Nữ tính của công nghệ

Một cách ngắn gọn, ngay từ khởi đầu, giới tính đã đi vào công nghệ bằng con đường của cái đẹp, mà đại diện chính là phụ nữ.

Chính vì vậy mà người ta ít để ý đến một điều thú vị là gần đây, không chỉ bộ mặt của công nghệ được trang điểm bằng nhan sắc, mà những quyết định quan trọng phía sau bề mặt kia cũng đã thay đổi giới tính: phụ nữ, bằng năng lực và đặc điểm giới tính của mình, đã tham gia vào lĩnh vực công nghệ một cách xuất sắc.

Phụ nữ - hình ảnh hay suy nghĩ?

Năm 2012, khi Marissa Mayer được Yahoo! mời về giữ chức vụ CEO, cô đang mang bầu ở tháng thứ bảy. Đã có nhiều cái lắc đầu nhún vai không thể hiểu nổi, hay nhẹ nhàng hơn là bĩu môi hài hước của các đồng nghiệp trong toàn hệ thống khi nói về việc Marissa Mayer sẽ giúp giải quyết những khó khăn của Yahoo! hay Yahoo! phải trả mức lương khủng chỉ để cô giải quyết những khó khăn thai nghén và sinh nở của mình. Người phụ nữ này, trước đó từng là phó giám đốc tìm kiếm sản phẩm và kinh nghiệm tiêu dùng tại Google, một trong những gương mặt nổi tiếng nhất của Google. Sinh năm 1975, trẻ trung, xinh đẹp nhưng không dễ đối đầu, cô nữ kỹ sư này đã nhận bằng thạc sĩ ngành Khoa học máy tính tại Đại học Stanford.

Amy Hood, giám đốc tài chính của Microsoft

Marissa Mayer, CEO của Yahoo!

Renee James trở thành chủ tịch của Intel hồi tháng 5/2013 và được đánh giá như một trong những phụ nữ quyền lực nhất của làng công nghệ. Sheryl Sandberg, 44 tuổi, nữ giám đốc vận hành của facebook, vừa gia nhập danh sách những tỷ phú trẻ nhất thế giới - tháng 1/2014, khối tài sản của cô đạt một tỷ USD.

Meg Whitman, nữ CEO của HP, đang là một trong những người đóng vai trò quyết định trong quá trình chuyển đổi sản phẩm của HP. Padmasree Warrior, gắn bó với Cisco từ 2007 và hiện đang là giám đốc chiến lược kiêm giám đốc công nghệ. Amy Hood, gia nhập Microsoft vào năm 2002 đã chứng tỏ năng lực của mình trong các thương vụ Microsoft mua các tên tuổi lớn như Skype và Yammer, nay là nữ giám đốc tài chính của Microsoft.

Bà Ursula Burns

Virginia "Ginni" Rometty - giám đốc điều hành IBM từ năm 2012

Chủ tịch và giám đốc điều hành Xerox là một người phụ nữ Mỹ gốc Phi - bà Ursula Burns. Chủ tịch và giám đốc tài chính của Oracle, Safra Catz, trở thành thành viên hội đồng quản trị Oracle vào năm 2001 và hiện là người giữ vị trí quan trọng thứ hai tại công ty. Virginia “Ginni” Rometty, trở thành nữ giám đốc điều hành của IBM từ năm 2012, thời điểm công ty phải đối mặt với sụt giảm doanh thu mỗi năm khi nhu cầu phần cứng máy tính ngày càng giảm.

Khi IBM được ví như là một “con voi” đang chết vì chính sự khổng lồ nặng nề của mình, trong khi các công ty nhỏ hơn, mới hơn, linh hoạt hơn trong một bối cảnh phát triển và thay đổi chóng mặt của công nghệ, Virginia chính là nguồn cảm hứng cho những thay đổi của IBM, nguồn cảm hứng cho thông điệp nổi tiếng: “Ai bảo rằng voi không thể nhảy múa?”.

Susan Wojcicki

Ít ai biết YouTube nổi tiếng có một giám đốc điều hành là phụ nữ - Susan Wojcicki. Bà từng cho những chàng trai sáng lập Google: Sergey Brin và Larry Page, thuê gara ô tô để khởi nghiệp, tham gia vào sự phát triển vũ bão của công ty này ngay từ những ngày đầu. Susan chia sẻ: “Bởi bản thân ngành công nghệ này luôn phải làm mới chính mình”. Khả năng chấp nhận cái mới liên tục của nền công nghệ đã được xem như một cơ sở cho những thành công của phụ nữ: họ chính là cái mới, một “cái mới” đầy sự bất ngờ, trong bối cảnh tư duy truyền thống vốn coi lĩnh vực công nghệ gắn liền với nam giới, khô khan, chính xác và không có chỗ cho phụ nữ.

Đằng sau những hình ảnh người đẹp chân dài khoe các vòng nóng bỏng, tóc, dáng, da và mắt, môi nồng nàn quyến rũ trên các trang mạng, có những cái đầu phụ nữ. Nữ giới đã góp phần suy nghĩ và quyết định trong lĩnh vực công nghệ, không phải chỉ vì họ xinh đẹp, mà bởi vì họ thực sự có năng lực. Ngoài ra, đã có thể bắt đầu kể đến sự phù hợp, khả năng thiên phú của phụ nữ - những điều kiện hỗ trợ cho thành công của họ trong lĩnh vực công nghệ.

Tố chất và tính cách

Một trong những khả năng thiên phú của phụ nữ là khả năng sáng tạo. Trí tưởng tượng phong phú, bay bổng của phụ nữ không phải chỉ để dành riêng cho các giấc mơ tình ái. Trong một lĩnh vực mà nam giới chiếm ưu thế tuyệt đối, cách suy nghĩ của phụ nữ là một sự khác biệt. Đây chính là lợi thế cho những phụ nữ đầu tiên bước chân vào lĩnh vực xưa nay do đàn ông “chiếm lĩnh”. Trong trường hợp này, bản thân tính nữ của những suy nghĩ đã là một sáng tạo không thể phủ nhận, cũng không thể chống đỡ.

Cảm quan của phụ nữ về cuộc sống cũng có những khác biệt so với nam giới. Những nhược điểm thường hay kể ra như cảm tính, không rõ ràng, chuyện nọ xọ chuyện kia… khi được phát triển có thể trở thành một sự chấp nhận tích cực đối với hiện thực và một lối tư duy có tính tổng hợp cao. Cách giải quyết vấn đề của phụ nữ, do đó, thường khả thi hơn. Họ rất có thể trở thành những người phát kiến, những người dẫn đầu về ý tưởng. Trong một nền kinh tế tri thức, khi công nghệ có thể giải quyết hầu hết các vấn đề kỹ thuật, việc “có một ý tưởng” là vô cùng quan trọng.

Phần lớn những công việc trong lĩnh vực công nghệ yêu cầu kỹ năng làm việc nhóm tốt. Trình bày, thảo luận, thuyết phục được đồng sự là một yếu tố dẫn đến thành công. Về mặt bản chất, phụ nữ là những người làm việc nhóm bẩm sinh. Hiếm khi nhìn thấy người phụ nữ nào không có một nhóm bạn, từ hồi phổ thông hay đại học. Họ quyết định mọi chuyện trên sự trao đổi và tham khảo ý kiến bạn bè. Họ không gia trưởng, không độc đoán và ít khi tìm cách áp đặt ý chí của mình lên người khác. Sức mạnh thuyết phục là một trong những đặc điểm nổi bật của những nhà lãnh đạo nữ. Nhóm của họ trao đổi thường xuyên hơn, thoải mái hơn và do đó ra quyết định nhanh hơn.

Padmasree Warrior, giám đốc công nghệ kiêm giám đốc chiến lược của Cisco

Renee James trở thành chủ tịch Intel hồi tháng 5/2013 và được đánh giá như một trong những phụ nữ quyền lực nhất làng công nghệ

Cuộc sống gia đình và quá trình làm mẹ khiến đa số phụ nữ trở thành những “người xử lý đa nhiệm”. Trong cùng 24 tiếng, người đàn ông có thể tập trung vào một vài công việc chuyên môn nào đó, trong khi phụ nữ tất bật với hàng trăm thứ việc: chăm con, giặt giũ, lau nhà, chợ búa, cơm nước, chăm sóc cha mẹ già yếu, và cả làm việc. Phần lớn là việc không tên. Khả năng quán xuyến đã hình thành trong người phụ nữ từ lâu, và trở thành một đặc điểm phù hợp đối với những người làm quản lý, nhất là quản lý các dự án công nghệ. Họ không bối rối những vấn đề phát sinh, sẵn sàng đương đầu với mọi việc dù lớn hay nhỏ, và giải quyết ngay bởi vì đối với họ phát sinh là chuyện bình thường.

Đây cũng là một trong những điểm mạnh khiến nhiều phụ nữ trở thành những nhà quản lý tài chính, quản lý nhân sự cho các công ty. Có một điều thú vị là khái niệm “say mê công việc” đối với phụ nữ tương đối khác nam giới - họ vẫn có thể vừa rất say mê công việc vừa say mê làm đẹp, có thể vừa thụ hưởng hạnh phúc trong khi quản lý dự án của mình chạy đúng tiến độ - đây cũng là một sự “đa nhiệm” đáng nể của phụ nữ.

Khi công nghệ phát triển, phần lớn các công việc trong thời đại mới đều yêu cầu những kỹ năng rất “con người”: lắng nghe, cảm thông, kiên nhẫn, chia sẻ. Phụ nữ có khả năng thiên phú trong lĩnh vực này. Họ xuất sắc trong việc quan sát và lắng nghe những yêu cầu của khách hàng. Họ mềm mỏng trong những tình huống khó khăn. Họ nhạy cảm trong việc hiểu cả cấp trên và cấp dưới. Họ có thể trở thành những nhà phân tích sắc bén, những “người lấy yêu cầu” rất giỏi trong quá trình lập một dự án mới, hay là những nhà quản lý nhân sự ưu tú. Đối với phụ nữ, các kỹ năng mềm chỉ là “chuyện nhỏ”, họ vận dụng một cách rất tự nhiên, trong khi đàn ông phải học nhiều, tập luyện nhiều để thuần thục các kỹ năng này.

Còn có thể kể nhiều đặc tính khác thuộc về tố chất nữ có sự phù hợp với yêu cầu của nền công nghệ. Tuy nhiên, câu hỏi là: tại sao số phụ nữ thành công vẫn ít ỏi? Có thể, vì những suy nghĩ theo truyền thống vẫn đang thống trị: công nghệ là lĩnh vực của nam giới; phụ nữ nên chọn những nghề truyền thống như y tế, sư phạm, buôn bán lẻ, kế toán viên hay nhân viên lễ tân… Từ những suy nghĩ này, hệ thống giáo dục nghề nghiệp thuộc lĩnh vực công nghệ không mời gọi phụ nữ, bản thân phụ nữ không được khuyến khích để thử sức và thành công trong lĩnh vực mới.

Công nghệ đã đưa nhân loại bước những bước khổng lồ trong vài chục năm gần đây, nhiều thứ đã đảo lộn đến mức không thể hình dung nổi. Con đường “bình đẳng giới” có lẽ sẽ không tuần tự và chậm chạp như nhiều người lo ngại, mà sẽ trở thành một quá trình phát triển đột phá, nếu công nghệ và phụ nữ gặp gỡ nhau trong một sự kết hợp bất ngờ, đẹp đẽ và không kém phần lãng mạn.

Nhà khoa học nữ gốc Việt Lưu Lệ Hằng 

Một lối đi riêng

Có thể chẳng mấy phụ nữ biết đến sự kiện nhà khoa học nữ gốc Việt Lưu Lệ Hằng (Jane X. Luu), trong năm 2012 đạt cả hai giải thưởng lớn: giải Kavli Thiên văn học - được xem là giải “Nobel Thiên văn thế giới”, và giải Shaw Thiên văn học còn gọi là giải “Nobel Thiên văn phương Đông”. Trong khi truyền thông nước ngoài ồn ào bình luận, thì những gì xuất hiện trên báo chí trong nước vô cùng ít ỏi.

Có thể thất vọng vì điều này, nhưng rồi, một hy vọng khác đã nhen nhóm. Chị em mình nay đã rất thành thục chuyện mua bán hàng qua mạng, chuyện giảm giá vì mua chung, chuyện kết bạn bốn phương qua các diễn đàn… Một phần lớn sức sống của công nghệ là từ phụ nữ. Và phụ nữ đã bắt đầu vào cuộc. Ngay việc kinh doanh bán lẻ nay không đơn thuần chỉ là mở một cửa tiệm, mà đã có thể là lập một website, có thể là một số điện thoại.

Một hy vọng khác nữa: phụ nữ rất nhạy cảm với cái mới và có nhu cầu đổi mới liên tục (cứ nhìn vào tủ quần áo thì biết!), chỉ cần họ phát hiện ra đâu là lĩnh vực phù hợp với mình, họ sẽ nhanh chóng và dai dẳng tấn công chiếm lĩnh. Những đề nghị là: bắt kịp lấy công nghệ trong thời điểm nó vẫn là lĩnh vực của nam giới, hãy làm thay đổi thế giới công nghệ theo cách của bạn. Đừng bao giờ bỏ cuộc chỉ vì có quá ít phụ nữ trong lĩnh vực mà bạn dấn thân, bởi đó mới là nơi mà bạn sẽ trở thành một nhân tố sáng tạo, đổi mới.

Và chuyện này nữa, rất nữ tính: đừng quên rằng trở ngại lớn nhất của phụ nữ chính là... những phụ nữ khác! 

Cách giải quyết vấn đề của phụ nữ thường khả thi hơn. Họ rất có thể trở thành những người phát kiến, những người dẫn đầu về ý tưởng. Trong một nền kinh tế tri thức, khi công nghệ có thể giải quyết hầu hết các vấn đề kỹ thuật, việc “có một ý tưởng” là điều vô cùng quan trọng.

HOÀNG MAI