên Roma, đó là cái kết đẹp.

Minh Tú