Những nghề dân gian chấm phá cho cuộc sống hiện đại

Những người này không rao không mời nhưng nếu bắt chuyện, khách sẽ được nghe về sự tự hào của họ vì đang giữ lại chút truyền thống của dân tộc.. 

Thổi hồn cho lá dừa

Trên các con đường Đồng Khởi, Nguyễn Huệ, Lê Lợi (Q.1, TP.HCM), người đi đường thỉnh thoảng lại thấy một người đàn ông gầy gò, đen đúa, ngồi cắm cúi chuốt từng cọng lá dừa để tết những con vật ngộ nghĩnh bên dòng người xe hối hả.

Những buổi chiều, trẻ con được cha mẹ đón về thường ghé lại mua cho con cào cào lá dừa biết “nhún nhảy”. Cơn “bão” giành lại vỉa hè tràn qua, người đàn ông ấy “trôi” đi đâu chẳng ai biết.

Mới đây, ngang qua đường Tân Kỳ Tân Quý (Q.Tân Phú, TP.HCM), tôi bất ngờ nhận ra ông, cũng đang cặm cụi với những con cào cào. Mỗi con 25.000đ, không quá đắt để người đi đường hoài niệm về một góc tuổi thơ.

Ông vui vẻ: “Quê tui ở miền Tây, tui biết gấp lá dừa từ nhỏ. Lên Sài Gòn sống, lâu lâu thấy có cọng dừa non thì tết cho vui, không ngờ nhiều người thấy thích, hỏi mua. Vậy là tui được làm chuyện mình yêu thích, quan trọng là giúp trẻ con thành phố biết thêm một thứ đồ chơi “nhà quê” nhưng thú vị”.

Cũng khéo léo với những chiếc lá dừa nhưng anh Nguyễn Minh Tuấn (38 tuổi, Q.Bình Thạnh, TP.HCM) không bám vỉa hè mà “nâng cấp” thành dịch vụ.

Anh chia sẻ: “Nhờ quen biết, tôi được các nhà hàng, quán ăn thuê đến góp vui cho khách bằng những sản phẩm từ lá dừa của mình. Thay vì bữa tiệc có chú hề tạo hình bong bóng, giờ họ muốn có những sản phẩm dân dã, mộc mạc hơn. Mỗi sô như thế khoảng vài trăm ngàn, ngày nào được vài sô là mình thu nhập bạc triệu. Thật ra, thu nhập có thấp hơn khi bán rong nhưng được cái ổn định, không bị ai xua đuổi”.

Theo anh Tuấn, các sản phẩm anh làm gần gũi với thiên nhiên, làng quê Việt Nam nên khách rất thích. Để tạo những con vật như cào cào, chim, cá hay những bông hoa xinh xắn... anh Tuấn dùng lá dừa nước.

“Những chiếc lá dừa nước dùng để gấp đồ chơi phải có độ già vừa đủ mới dẻo và có được màu vàng tươi. Lá non quá sẽ khó tạo hình vì mềm, ngược lại, nếu lá già quá sẽ cứng, dễ gãy. Gấp lá dừa không khó, ai cũng có thể bắt chước được, nhưng để tạo nên một sản phẩm đẹp thì đòi hỏi người làm phải khéo tay và sáng tạo” - anh nói.

Phải lòng tò he

Ở Sài Gòn này, muốn mua tò he thì phải đến các khu du lịch Đầm Sen, Suối Tiên… Chị Nguyễn Thị Mỵ (Hà Tây) đã “ăn cơm” tò he gần chục năm tâm sự, trước đây chị làm sẵn ở nhà rồi ôm mẹt đi bán dạo. Ba năm nay, chị được người quen giới thiệu thuê một quầy nhỏ ở Suối Tiên để bán niềm vui cho du khách. Tất cả chỉ cần một cái bàn nhỏ và những nắm bột đủ màu. Qua bàn tay khéo léo của chị, những cô công chúa, hoàng tử hiện ra thật sống động.

Chị hài hước: “Trước mình thường làm 12 con giáp, rồi các nhân vật trong phim Tây Du Ký như Ngộ Không, Tam Tạng… Trẻ em bây giờ không thích những nhân vật đó nữa, mà đòi nào là Nữ hoàng băng giá, Minion… Lúc đầu, tui nghe chẳng hiểu chúng nói gì, cũng không biết nặn thế nào. Về nhà phải nhờ người tìm hình trên mạng cho xem, rồi tập làm. Giờ thì thạo rồi! Những lúc rảnh tui còn “cập nhật” hoạt hình và phim ảnh để làm được nhiều hình cho hợp thời. Làm nghề này mà lạc hậu là thua!”.

Ba đời làm tò he, anh Võ Văn Hai (Q.7, TP.HCM) khoe, giờ anh còn lập được cả công ty trực tuyến, chuyên phục vụ các bữa tiệc, sinh nhật cho người có nhu cầu.

“Không chỉ tạo hình các nhân vật theo yêu cầu, tôi còn nhận hướng dẫn làm tò he ngay trong bữa tiệc. Thời bây giờ, chỉ cần có điện thoại và internet là mình không sợ thiếu khách; sản phẩm làm ra đăng trên facebook cũng bán được” - anh nói.

Theo các nghệ nhân tò he, với nghề này, chuẩn bị nguyên liệu là việc quan trọng nhất. Bột gạo nếp phải là nếp Bắc, luộc cho đến khi chín tới. Sau đó nắm bột thành từng vắt, nhuộm bốn màu cơ bản là vàng, đỏ, đen và xanh. Màu phải được chế biến từ thực vật như: hoa lè, củ nghệ, cây nhọ nồi, lá chàm, lá riềng… để không độc hại cho trẻ em nếu chúng ăn phải.

Chỉ cần một ít bột nếp màu với cây tre nhỏ, dài độ 40cm, một hộp sáp làm trơn tay, một chiếc lược làm công cụ “điêu khắc”, tất cả được đựng trong một chiếc hộp nhỏ là đủ làm hành trang làm nghề. Dưới đôi bàn tay tài hoa và sự sáng tạo của người làm, những hình ảnh đọng lại trong trí tưởng tượng trẻ thơ của các em nhỏ sẽ dần hiện ra ngay trước mắt. 

Dạy nghề miễn phí

Các nghệ nhân của gian hàng hướng dẫn làm diều miễn phí ở công viên văn hóa Đầm Sen luôn phải tất bật với hết bạn nhỏ này đến bạn nhỏ khác.

Em Nguyễn Lan Khuê (học sinh lớp 5) phấn khởi: “Lần đầu tiên em biết làm một con diều là như thế nào. Vài cây tăm, chút hồ, giấy và chỉ  là có thể làm được một món đồ chơi thú vị”.

Nghệ nhân Lê Văn Quý - Phó chủ nhiệm CLB diều nghệ thuật Sài Gòn (Q.Gò Vấp) - người có nhiều đóng góp cho làng diều thành phố đã dành cả đời cho những con diều. Ông đi từ Bắc chí Nam, ra cả nước ngoài để làm diều, biểu diễn diều nghệ thuật truyền thống.

Tại TP.HCM, ông không chỉ làm diều mà còn nhiệt tình tham gia lời mời của tất cả các trường học muốn mời ông đến giới thiệu cho học sinh làm diều. Người nghệ nhân 72 tuổi này tâm sự: “Những trò chơi dân gian truyền thống không chỉ là cái nôi nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ mà còn là tài sản, là cốt cách tinh thần vô giá chúng ta cần phát huy, gìn giữ. Những trò chơi hiện nay tuy hấp dẫn, hiện đại nhưng nếu chúng ta cho trẻ em chơi không đúng cách, có khi còn gây hại cho trẻ. Tuy nhiên, các trò chơi truyền thống cũng cần phải thay đổi linh hoạt để phù hợp với thời đại. Có như vậy, người làm nghề mới sống được với nghề để giữ nghề và truyền cảm hứng cho thế hệ sau”.

Cào cào lá dừa trên đường Tân Kỳ Tân Quý (Q.Tân Phú) bên dòng xe xuôi ngược

Những chú tò he hút khách tham quan

Sắc màu tò he giữa phố hội

Nghệ nhân diều nghệ thuật Lê Văn Quý miệt mài “gieo” cảm hứng cho thế hệ trẻ

Phúc Hưng