Nữ giám sát Mỹ bị sa thải vì phát hiện 200 triệu USD “biến mất”

Alice Stebbins bên ngoài nơi làm việc cũ của cô - Ảnh: ProPublica

200 triệu đô la biến mất

Đầu năm nay, hội đồng quản trị của một trong những cơ quan quản lý quyền lực nhất của California - Ủy ban Công chánh California (CPUC) - đã tung ra những cáo buộc phiền phức đối với quan chức hàng đầu của ủy ban.

Vụ việc được ProPublica, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại thành phố New York, chuyên tiến hành các điều tra báo chí phục vụ công chúng, đưa ra ánh sáng.

Các ủy viên của CPUC đã cáo buộc Giám đốc Điều hành Alice Stebbins vi phạm quy tắc nhân sự của tiểu bang khi thuê các đồng nghiệp cũ không có bằng cấp phù hợp. Họ còn nói rằng người đứng đầu CPUC “đã đánh lừa công chúng” khi khẳng định 200 triệu đô la biến mất từ các tài khoản tài trợ cho các chương trình dành cho người mù, người khiếm thính và người nghèo của California. Thậm chí, tại một phiên điều trần hồi tháng 8/2020, Chủ tịch Ủy ban Marybel Batjer nói rằng Stebbins đã làm mất uy tín của CPUC.

Batjer nói với Stebbins, người gia nhập công ty vào năm 2018, rằng “trong vài năm qua, cô đã có một loạt hành động khiến chúng tôi phải cân nhắc xem liệu cô có thể tiếp tục giữ vai trò lãnh đạo cơ quan hay không”. Năm ủy viên CPUC đã bỏ phiếu nhất trí chấm dứt hợp đồng với Stebbins, một kiểm toán viên giàu kinh nghiệm và là chuyên gia phân tích ngân sách cho các cơ quan tiểu bang trong hơn 30 năm.

Nhưng một cuộc điều tra do Bay City News Foundation và ProPublica đã phát hiện Stebbins đúng về “số tiền bị mất tích”.

Chỉ vài ngày trước khi Stebbins bị sa thải, các quan chức CPUC nói với Sở Tài chính California rằng cơ quan này đang nợ hơn 200 triệu đô la, theo một bản ghi nhớ mà báo chí điều tra có được. Sở Tài chính đã mở một cuộc điều tra về các khoản tiền đóng quỹ chưa được thu.

Cuộc điều tra của các tổ chức báo chí cũng phát hiện những sai sót trong báo cáo của Ban Nhân sự tiểu bang mà chủ tịch CPUC Batjer đã sử dụng để buộc Stebbins thôi việc. Trong các cuộc phỏng vấn, ba cựu nhân viên của CPUC cho biết  báo cáo có nhiều sai lệch. Báo cáo cáo buộc kiểm toán viên phát hiện ra số tiền bị thiếu là “không đủ tiêu chuẩn”. Nhưng các tài liệu tuyển dụng cho thấy các quan chức California đã xác định kiểm toán viên này là ứng cử viên đủ điều kiện nhất và ghi đánh giá “xuất sắc” cho anh ta trong mọi hạng mục.

Người ngay thẳng bị hạ gục

Batjer, cựu giám đốc điều hành sòng bạc, được Thống đốc California Gavin Newsom bổ nhiệm làm lãnh đạo ủy ban CPUC vào tháng 7/2019, cùng tháng đó Stebbins đã thông báo ngắn gọn cho các ủy viên về các vấn đề đối với thực tiễn kiểm toán của cơ quan. Ngay từ đầu, bà Batjer đã xem xét kỹ lưỡng các quyết định nhân sự của Stebbins, và ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức chủ tịch CPUC vào tháng 8, bà Batjer đã nhắn tin cho Julie Lee, một đồng nghiệp cũ, hiện làm việc trong nội các của Thống đốc Newsom.

Chủ tịch CPUC Marybel Batjer phát biểu trong một sự kiện năm 2019, sau lưng bà là Thống đốc California Gavin Newsom - Ảnh: AP

Stebbins đã đệ đơn kiện CPUC việc cô bị buộc thôi việc trong tháng 12/2020. Trong một loạt các cuộc phỏng vấn, cô mô tả cơ quan này “sa lầy trong tình trạng vô tổ chức và kém hiệu quả”. Là một quản trị viên giàu kinh nghiệm, cô đã được chủ tịch tiền nhiệm của CPUC tuyển dụng “để dọn dẹp một cơ quan hoạt động kém hiệu quả”. Cô nhận thấy một số nhân viên của mình không biết thông tin cơ bản về các cơ quan tiện ích họ sẽ điều chỉnh - trong một trường hợp, thậm chí thiếu thông tin liên hệ với các công ty cấp nước được quản lý. Các cuộc kiểm toán từ năm 2012 đã cho thấy việc quản lý ngân sách kém hiệu quả và cần cải thiện việc giám sát tài khóa.

Bà Batjer đã không trả lời khi được yêu cầu phỏng vấn. Các ủy viên khác của CPUC không trả lời các email nhận được. CPUC vẫn chưa trả lời đơn kiện của Stebbins. Còn Julie Lee, đồng nghiệp cũ của bà Batjer, phủ nhận cô đã kích hoạt hoặc tác động đến cuộc điều tra Stebbins.

Trả lời các câu hỏi chi tiết, phát ngôn viên của ủy ban CPUC Terrie Prosper nói rằng cáo buộc của Stebbins về 200 triệu đô la tiền phạt và lệ phí thiếu hụt là do hiểu lầm về thực tiễn kế toán của ủy ban. Prosper cũng cho biết việc Stebbins thao túng quy trình tuyển dụng khiến cô bị sa thải. Cô thừa nhận "có một số điểm thiếu chính xác" trong báo cáo nhân sự của tiểu bang, nhưng cho rằng đó chỉ là những chi tiết kém quan trọng.

Stebbins nhận quyết định cho nghỉ việc vào ngày 4/8. Vài ngày sau, Batjer đã thực hiện một bước đi bất thường là gửi báo cáo của Ban Nhân sự tiểu bang cho tất cả 1.400 nhân viên CPUC. Batjer đã sử dụng bản báo cáo để biện minh cho việc sa thải Stebbins tại phiên điều trần công khai.

Cuộc sống riêng của người tố giác

Lần đầu tiên sau hơn 30 năm, Stebbins giờ đây không còn làm việc cho chính phủ.

Cô dành những ngày này để chuẩn bị cho vụ kiện của mình: liệt kê trải nghiệm của mình cho các luật sư, nộp đơn yêu cầu hồ sơ công khai và chuẩn bị lời khai trước tòa. Nhưng nhiều mục tiêu của cô vẫn không đổi, bao gồm cả việc tạo ra sự thay đổi trong cơ quan và khám phá chiều sâu vòng xoáy tài chính của nó.

“Một vài người cảnh báo tôi, họ nói:“ Hãy cẩn thận, điều này sẽ không được đón nhận, mọi người sẽ không thích bạn, bởi vì bạn đang làm những việc chưa ai từng làm ”, Stebbins kể lại. “Khi tôi bị chấm dứt hợp đồng, một người trong nhóm của tôi nói: “Chị là người đầu tiên đến đây, chị đã tạo ra sự thay đổi, chị đã tạo ra mọi thứ, cố gắng dọn dẹp tổ chức vậy nhưng chị lại bị người ta sa thải”.

Hòa Ninh (theo Propublica)