Nón lá của mẹ

Thời mẹ tôi là thời “cực thịnh” của nón lá. Mình mẹ có tới ba chiếc nón: nón đi làm đồng, nón đi chợ, nón đi chơi. Nón đi làm đồng là nón cời, thường cũ kỹ, bung hết vành, dưới còn trơ mép lá như răng cưa.

Ấy là thứ nón rẻ tiền chằm thô, hoặc nón phế thải từ những chiếc nón dùng đi chợ, đi chơi “hết tuổi”. Dãi nắng dầm mưa lâu ngày, lớp lá ngoài chiếc nón cời chỗ thâm đen, chỗ bạc phếch. Kệ! Đi làm chủ yếu cần nón che nắng che mưa chứ đâu cần xấu đẹp, mẹ lý luận vậy.

Ụp cái nón cời lên đầu, trông mẹ y chang một… bà nông dân lam lũ thứ thiệt, dù tôi nhớ lúc ấy mẹ còn trẻ lắm; đâu chừng ba lăm, bốn chục tuổi là cùng. 

Ảnh minh họa

Nón đi chợ thì đỡ hơn; chưa tới mức bung vành nhưng cũng đã cũ, lá chằm bắt đầu rộp, ngả vàng. Vậy nhưng mẹ vẫn giữ gìn cẩn thận, đi chợ về là gỡ nón, máng lên chiếc đinh cao trên vách, không cho lũ nhóc nghịch ngợm tùy nghi quơ đội. Mẹ bảo: “Đội nón phải cẩn thận, ý tứ. Phá phách như bây thì nón nào còn”. 

Vậy nhưng, tuyệt nhất phải kể tới chiếc nón thứ ba - tức nón đi chơi - của mẹ. Nón này là nón cao cấp, lá chằm khéo nên cầm lên thấy mỏng và nhẹ. Đường kim mũi chỉ đương nhiên sắc sảo khỏi phải bàn. Nón ít đội nên lá chằm lúc nào cũng trắng tinh, lớp dầu quang bên ngoài còn bóng lộn. Quai nón bằng vải nhung đen móc vào cằm êm hết biết. Nghe nói nón ấy dưới quê không bán, là do ba có việc lên phố mua về tặng mẹ.

Mẹ quý chiếc nón ấy lắm. Ngày thường không sử dụng, mẹ bọc nón vào chiếc bao ni-lông to để chống bụi; còn đem vào tận phòng ngủ cất trên đỉnh mùng. Gọi “nón đi chơi” nhưng thực ra đời mẹ có mấy dịp để đi chơi ngoài những bận hiếu hỉ như giỗ chạp tết nhất. Lâu lâu tới dịp, mặc quần áo mới, đội chiếc nón “xịn” lên đầu, trông mẹ trẻ ra tới… mười tuổi khiến lũ con trầm trồ không ngớt. Còn ba chăm chăm nhìn mẹ; lại còn cười tủm tỉm làm mẹ xấu hổ mặt đỏ bừng…

Ngày thường, có việc chạy ra nắng ra mưa, tôi hay quơ chiếc nón cời treo chái bếp của mẹ mà đội. Thiệt tình tôi có mũ, nhưng cái nón (cho dù là nón cời) vẫn có công dụng che nắng rất đã. Còn mưa đương nhiên khỏi nói, mũ bị ướt chứ nón thì không. Mẹ cũng biết vậy nên không cấm, chỉ dặn: “Đội nón trời gió phải cẩn thận, lấy tay giữ vành, không được để gió bay”.

Phải, đội nón sợ nhất là gió bay. Gió giật mạnh khiến nón gãy vành, đứt quai, tệ hơn còn cuốn đi xa mất dạng, không tài nào đuổi theo nhặt kịp. Đương nhiên, sự “cấp phép” của mẹ cho lũ con cũng chỉ tới chiếc nón đi chợ là hết. Nón đi chơi thì cấm ngặt!

Ảnh minh họa

Thói đời, con nít cái gì càng bị cấm càng thèm. Tôi cũng không ngoại lệ, đợi dịp ba mẹ đi vắng, tôi rắp tâm lẻn vào phòng, bắc ghế leo lên đỉnh mùng, mở bao lôi chiếc nón quý xuống. Đội nón lên đầu, tôi ra đứng trước gương ngắm nghía đủ kiểu coi mình… đẹp cỡ nào. Đẹp thiệt. Say mê ngắm nghía một thôi một hồi mất cảnh giác, tới lúc phát hiện thì, ôi thôi, ba mẹ đã bước vào sân.

Hốt hoảng, tôi quáng quàng lột nón, ôm chạy vô buồng để “phi tang”. Ngang qua cửa buồng, tôi luýnh quýnh vấp chân té oạch. Người tôi lăn xoài, đè lên cái nón quý của mẹ, dẹp lép!

Chứng kiến cảnh ấy mặt mẹ tím lại. Không nói không rằng, mẹ bước xuống rút soạt chiếc roi tre giắt trên mái bếp. Ba nhìn bộ mặt tôi tái dại, lật đật theo chụp tay mẹ, can: “Thôi, con nó lỡ dại, tha đi. Rồi anh lên phố mua cho cái khác…”. 

Y Nguyên