Nữ thám tử đặc biệt chuyên săn lùng những kẻ sát hại phụ nữ

Cái chết của Jessica Jaramillo (Jessi) là một ví dụ điển hình. Jessi là một sinh viên tâm lý học 23 tuổi. Cô biến mất sau giờ học vào ngày 24/10/2020. Sau đó cô gọi cho gia đình, thông báo rằng mình đi chơi với bạn trai cũ. Sáng hôm sau, khi không thấy Jessi trở về, gia đình càng lo lắng vì cô không bao giờ qua đêm bên ngoài và đã lâu cô không còn liên lạc với bạn trai cũ. Anh của Jessi dùng chức năng định vị và thấy điện thoại của cô đang ở Villas Santin, phụ cận thành phố Toluca, thủ phủ của bang Mexico, cách trường học của cô khoảng 15km.

Một cuộc biểu tình chống nạn sát hại phụ nữ ở Mexico tại Ecatepec năm 2016 - Ảnh: Anadolu Agency/ Getty

Tìm đến khu vực này, gia đình Jessi được mách rằng họ nên đến kiểm tra nhà 136 đường Ponciano Díaz, nơi ở của một nam thanh niên lạ mặt mà sau này họ biết rằng tên Garcia. Họ gõ cửa, nhưng không ai trả lời. Vì vậy, họ đã đi đến văn phòng công tố ở Toluca để trình báo. Gia đình Jessi hoảng sợ vì trong vòng 14 năm qua, có hơn 73.000 người mất tích ở Mexico và rất nhiều người trong số này vẫn còn đang mất tích. Ban đầu, phía cảnh sát từ chối điều tra vì chưa đủ 72 giờ kể từ khi mất liên lạc nhưng gia đình Jessi kiên quyết năn nỉ nên cuối cùng họ đã nhượng bộ.

Đêm đó, cảnh sát đến gõ cửa ngôi nhà rồi rời đi vì không có ai ra mở cửa. Gia đình Jessi tiếp tục theo dõi Garcia và báo cảnh sát khi anh này bỏ nhà đi khỏi khu vực vào ngày 28/10. 

Vào ngày 29/10, năm ngày sau khi Jessi mất tích, một thẩm phán đã phê chuẩn lệnh khám xét nhà García dựa trên bằng chứng mới - đoạn phim CCTV cho thấy Jessi vào nhà của García nhưng không thấy ra. Đêm hôm sau, cảnh sát ập vào nhà. Họ tìm thấy Jessi bị bóp cổ đã chết trong bồn tắm. Hai ngày sau họ tìm thấy thêm hai thi thể phụ nữ khác chôn sau hiên nhà.

Vài ngày sau, một người phụ nữ tên là Frida Guerrera đã tìm đến gia đình của Jessi - đang đau đớn vì mất con và thất vọng với cảnh sát. Guerrera nói rằng cô có thể giúp họ tìm ra kẻ thủ ác.

Frida Guerrera năm 2018 - Ảnh: Luis Cortes / AP

Frida Guerrera là một nhà báo chuyên săn lùng những tên đàn ông giết hại phụ nữ. Một năm trước khi Jessi Jaramillo bị giết, Guerrera đã chuyển đến Villas Santín, chỉ cách ngôi nhà nơi tìm thấy thi thể của Jessi vài dãy nhà, một sự trùng hợp ngẫu nhiên mà cô cho là định mệnh. “Tôi luôn tin rằng các cô gái sẽ cho tôi biết phải đi đâu”.

Trong 5 năm qua, Guerrera, 50 tuổi, đã dành hầu hết thời gian của mình cho việc tìm kiếm những người phụ nữ bị mất tích. Sát hại phụ nữ (femicide) là một tội danh riêng biệt được công nhận ở nhiều quốc gia Mỹ Latinh, với định nghĩa là tội giết phụ nữ vì giới tính của họ. Một số dấu hiệu đặc trưng cho một vụ giết phụ nữ, theo bộ luật hình sự của Mexico, gồm có: bạo lực tình dục, giữa nạn nhân và kẻ sát nhân có mối quan hệ từ trước, từng có đe dọa và gây hấn, cũng như việc phô bày thi thể ở nơi công cộng. Hội Phụ nữ Liên Hợp Quốc gọi Mỹ Latinh là nơi nguy hiểm nhất đối với phụ nữ, ngoại trừ vùng chiến sự. Trong đó Mexico là đất nước có nhiều vụ giết phụ nữ thứ hai trong khu vực, đứng sau Brazil.

Mỗi ngày, Guerrera lọc thông tin, xác định các trường hợp giết phụ nữ và lập hồ sơ nạn nhân theo tuổi, vị trí và phương thức giết người. Sau đó, cô chọn một vài trường hợp để viết lên blog của mình kèm theo hình ảnh của nạn nhân và các cuộc phỏng vấn với cha mẹ của họ. 

Guerrera đăng thông báo về người mất tích trên trang Twitter và Facebook của cô và nhờ hàng chục ngàn người theo dõi trên mạng xã hội của mình giúp tìm nạn nhân hoặc nghi phạm. Mặc dù không có con số chính thức, văn phòng công tố của bang Mexico, nơi Guerrera sống và làm việc, xác nhận cô đã giúp giải quyết một số vụ án giết người.

Guerrera làm những việc này một phần vì cảnh sát thường xuyên thất bại. Sự gia tăng bạo lực, theo sau sự thành hình của cuộc chiến ma túy 15 năm trước, đã khiến cảnh sát Mexico bị quá tải, và hầu hết các vụ án bạo lực đã bị bỏ ngỏ.

Thêm vào đó là nạn tham nhũng: tiền liên bang dành cho việc đào tạo và trả lương cho cảnh sát địa phương có tay nghề cao lại bị các quan chức địa phương bòn rút. Thói khinh rẻ phụ nữ cũng đóng một vai trò lớn: nhiều cảnh sát cho rằng các cô gái trẻ này chỉ đơn giản là bỏ nhà đi với bạn trai và từ chối mở án trước khi 72 giờ trôi qua - mặc dù quy định của liên bang là phải bắt đầu ngay lập tức. 

Frida Guerrera (thứ ba từ trái qua) cùng người thân của 'Lupita' - một bé gái bốn tuổi bị sát hại ở bang Mexico, tháng 1/2018 - Ảnh: GDA / El Universal / Mexico / AP

Để tìm thấy García, Guerrera bắt đầu viết một bài blog chỉ trích sự chậm trễ của cảnh sát, mô tả Garcia như một một kẻ vô danh thèm khát sự chú ý, và nhờ độc giả cung cấp bất cứ manh mối nào liên quan đến vụ án. Cô đã đăng blog vào ngày 11/11.

Cùng ngày hôm đó, Guerrera nhìn thấy một bài đăng trên Facebook từ ngày 28/10 của một “Alexander Anderson” nào đó - có ảnh đại diện là García tại một phòng tập võ thuật. Đó là bức ảnh chụp màn hình các bản tin tìm người mất tích, bao gồm tin tìm Jessi Jaramillo, và hai người phụ nữ mà cảnh sát tìm thấy thi thể bị chôn dưới hiên sau nhà Garcia. Trên bức ảnh của các nạn nhân, hắn đã viết, "Để bắt được một kẻ giết người hàng loạt, hãy suy nghĩ như một kẻ giết người hàng loạt".

Guerrera giăng bẫy bằng cách đăng ảnh cận mặt Garcia lên Facebook và Twitter của mình với dòng chữ, “Óscar García Guzmán là một thằng ngu nhưng cứ cho là mình giỏi. Tao đang đợi mày đây.” 

Hơn một tuần sau, hắn đã liên hệ với cô thật.

Đối với Guerrera, bạo hành phụ nữ còn là một trải nghiệm cá nhân. Trong 7 năm quen biết, bạn trai cũ của cô đã đánh đập cô, làm cô gãy mũi, và gãy xương sườn. 

Sau khi rời bỏ người bạn trai tệ bạc, cô tham gia một nhóm phát thanh thiên tả và bắt đầu đưa tin về nạn tham nhũng ở địa phương và nạn nhân của bạo lực phát sinh do sự dung dưỡng của bộ máy chính quyền, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. 

Trong một lần lang thang trên mạng, Guerrera tìm những câu chuyện về phụ nữ và tìm thấy ngay 123 trường hợp khác nhau. Cô đã lưu tên, tuổi, ngày tháng và địa điểm tử vong của nạn nhân thành một danh sách. Sau đó, cô liên lạc với cha mẹ của họ để tìm hiểu thêm. Từ đó, blog của Frida ra đời.

Nhưng Guerrera không chỉ ghi chép lại những vụ giết phụ nữ, cô còn tham gia phá án. Cô bắt đầu vào đầu năm 2017, khi một bé gái 4 tuổi không rõ danh tính được tìm thấy đã chết tại một bãi rác ở bang Mexico nhưng cuộc điều tra về cái chết của em không có tiến triển gì.

Cô đã lên mạng và đài phát thanh để nhờ mọi người giúp xác định danh tính đứa trẻ. Sau bốn tháng, cô nhận được một email với ảnh rõ mặt của em. Cô nhờ vẽ tranh chân dung của em và đăng lên blog của mình, nhờ đó tìm được nạn nhân tên là Guadalupe Medina Pichardo, còn gọi là Lupita. Guerrera đã tổng hợp tất cả các bằng chứng thu thập được từ gia đình em và chuyển nó cho chính quyền. Nhờ đó, cảnh sát đã bắt giữ mẹ của Lupita và bạn trai của bà - kẻ giết Lupita - và vào năm 2019, cặp đôi này đã bị kết án 88 năm tù.

Frida Guerrera trong cuộc họp báo với Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador tại Cung điện Quốc gia ở Mexico City, tháng 2/2020 - Ảnh: AP

Vào ngày 14/2/2020, cô đối chất với Tổng thống Andrés Manuel López Obrador trong một cuộc họp báo, cáo buộc ông ta không làm gì để giải quyết nạn giết phụ nữ, mà cô gọi là "tình trạng khẩn cấp quốc gia". Sau đó, những người ủng hộ trung thành của tổng thống đã vận động lăng mạ và đe dọa giết cô trên mạng xã hội, đồng thời cáo buộc cô được phe đối lập chính trị tài trợ. Cô vẫn kiên trì với tuyên bố trên Twitter của mình: "Tôi không vụ lợi và tôi không nói dối." Cô nói rằng cô sống bằng tiền trợ cấp ít ỏi mà nhà nước Mexico trả cho các nhà báo phải đối mặt với nguy hiểm đáng kể.

Vào ngày 20/11/2019, ba tuần sau khi thi thể Jessi Jaramillo được tìm thấy ở nhà của García, Guerrera nhận được lời mời kết bạn trên Facebook từ “Alexander Anderson”, tài khoản mà cô nghi ngờ là của García. Cùng với yêu cầu là một tin nhắn tiết lộ thời điểm ba người phụ nữ được tìm thấy trong nhà của García bị sát hại và nơi từng giấu thi thể của họ, cũng như mô tả nội thất của ngôi nhà.

Guerrera ngay lập tức đưa tin nhắn cho chỉ huy phụ trách vụ án của Jessi, người đã xác nhận với cô rằng mô tả của tin nhắn khớp với bên trong nhà của García và bảo cô hãy trả lời. 

Guerrera giữ liên lạc thường xuyên với Garcia suốt ba tuần sau đó nhằm câu giờ giúp cảnh sát định vị hắn. Hắn thoả thuận với cô rằng hắn sẽ kể cho cô chi tiết các vụ giết người với điều kiện cô phải chăm sóc những con thú cưng hắn đã bỏ lại trước khi trốn. 

Đến ngày 5/12/2019, cảnh sát đã định vị được Garcia và hắn bị bắt sau 38 ngày trốn chạy.

Trong những ngày sau khi García bị bắt, Guerrera đã gặp gia đình của những người phụ nữ khác mà García tuyên bố đã sát hại. Tất cả họ đều kể những câu chuyện giống nhau, rằng họ nghi ngờ García, và cầu cứu chính quyền rất nhiều, nhưng đều bị phớt lờ, từ chối.

García đã nằm trong tầm ngắm của chính quyền bang Mexico từ năm 2012 nhưng hắn vẫn bình yên ở ngoài vòng vây pháp luật suốt bấy lâu.

Hiện tại, vụ sát hại Jessica Jaramillo đang tiến triển chậm chạp qua các phiên toà. Hắn ta nói rằng chính "những sai lầm" của nhà chức trách đã cho phép hắn thoát khỏi sáu vụ giết người. 

Trong khi chờ phán quyết trong trường hợp của García, Guerrera tiếp tục cập nhật bảng danh sách nạn nhân và blog của mình và vẫn nhận về những lời chỉ trích. “Họ gọi tôi là đồ điên”, cô viết vào ngày 31/1, “kể cả bạn bè, cộng sự. Họ gọi tôi như vậy để bác bỏ sự thật. Chúng tôi điên vì chúng tôi không im lặng và cứ như vậy họ gọi chúng tôi là những kẻ loạn trí”.

Ngọc Thanh