Những nàng thơ huyền thoại - Bài 2: Bà hoàng của chủ nghĩa siêu thực

Diakonova và Dalí bên cạnh một tác phẩm siêu thực của ông

Những mối tình kỳ lạ và tai tiếng

Elena Ivanovna Diakonova (1894-1982) sinh tại Kazan, Nga. Biệt danh Gala được mẹ bà đặt cho, ám chỉ sự ăn mừng, lễ hội. Trùng hợp, cuộc đời Gala luôn ngập chìm trong tiệc tùng.

Ốm yếu, 18 tuổi Gala đã phải vào bệnh viện vì bệnh lao ngày càng trầm trọng. Tại viện nghỉ dưỡng Clavadel, Thụy Sĩ, cô gái Nga cô đơn tình cờ làm bạn với chàng trai trẻ Eugène Grindel và nhanh chóng cảm mến nhau. Cả hai ra viện năm 1914. Trước khi trở lại Pháp, Grindel đã cầu hôn Gala, nhưng phải đến năm 1917, Gala mới rời Nga, đến Pháp kết hôn với Eugène, lúc này đã trở thành một nhà thơ xuất chúng có nghệ danh là Paul Eluard.

Paul Eluard được xem là một trong những người đi đầu của trào lưu nghệ thuật siêu thực và Dada. Tư tưởng của ông vượt ra khỏi suy nghĩ thông thường, phá vỡ những ràng buộc xã hội, đã dẫn đến lối sống vô cùng phóng túng của cặp đôi Gala và Paul Eluard trong cộng đồng nghệ sĩ. Đam mê tình dục vô độ, Gala khiến Paul Eluard phải chấp nhận mối tình tay ba với Max Ernst, một họa sĩ lớn của trường phái siêu thực và Dada. Gala trở thành chủ đề trong nhiều tác phẩm của Paul, Ernst và nhiều nghệ sĩ siêu thực khác.

Năm 1929, trong một chuyến nghỉ hè ở Cadaqués, Gala gặp Salvador Dalí, một họa sĩ gốc Tây Ban Nha trẻ tuổi. Dalí bị hút hồn bởi vẻ đẹp và cá tính của Gala, dù bà lớn hơn ông đến 10 tuổi. Gala, với trực giác vô cùng nhạy bén, cũng bị cuốn hút bởi một Dalí đầy tiềm năng trở thành một huyền thoại. Cả hai chia sẻ ham muốn quyền lực, tiền bạc và sự nổi tiếng. Một trong những mối tình kỳ lạ nhất, tai tiếng nhất trong lịch sử nghệ thuật bắt đầu.

Gala Dalí trêu bộ ria mép cong độc đáo của Dalí

Kiến tạo một Dalí thần thánh

Những tưởng trong giới nghệ sĩ vốn phóng túng và đầy scandal, mối tình kỳ lạ của Gala trác táng và Dalí lập dị sẽ không kéo dài bao lâu, nhưng có vẻ như họ được sinh ra để ở bên nhau, để Gala làm nàng thơ và người quản lý kinh doanh của Dalí đến cuối đời. Dalí tôn thờ Gala như một nữ thần, xem bà như chỗ dựa duy nhất. Tinh thần vốn không ổn định, ông cho rằng nếu không có Gala thì “Dalí thần thánh” sẽ trở nên điên loạn.

Cặp đôi này lấy nhau năm 1934, nhưng chỉ làm nghi lễ đăng ký kết hôn vì giáo hội Thiên chúa không chấp thuận cho Gala ly hôn với Paul Eluard. Trước khi gặp gỡ Gala, Dalí vốn chưa bao giờ quan hệ với phụ nữ do mắc chứng ngại tình dục. Nhưng, khi đến với Gala, người đàn bà vốn ham muốn tình dục gần như không giới hạn, Dalí lại tìm thấy nguồn cảm hứng kỳ lạ. Dalí chấp nhận một cuộc hôn nhân “mở”, để cho Gala có rất nhiều người tình, và chính việc đó càng tạo cảm hứng nghệ thuật cho nhà họa sĩ siêu thực này.

Sức cuốn hút của Gala không phải là huyền thoại duy nhất về bà, mà khả năng kinh doanh của bà cũng thành giai thoại. Gala không chỉ là người đứng phía sau việc buôn bán các tác phẩm của Dalí, mà còn giúp ông định hướng phong cách nghệ thuật theo sát các xu hướng siêu thực và làm giàu từ chúng. Trong những năm 1930, Dalí tự hào là một kẻ hoang tưởng, đến thập kỷ 60, ông là tông đồ của tình dục đa hình - ca ngợi những vẻ đẹp gợi cảm nằm ngoài tình dục thông thường. Trong vòng bốn thập kỷ, nhà hội họa với chòm râu cong độc đáo này thực sự thống trị hội họa siêu thực.

Dù nhan sắc Gala phai dần theo năm tháng, nhưng Dalí vẫn luôn vẽ bà như một nữ thần gợi cảm trong các bức họa của mình. Bức The Madonna of Port Lligat (1949) là một trong những tuyệt tác như thế, mô tả Gala như Đức mẹ Maria với chúa Jesus sơ sinh ngồi trong lòng, đã làm kinh ngạc Giáo hoàng khi Dalí trình nó lên giáo hội Vatican. Nhờ thế, Giáo hoàng đã đưa ra một ngoại lệ, cho phép Dalí và Gala cưới nhau trong một hôn lễ Thiên chúa giáo.

Giàu có từ việc bán các bức họa của mình, Gala và Dalí sống rất xa hoa, vương giả, điều hiếm thấy trong giới hội họa, vốn chuộng sự ẩn dật và khiêm tốn. Vào năm 1974, tài sản của Dalí trị giá lên đến 32 triệu USD. Nhưng, nếu Gala là người góp phần tạo nên tên tuổi huyền thoại của Dalí, thì cũng chính bà là người hủy diệt ông.

Hủy diệt Dalí

Sự ham muốn giàu sang của Gala đã đẩy Dalí ra khỏi giới nghệ thuật. Gala muốn Dalí chớp lấy mọi thời cơ để biến tài năng của ông thành sản phẩm, vì thế Dalí không chỉ vẽ tranh mà còn phải nhúng cọ vẽ những thứ lặt vặt như trang trí cửa sổ bán hàng, hay bán chữ ký để các nhà buôn in lên bất kỳ hình ảnh nào nhằm kiếm lợi. Giới nghệ sĩ đã khai trừ Dalí ra khỏi trào lưu nghệ thuật siêu thực vì cho rằng các “tác phẩm” rẻ tiền của ông sỉ nhục giá trị của họ. Dalí, trong một thời gian dài, đã gặp nhiều khó khăn để có thể tạo ra những tuyệt tác thật sự, ngoại trừ các bức ông vẽ Gala.

Thói ăn chơi và ham muốn tình dục của Gala cũng góp phần đày đọa Dalí. Khi đã giàu lên, Gala lại tiếp tục “tuyển” người tình từ giới nghệ sĩ. Bà chọn những chàng nghệ sĩ trẻ đẹp nhất, tài năng nhất và thường xuyên chuyển rất nhiều tiền cho họ. Lối sống xa hoa của đôi vợ chồng này cũng là miếng mồi ngon cho nhiều kẻ ăn bám, bòn rút tiền của họ. Dalí thậm chí còn mua cho Gala cả một lâu đài mang tên Pubol, ở gần quê nhà ông, nhưng ông chỉ có thể ghé thăm nếu có thư mời của Gala. Đây là chốn ăn chơi trác táng của Gala với những người tình. Vào những năm cuối cùng của cuộc tình Dalí - Gala, nhà họa sĩ siêu thực đã quá mệt mỏi và kiệt quệ nên dần căm ghét Gala.

Tiệc tàn

Người ta thường miêu tả Gala như một nữ thần bất tử. Oái ăm thay, Gala lại mất trước cả Dalí, khi ra đi vào năm 1982, ở tuổi 87. Những tưởng sau bao năm tháng bị Gala hành hạ, Dalí hẳn phải ít nhiều nhẹ nhõm, nhưng chỉ vài ngày sau khi Gala chết, người ta tìm thấy Dalí ngã gục, co quắp trong cơn hoảng sợ tột độ. Dù căm ghét Gala, nhưng Dalí không thể sống thiếu bà. Trong 5 năm cuối đời, ông sống vật vã như một kẻ bị bại liệt cả tinh thần và thể chất, nhiều lần tìm cách tự sát. Năm 1989, họa sĩ thiên tài Salvador Dalí - kẻ hoang tưởng, vị vua của hội họa siêu thực, gục ngã vì bệnh tật và bảy năm sống thảm hại sau cái chết của Gala.

Mối tình của nàng thơ Gala và Dalí không phải là một giai thoại lãng mạn và hạnh phúc, nhưng hiếm có cặp đôi nào hợp nhau đến thế. Nàng thơ Gala đã giúp Dalí biến những giấc mơ huyền ảo nhất thành những tuyệt tác mà đến tận ngày nay vẫn còn làm ta sững sờ.

XUÂN HẠO

Kỳ tới: Mối tình tay ba của Pop và Rock