Những tấm thảm "biết nói"

Năm 2018, khi đến Maroc du lịch lần đầu, Mallory Solomon nhanh chóng phải lòng nghệ thuật dệt thảm thủ công - nét văn hóa nổi danh đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ tại đất nước Bắc Phi. Cô mê mệt những tấm thảm len dệt tay của các nữ nghệ nhân dân tộc Berber. Theo đức tin bản địa, mỗi tấm thảm mang ý nghĩa bảo vệ và cầu chúc bình an.    

Một mẫu thảm len lụa sang trọng vừa ra mắt của thương hiệu đa quốc gia Armadillo - Ảnh: Armadillo-co

Thảm trải sàn, thảm trang trí phong cách Maroc có hoa văn cổ điển trang nhã, đòi hỏi tay nghề cao cùng nhiều giờ lao động miệt mài. Vì chất lượng đặc thù, chúng được nhiều tầng lớp người tiêu dùng yêu thích. Thế nhưng, những phụ nữ Berber tháo vát tạo ra những tấm thảm dệt nơi vùng quê nghèo thường xuyên bị giới môi giới hám lợi bóc lột thù lao. Chứng kiến điều này, Solomon - một cựu giám đốc quảng cáo đến từ Mỹ - muốn tìm giải pháp chấm dứt tình trạng bất công. Cô quyết định thành lập Salam Hello, thương hiệu bán lẻ sản phẩm thảm thủ công, với mục tiêu vừa bảo tồn nghệ thuật dệt truyền thống, vừa bảo trợ quyền lợi chính đáng cho các nữ nghệ nhân.             

Gìn giữ tinh hoa truyền thống

Tùy kích cỡ và độ tinh xảo, một tấm thảm hoàn thiện tiêu tốn từ 2-17 tháng tạo hình. Từng công đoạn dệt, nhuộm sản phẩm đều được tiến hành theo cách thức thủ công truyền thống bởi một hoặc nhóm vài nghệ nhân cùng lúc. 

Điểm nhấn ở thảm len Maroc chính là giá trị tinh thần chúng đại diện. “Bên cạnh công năng sử dụng thực tế, người dân địa phương ưa chuộng thảm còn vì vai trò tâm linh - giúp xua đuổi điềm xấu và bảo vệ ngôi nhà. Trước khi làm việc, các nghệ nhân sẽ cầu nguyện bên khung cửi. Bên cạnh đó, thảm làm từ 100% lông cừu tự nhiên, chất liệu được cư dân bản địa tin rằng sẽ mang đến may mắn”. Họa tiết sống động trên thảm đồng thời phác họa mơ ước tương lai hay thuật lại câu chuyện về con người, xứ sở Maroc” - Solomon lý giải.  

Các sản phẩm thảm nội thất của Salam Hello mang vẻ đẹp cổ điển pha lẫn hiện đại - Ảnh: Salam Hello

Không khó nhận ra sức hút riêng ở sản phẩm thảm thủ công mang đậm dấu ấn văn hóa Bắc Phi tươi sáng. Tuy nhiên, tâm huyết, sức sáng tạo của nhiều người thợ dệt đang bị xem nhẹ. Đây là điều Solomon trăn trở, đồng thời thôi thúc nữ doanh nhân xây dựng Salam Hello. “Rất đông nam giới là thương buôn từ khu vực thành thị đến mua lại thảm dệt của những phụ nữ sống tại vùng nông thôn hẻo lánh. Phụ nữ Berber làm việc cần mẫn để nuôi gia đình nhưng luôn bị môi giới chèn ép giá. Không được bảo vệ bởi bất kỳ cơ quan, tổ chức lao động nào, họ thường lâm vào cảnh thiếu thốn. Nếu để tình trạng này tiếp diễn, Maroc có nguy cơ đánh mất vĩnh viễn một nghề truyền thống đáng quý” - Solomon nói.

Salam Hello (trụ sở tại New York, Mỹ) hiện là cầu nối giúp đội ngũ nghệ nhân không chỉ tìm được nguồn khách hàng ổn định, nhận thù lao xứng đáng mà về lâu dài còn góp phần củng cố đời sống làng nghề bản địa. Solomon chia sẻ: “Tất cả sản phẩm chúng tôi bán ra đều tuân thủ những điều kiện bảo trợ người lao động. Mặt khác, 10% doanh thu của mỗi tấm thảm sẽ được góp cho chương trình đầu tư tái thiết làng nghề thủ công”. Cô cũng nhấn mạnh: “Trên hết, tôi muốn tiếp sức cho phụ nữ Berber để họ an tâm phát triển nghề dệt thảm. Nhờ đó, sắc màu văn hóa trên các tấm thảm thủ công rực rỡ có thể được duy trì dài lâu”.

Chia sẻ chung tầm nhìn về giá trị nhân quyền là Armadillo, một công ty chuyên doanh mặt hàng thảm nội thất nổi danh ở thị trường Úc và Bắc Mỹ. 2 nữ giám đốc đồng sáng lập thương hiệu - Jodie Fried và Sally Pottharst - đang cộng tác cùng nhiều làng nghề truyền thống trên khắp Ấn Độ, làm ra những sản phẩm thảm thủ công chất lượng cao. Song song đó, Armadillo luôn tích cực theo đuổi định hướng kinh doanh công bằng và bền vững thông qua hoạt động gây quỹ phúc lợi hỗ trợ cuộc sống người dân tại các làng nghề, cũng như tạo điều kiện học tập cho thế hệ trẻ nơi đây. 

“Từ lâu, Sally và tôi đã cùng đam mê nghiên cứu ngành sản xuất thảm thủ công. 10 năm trước, chúng tôi lên ý tưởng tạo dựng Armadillo vì không thể tìm thấy thương hiệu nào tương tự trên thị trường nội thất - một thương hiệu đảm bảo tốt tiêu chí chất lượng, minh bạch và bền vững. Đều xuất thân từ gia đình có truyền thống làm thiện nguyện, thế nên đối với Armadillo, chúng tôi càng muốn đề cao nền tảng nhân đạo cũng như bảo vệ môi trường” - Fried bày tỏ. 

Armadillo khai thác chất liệu hoàn toàn thuần thực vật (sợi đay, lanh, len và lụa) thân thiện với môi trường - Ảnh: Dezeen

Chính thức xuất hiện trên thị trường từ năm 2009, đến nay công ty này đã ra mắt hàng loạt bộ sưu tập phụ kiện thảm cao cấp từ chất liệu thuần tự nhiên. Kỹ thuật dệt cổ truyền của phương Đông kết hợp cùng một số nét đổi mới tinh tế trong thiết kế đem lại ấn tượng dung hòa nhẹ nhàng mà lôi cuốn nơi những sản phẩm mang thương hiệu Armadillo.  

Cảm hứng nghệ thuật hiện đại

Từ phong cách cổ điển nền nã đến năng động, hiện đại, mặt hàng thảm nội thất không ngừng linh hoạt chuyển mình để phù hợp với thị hiếu phong phú của người tiêu dùng ngày nay. Nếu thương hiệu như Armadillo và Salam Hello bổ sung cảm nhận ấm cúng, sang trọng cho không gian sống, trào lưu nghệ thuật hóa phụ kiện thảm đang ghi dấu ấn nổi bật không kém. 

Ở bang California, Mỹ, Slowdown Studio là công ty kinh doanh phụ kiện nội thất chuyên liên kết với những nghệ sĩ mỹ thuật nhằm biến ý tưởng nghệ thuật thành sản phẩm gia dụng phổ thông như mền và thảm trải sàn. Nhà thiết kế - doanh nhân Marc Hendrick, Giám đốc điều hành Slowdown Studio, chia sẻ: “Thời gian gần đây, chúng tôi nhận thấy xu hướng phát triển của mặt hàng thảm nội thất đậm chất mỹ thuật. Chủ đề sáng tác tiêu biểu như cây cỏ, tĩnh vật, hình tượng phụ nữ… được tái hiện lý thú trên bề mặt thảm”. 

Thảm trải sàn với họa tiết trừu tượng vui nhộn của thương hiệu Cold Picnic - Ảnh: Cold Picnic

Theo Hendrick, góc nhìn thẩm mỹ tự do, cá tính tạo nên nét đặc trưng hút khách hàng đầu ở trào lưu này. Tại thị trường Bắc Mỹ, Cold Picnic - thương hiệu sản xuất mặt hàng khăn tắm, thảm trải sàn và thảm treo trang trí với họa tiết trẻ trung, sắc màu vui nhộn - hiện rất được ưa thích. 
Xu hướng thiết kế đề cao tính nghệ thuật cũng có thể nhằm biểu thị các giá trị tinh thần giàu chiều sâu. Mùa hè năm 2022, thương hiệu đồ nội thất Gan của Tây Ban Nha cho ra mắt Plastic Rivers - bộ sưu tập thảm trải sàn độc đáo mô tả hiện trạng ô nhiễm sông hồ trên toàn cầu. Là dự án hợp tác với nhà thiết kế Álvaro Catalán de Ocón, mỗi tấm thảm thủ công (làm từ 100% nguyên liệu tái chế) tái dựng chi tiết hình ảnh nhìn từ trên không của 4 dòng sông lớn trên thế giới đang bị ô nhiễm nặng gồm sông Hằng, Trường Giang, sông Ấn và sông Niger.

“Tựa các tấm bản đồ đường thủy sống động, Plastic Rivers khai thác chất liệu, chủ đề về tái chế nhằm khơi gợi nỗ lực thảo luận nghiêm túc về tái chế và bảo vệ môi trường. Dù chỉ là sản phẩm nội thất, tôi tin mỗi tấm thảm có thể ẩn chứa những thông điệp thú vị đáng suy ngẫm” - chuyên gia thiết kế sản phẩm công nghiệp Catalán de Ocón cho biết. 

Như Ý