Ở châu Á, phần lớn người hiến tạng là phụ nữ và người nhận chủ yếu là nam giới

Một nghiên cứu gần đây cho thấy khoảng 60% số người hiến thận ở châu Á là phụ nữ.

Phụ nữ thường bị ép là người hiến tặng

Trong một báo cáo được công bố vào ngày 15/11 dựa trên dữ liệu từ Tổ chức Cấy ghép Mô và Nội tạng Quốc gia (NOTTO) ở New Delhi, Ấn Độ cho thấy, từ năm 1995 đến năm 2021, 80% người hiến tặng nội tạng là phụ nữ - chủ yếu là những người vợ, người mẹ - trong khi người nhận phần lớn là nam giới.

Những phát hiện này đã làm nổi bất bức tranh về sự bất bình đẳng trong việc hiến và nhận nội tạng. Bởi trước đó, một báo cáo năm 2021 của Hiệp hội Cấy ghép châu Á, có trụ sở chính tại Hàn Quốc dựa trên dữ liệu từ 13 quốc gia ở châu Á - Thái Bình Dương, cho thấy khoảng 60% số người hiến thận là phụ nữ. Và tỷ lệ phụ nữ hiến thận đã vượt xa số lượng nam giới hiến thận ở tất cả các nước, ngoại trừ ở Hồng Kông, Pakistan và Philippines.

Các bác sĩ cho biết không có nghiên cứu học nào nói rằng nam giới cần cấy ghép nội tạng hơn phụ nữ. “Chúng ta cần phải biết rằng, các bệnh dẫn đến nhu cầu cấy ghép ở cả nam giới và phụ nữ đều như nhau. Nếu có những nam giới được điều trị, cấy ghép nhiều hơn phụ nữ thì đó chắc chắn là một vấn đề” - tiến sĩ Anil Kumar, giám đốc NOTTO, nói.

Các nhà nghiên cứu cho rằng, lý do duy nhất được biện minh cho sự chênh lệch giới tính giữa người hiến tạng ở châu Á chính là văn hóa gia trưởng. Nam giới thường được coi là “người trụ cột trong gia đình”, do đó, sức khỏe của họ là ưu tiên. 

Theo nhiều chuyên gia, những khác biệt này không chỉ có ở châu Á mà cũng có thể được nhìn thấy ở phương Tây. Vào năm 2022, Ủy ban Cấy ghép Nội tạng của Hội đồng châu Âu đã xem xét dữ liệu từ gần 60 quốc gia và nhận thấy rằng phụ nữ vẫn là nguồn nội tạng hàng đầu, với tỷ lệ hiến tạng là 61,1%. “Nam giới liên tục nhận được phần lớn nội tạng được cấy ghép. Về tổng thể thì nam giới nhận được 65% thận, 67% gan, 71% tim, 60% phổi và 58% tuyến tụy... riêng phụ nữ nhận những con số còn lại” - báo cáo cho biết.

Sự chênh lệch thậm chí còn rõ rệt hơn ở các quốc gia như Bangladesh và Ấn Độ. Sanjay Zutschi - bác sĩ tim mạch ở Ấn Độ cho biết: “Áp lực văn hóa ảnh hưởng đến hầu hết phụ nữ trên toàn cầu bởi phụ nữ luôn cảm thấy phải chịu áp lực, thiệt thòi vì nam giới thường là nguồn thu nhập chính của gia đình”.

Trong một bài báo trên tạp chí Cấy ghép năm 2022, các tác giả đã viết: “Việc mất thu nhập trong quá trình thăm khám, phẫu thuật và phục hồi… đã "ngăn cản" đàn ông hiến tạng. Do đó, người vợ thường bị "ép" trở thành người hiến tặng. Quả thực, áp lực gia đình đối với phụ nữ ngày càng lớn". 

Còn rất lâu để có bình đẳng trong hiến và nhận tạng

Theo tiến sĩ Srivari Bhanuchandra, điều phối viên cấy ghép nội tạng tại Bệnh viện Đa khoa Osmania (Ấn Độ), các gia đình tin rằng nếu có chuyện gì xảy ra với phụ nữ sau khi hiến tạng thì điều đó không quá nghiêm trọng bởi họ chỉ nội trợ, đặc biệt là ở các hộ gia đình có thu nhập thấp. "Cảm giác là nếu có điều gì đó xảy ra với người phụ nữ thì nó cũng không tệ như có điều gì đó xảy ra với người đàn ông” - Bhanuchandra nói.

Sự chênh lệch rõ rệt về giới tính của người hiến tạng ở các quốc gia như Bangladesh và Ấn Độ nói lên những áp lực kinh tế và xã hội đặc biệt mà phụ nữ ở một số quốc gia đang phát triển vẫn phải chịu đựng.

Cũng như các bác sĩ khác, ông  Srivari Bhanuchandra cho biết hiếm khi thấy người chồng hiến tạng cho vợ. Trong một số trường hợp, đàn ông sẵn sàng nhận nội tạng từ vợ mình, ngay cả khi họ có anh trai có thể là người hiến tạng. Hay có trường hợp, có người chồng đề nghị hiến tạng cho vợ nhưng vợ lại từ chối vì cảm thấy... tội lỗi. “Ngay cả khi người phụ nữ ban đầu chấp nhận lời đề nghị, cô ấy vẫn bị áp lực từ bố mẹ chồng - thậm chí cả bố mẹ ruột của mình cũng ngăn cản. Cuối cùng người phụ nữ từ chối. Nhưng ở tình huống ngược lại, khi người chồng cần thì bố mẹ 2 bên lại bảo người vợ nên hiến tặng".

Nghiên cứu của Hiệp hội Cấy ghép châu Á cho thấy, tỷ lệ nữ hiến tạng thấp nhất đến từ Philippines, ở mức 50%. Điều này có thể giải thích là do địa vị xã hội cao của phụ nữ ở đất nước này. Nghiên cứu cho biết Philippines tuân theo chế độ mẫu hệ như một chuẩn mực xã hội.

Đối với Tiến sĩ Sandeep Guleria, bác sĩ phẫu thuật cấy ghép tại Bệnh viện Apollo ở Delhi, tình trạng bất bình đẳng này có thể được khắc phục. Ông cho biết ngày càng có nhiều người tìm đến nhờ tư vấn từ bệnh viện. Tại Apollo, số liệu nam giới và phụ nữ cho và nhận tạng hiện nay gần bằng nhau. Nếu 1 thập kỷ trước tỷ lệ phụ nữ hiến tạng là 75% thì nay giảm còn 51%. "Điều này một phần là do các bác sĩ, tư vấn và trấn an nam giới rằng họ sẽ ổn sau khi phẫu thuật" - ông Sandeep cho biết.

Tuy nhiên, báo cáo của Hiệp hội Cấy ghép châu Á năm 2022 lưu ý rằng “sự chênh lệch mà họ thu thập không hề giảm đi”.

Thảo Nguyễn (theo SCMP, India Times)