Sau nhiều thập niên lẫy lừng với tư cách là nhà phát triển bất động sản lém lỉnh ở New York, tiếp đó tiếp tục nổi lên như một nhân vật truyền hình thực tế am hiểu truyền thông, Donald Trump đã ngoan cường khai thác cảm thức sâu xa của người Mỹ, để trở thành một hiện tượng chính trị đáng chú ý nhất trong vòng 244 năm qua của Hoa Kỳ.

Từ đại doanh nhân đến một chính trị gia quyết đoán, ông Trump biết đánh thức chủ nghĩa dân tộc với khẩu hiệu “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Ông là tổng thống thứ ba trong lịch sử bị luận tội, phải đọ sức với đại dịch COVID-19 và gây tranh cãi dữ dội về vấn đề chủng tộc và nhập cư… Trong một nhiệm kỳ tổng thống đầy biến động như thế, những người gièm pha nói rằng ông đã làm mất đi các chuẩn mực dân chủ Mỹ, còn những người ủng hộ cho rằng ông chống lại sự dối trá của giới tinh hoa và tấn công trực diện vào “kẻ thù của nhân dân” là truyền thông bẩn, cũng như “những kẻ lợi dụng” Hoa Kỳ, trong đó có Trung Quốc.

Ban đầu, ông Donald Trump gặp phải sự phản kháng dữ dội trong chính đảng Cộng hòa cho cuộc đua tái cử vào Nhà Trắng trước ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden. Thế nhưng, với những nỗ lực không mệt mỏi của bản thân, ông giành được lòng trung thành ngay cả trong số đảng viên từng tố cáo mình.

Trên mạng xã hội hoặc những lần xuất hiện trước công chúng, ông Trump đã đặt mình tách khỏi những chính trị gia là đảng viên đảng Dân chủ đối lập, một số thành viên đảng Cộng hòa, thành viên nội các và các quan chức mà ông bổ nhiệm. “Nếu trông tôi có vẻ không phải là một chính trị gia điển hình của Washington, bởi đó là vì tôi không phải là một chính trị gia”, Trump tự nhận trong một cuộc mít-tinh ủng hộ chiến dịch tranh cử ngày 26/10 ở Pennsylvania.

Chiến thắng cách đây 4 năm khiến ông trở thành Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên không có kinh nghiệm chính trường hoặc quân sự trước đó. Ông theo đuổi chủ nghĩa dân túy hữu khuynh, tố cáo “chủ nghĩa toàn cầu” và tập trung chính sách đối ngoại bằng quan điểm trước sau như một “Nước Mỹ trên hết”. Nên nhớ khi ông Trump bước lên ghế tổng thống cũng là thời điểm ghi nhận sự thắng thế của làn sóng dân túy, bắt đầu từ tuyên bố “Brexit” tách khỏi Liên minh châu Âu của Anh, đến cuộc bầu cử của nhà lãnh đạo cực hữu Jair Bolsonaro (Brazil).

Nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump còn diễn ra vào giai đoạn nước Mỹ bị phân cực sâu sắc, cũng như sự rối loạn chính trị ở Washington.

Trước tình thế đó, trong công tác đối nội, ông thực hiện cắt giảm nhập cư (hợp pháp lẫn bất hợp pháp), đồng thời, cắt giảm số lượng người tị nạn, cắt giảm thuế sâu rộng, cải cách hệ thống tư pháp liên bang bao gồm cả Tối cao pháp viện bằng cách trao quyền đáng kể, rút ra khỏi các hiệp ước về môi trường mà ông cho là gánh nặng quốc gia.

Hoạt động đối ngoại của ông Trump nổi bật với vai trò cầu nối giữa đồng minh thân cận Israel với ba quốc gia Ả Rập, từ bỏ các thỏa thuận quốc tế theo ông là không công bằng với Hoa Kỳ, đáng kể là cuộc thương chiến với Trung Quốc. Ông cũng tỏ ra giữ khoảng cách với các đồng minh lâu năm và có vẻ ca ngợi các nhà lãnh đạo độc tài.

Phía chỉ trích - bao gồm thành viên cao cấp đảng Dân chủ và cựu quan chức trong nội các của ông - đã miêu tả Trump với khuynh hướng chuyên quyền là mối đe doạ đối với nền dân chủ.

“Tôi tin rằng tổng thống thực sự là mối nguy hiểm hiện hữu đối với nước Mỹ. Đây là một gã thích làm mọi thứ tách biệt và khiến mọi người sợ hãi và ghê tởm”, ông Biden nói về ông Trump hồi năm ngoái tại Iowa.

“Donald Trump là tổng thống đầu tiên trong đời mà tôi thấy đã không cố gắng đoàn kết người dân Mỹ, thậm chí ông ấy còn không giả vờ cố gắng cho điều này. Thay vào đó, ông ta cố gắng chia rẽ chúng ta”, cựu tướng thủy quân lục chiến 4 sao Jim Mattis - biệt danh “chó điên”, từng giữ chức Tổng trưởng Quốc phòng đầu tiên dưới thời Trump - nói vào tháng 6/2020.

Ở phía còn lại, sự ủng hộ nồng nhiệt của nhiều người Mỹ - đặc biệt, những người bảo thủ theo Cơ đốc giáo, cư dân vùng sâu vùng xa và tầng lớp bình dân ít bằng cấp - dường như không giảm theo thời gian 4 năm tổng thống của ông Donald Trump.

Đảng viên đảng Dân chủ cáo buộc Trump đặt mình lên trên luật pháp và coi thường các ràng buộc quyền lực tổng thống của Hiến pháp. Họ cho rằng ông đã phớt lờ trát triệu tòa của Thượng viện, chê bai hệ thống bỏ phiếu “gian lận”, từ chối cam kết chuyển giao quyền lực trong ôn hòa nếu thua cuộc trước Biden, cũng như đã “tấn công” các nhân vật Cục điều tra liên bang (FBI) và cơ quan tình báo.

Nhưng ông luôn cố gắng đẩy lùi những vặn vẹo về trạng thái tinh thần của mình. “Thực tế suốt đời tôi, hai tài sản lớn nhất là sự ổn định về tinh thần và thực sự thông minh,” ông mô tả bản thân là “một thiên tài rất ổn định” trên Twitter hồi năm 2018.

Tại các cuộc mít-tinh trong chiến dịch tranh cử, ông Trump thường xuất hiện với mái tóc vàng chải chuốt kỹ lưỡng và hay tỏ ra khoan khoái trước sự tán dương của những người ủng hộ đội mũ bóng chày đỏ có in khẩu hiệu: “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”.

Họ cổ vũ ông chống lại đảng Dân chủ, những kẻ theo chủ nghĩa tự do và giới tinh hoa, cũng như sự chỉ trích mà ông nhằm vào “kẻ thù của nhân dân” là truyền thông bẩn. Ngay cả khi các cuộc thăm dò đã nhiều lần cho thấy hầu hết người Mỹ không tán thành cách tổng thống xử lý đại dịch COVID-19, nhưng ông Trump luôn có được sự “gật đầu” đáng kể và ổn định từ những người ủng hộ trung thành. Xếp hạng tổng thể của tổng thống đương nhiệm hầu như không dao động.

Đây chính là tác động nổi bật và lâu dài nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump đối với nước Mỹ. Tính đến nay, ông đã đề cử thành công 3 thẩm phán vào Tối cao pháp viện và 220 vị khác vào các ghế thẩm phán ở các cơ quan tư pháp liên bang. Đây là các vị trí trọn đời, không có nhiệm kỳ.

Đáng chú ý nhất là trường hợp bà Amy Coney Barrett trở thành thẩm phán tối cao chỉ một tuần trước ngày bầu cử. Theo The Washington Post, những người do ông đề cử đang chiếm 25% tổng số thẩm phán khắp Hoa Kỳ. Để làm được điều tương tự, cựu Tổng thống Barack Obama phải cần đến hai nhiệm kỳ tại Nhà Trắng.

“Đây không phải trò đùa. Đây là điều hệ trọng cấp quốc gia. Chúng tôi đang nâng tầm an ninh không gian tương xứng với tầm quan trọng của an ninh quốc gia và sự an toàn của các đồng minh, đối tác của Hoa Kỳ”, tướng John Raymond, người được ông Trump bổ nhiệm làm tư lệnh tiên khởi của Lực lượng Không gian, nói với báo chí.

Theo một cách hiểu khác, lực lượng đơn giản chỉ là phiên bản tập trung hơn bao gồm các nhiệm vụ quân sự trong không gian vốn đã tồn tại trong Hải, Lục, Không quân. Todd Harrison, người chỉ đạo Dự án An ninh hàng không vũ trụ tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế, nói với hãng tin NPR: “Lực lượng Không gian sẽ tạo ra chuỗi chỉ huy thống nhất, tập trung chịu trách nhiệm về không gian. Bởi trước nay khi trách nhiệm bị phân tán, không ai chịu trách nhiệm cả”.

Đến năm thứ ba trong nhiệm kỳ tổng thống, thành tựu lập pháp đặc trưng của ông Trump chính là dự luật thuế của đảng Cộng hòa như đã hứa khi tranh cử. Đạo luật cắt giảm thuế và việc làm đã thay đổi sâu rộng đối với vấn đề được người Mỹ nào cũng quan tâm.

Tờ Business Insider cho rằng, đây là lần đại tu lớn nhất đối với mã số thuế trong ba thập niên qua và tổng thống xem đó là “nhiên liệu tên lửa” cho nền kinh tế quốc gia. Luật mới đã cắt giảm vĩnh viễn thuế thu nhập doanh nghiệp từ 35% xuống 21%, đồng thời, mang lại lợi ích cho từng cá nhân và gia đình trung lưu.

Tổng thống Donald Trump đã ký Đạo luật Bước đầu tiên vào tháng 12/2018, đánh dấu chiến thắng lập pháp đầu tiên dành cho những người ủng hộ muốn cải cách hệ thống tư pháp hình sự.

Dự luật được thông qua dưới sự ủng hộ áp đảo của lưỡng đảng tại Quốc hội. Cung cấp những thay đổi đối với hệ thống nhà tù liên bang, luật được ca ngợi như bước tiến quan trọng của các nhóm hoạt động tìm cách chấm dứt việc giam giữ hàng loạt.

Ngoài ra, luật đã sửa đổi một số quy định tuyên án liên bang, giảm các mức án tối thiểu bắt buộc đối với trọng tội ma túy và mở rộng các chương trình phóng thích sớm.

Điều quan trọng nữa, luật mới cũng nhằm mục đích kéo giảm sự tái phạm bằng cách cung cấp nhiều cơ hội hoàn lương và đào tạo việc làm tốt hơn, đồng thời, đưa ra nhiều điều khoản nhằm đối xử nhân đạo với tù nhân như cấm cùm xích nữ tù nhân đang mang thai, ngừng sử dụng biện pháp biệt giam đối với hầu hết các tù nhân vị thành niên và yêu cầu giam giữ tại các nhà tù trong phạm vi 500 dặm kể từ nhà họ.

Sau khi kế nhiệm Tổng thống Hoa Kỳ da màu đầu tiên Barack Obama, ông Trump đã xóa nhiều phần di sản của người tiền nhiệm. Ông từ bỏ hiệp ước quốc tế về chương trình hạt nhân với Iran và hiệp định toàn cầu về chống biến đổi khí hậu, đảo ngược các biện pháp bảo vệ môi trường và khôi phục mối quan hệ ấm hơn với Cuba.

Lập trường cứng rắn của ông Donald Trump đối với vấn đề nhập cư cũng là một dấu ấn trong nhiệm kỳ của mình. Khi khởi động tranh cử vào năm 2015, ông đã hứa về một bức tường dọc biên giới Mỹ - Mexico, và sẽ do Mexico chi trả kinh phí xây dựng. Song song đó, một trong những chính sách đầu tiên mà ông theo đuổi trên cương vị tổng thống là lệnh cấm đi lại đối với người dân từ một số quốc gia đa số theo đạo Hồi.