Oscar 2018: Già mà vẫn khó đoán

Chỉ còn vài ngày nữa, lễ trao giải Oscar sẽ diễn ra (sáng 5/3, theo giờ Việt Nam). Bước vào tuổi 90, Oscar chứng tỏ sự “già gân” khi mạnh dạn tạo ra những khác biệt: sự đột phá của các đề cử cá nhân, ở tính đại chúng của những ứng viên hạng mục Phim hay nhất. Chỉ riêng hai điều này đã biến Oscar 2018 thành mùa giải khó đoán nhất.

Những nỗ lực cải tổ từ AMPAS mang đến cho Oscar 2018 sắc màu đa dạng của các phim đề cử

Dẹp bỏ “kiêu hãnh và định kiến”

Rất ít chỗ cho phim kinh phí khủng, thay vào đó là tác phẩm có chi phí thấp (dưới 20 triệu USD), phim tranh giải ngày càng dễ xem… là thực tế thấy từ kết quả Oscar các mùa gần đây.

Liên tục bốn năm qua, lựa chọn Phim hay nhất của các thành viên Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh (AMPAS) đều nghiêng về những tác phẩm kinh phí thấp, trong khi giữa thập niên 1990 và đầu những năm 2000, xu hướng chọn tượng vàng thường rơi vào những “bom tấn”.

Năm nay, chín tác phẩm tranh giải đều thuộc dạng “con nhà nghèo”. Đắt nhất chỉ có Dunkirk tốn 100 triệu USD, trong khi hai ứng viên sáng giá là The shape of water và Three billboards outside Ebbing, Missouri có số vốn chưa tới 20 triệu USD.

AMPAS ưa chuộng những tác phẩm độc lập, ít tiền không chỉ vì phim thể hiện được dấu ấn sáng tạo cá nhân mà còn bởi các thành viên muốn thông qua giải thưởng để ngấm ngầm quảng bá, động viên cho dòng phim này. Theo thống kê mới nhất, ba ứng viên Oscar là The post; The shape of water và Three billboards outside Ebbing, Missouri tăng ít nhất 30% lượng vé bán ra nhờ sức nóng trước thềm Oscar lần thứ 90.

Năm ngoái, khi Moonlight qua mặt La La land để giành tượng vàng, doanh thu phòng vé của phim này tăng tới 227%.

Lịch sử Oscar chưa từng có người da màu nào được đề cử cùng lúc ba hạng mục quan trọng (Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất và Kịch bản gốc hay nhất) trong một năm như Jordan Peele (phim Get out), chưa bao giờ có một phụ nữ được đề cử giải Quay phim xuất sắc nhất và Kịch bản chuyển thể xuất sắc như Rachel Morrison và Dee Rees (phim Mudbound), chưa bao giờ có diễn viên da màu nào hai năm liên tiếp được đề cử Oscar như Denzel Washington (phim Roman J. Israel, Esq.) và Octavia Spencer (phim The shape of water) cũng như chưa bao giờ có một nhà làm phim chuyển giới nào được đề cử giải Oscar như Yance Ford (đạo diễn phim tài liệu Strong island).

Đây cũng là lần đầu tiên một tác phẩm siêu anh hùng - Logan - vinh dự được đề cử Oscar (hạng mục Kịch bản chuyển thể). Những “lần đầu tiên” đó chỉ có ở Oscar năm nay.

Cách tân từ bên trong

Những thay đổi mang tính bước ngoặt của mùa giải năm nay một phần xuất phát từ những đổi thay trong cơ cấu thành viên ban giám khảo. Chủ tịch AMPAS Boone Isaacs là người da màu đầu tiên giữ chức danh này. Từ năm 2015 đến 2017, AMPAS mời thêm 1.400 người, nâng tổng số thành viên lên 7.258 người.

Trong đó, tỷ lệ phái đẹp tăng từ 25% (năm 2015) lên 28% (năm 2017), tỷ lệ người da màu tăng từ 8% lên 13%. Độ tuổi bỏ phiếu của thành viên ban giám khảo cũng rộng hơn khá nhiều so với những năm trước khi người lớn tuổi nhất là Betty White (95 tuổi) và trẻ nhất là Ellen Fanning (19 tuổi).

Trong những phim đề cử, người ta cũng nhận thấy một sức sống mới trong những đề tài cũ. Call me by your name gợi nhớ Brokeback mountain. Nhưng câu chuyện tình đồng giới năm nay không có những xung đột và mâu thuẫn thường thấy trong các phim đề tài đồng tính mà diễn ra trong không khí rất ngọt ngào, dịu êm và tinh tế, bởi đạo diễn của phim - Luca Guadagnino - cũng là một người đồng tính.

Lady Bird khác những phim theo mô-típ miêu tả quá trình trưởng thành của nhân vật (coming of age) khi mở rộng mối quan hệ giữa họ với những nhân vật xung quanh. Thú vị nhất là trường hợp Get out - một phim kinh dị không đơn thuần khai thác yếu tố hù dọa mà còn lồng ghép khéo léo thông điệp lên án nạn phân biệt chủng tộc.

Điểm đáng chú ý nhất trong làn gió mới thổi từ Oscar 2018 chính là sự trỗi dậy của người da màu. Ngoài số lượng nghệ sĩ được đề cử đông đảo, nếu những phim đoạt Oscar trước đây thường mô tả người da màu trong thân phận nô lệ thấp kém, cuộc đời buồn tủi thì đến Get out, nhân vật nam chính Chris Washington đã mạnh mẽ đáp trả âm mưu thâm độc của người da trắng trong sự hả hê của khán giả. 

Khán giả theo dõi Oscar những năm gần đây cũng thấy định kiến “phim Oscar khó xem” đang dần được xóa bỏ. Những ứng viên của hai mùa giải qua như The martian, The revenant, Max Mad: fury road (2016), Arrival, Hidden figures, La La land (2017) đều có doanh thu nội địa vượt mốc 100 triệu USD tiền vé. Năm nay, Dunkirk và Get out cũng qua mốc 100 triệu USD.

Quang Huy