Những món tết nhất định phải có ở miền Bắc

Vì thiên nhiên không rực rỡ nắng ấm như tết miền Nam nên tết miền Bắc rất cần màu đỏ của hoa đào, câu đối đỏ, của những chiếc áo đỏ, của những món ăn ấm nóng và giàu năng lượng như bánh chưng, giò thủ, canh măng giò lợn…

Mâm cơm ngày tết miền Bắc gồm những món nhiều dinh dưỡng để làm ấm cơ thể.

Khi tôi theo chồng vào sống ở miền Nam, tôi thường về thăm nhà trước và sau tết chứ không về đúng dịp, bởi vậy, món tết miền Bắc trở thành nỗi nhớ da diết không thể nói thành lời. Càng đi xa, ký ức càng hiện về rõ nét và có lẽ, nhớ nhất là không khí tết và những món ăn không thể thiếu được trên mâm cỗ ngày tết.

Đêm 29 tết, khi những chiếc bánh chưng cuối cùng được vớt ra, ấy là mùi tết đến. Mùi bánh chưng luộc hoà quyện với mùi hương trái phật thủ đang chưng trên bàn thờ toả hương thơm ngát, cả nhà tất bật, chộn rộn làm xong những việc cuối năm để lại cho người ta những cảm xúc nao lòng không nói lên lời.

Nhà văn Thạch Lam trong áng văn tả về món tết miền Bắc đã thốt lên: Ồ, chiếc bánh chưng vuông vắn và đầy đặn, màu xanh như mạ non, gạo nhuyễn ra như bông tuyết và giữ trong lòng bao nhiêu quý báu của miếng ngon: lượt đậu mịn và vàng đậm, những miếng mỡ trong như hổ phách, những miếng nạc mềm lấm tấm hạt tiêu.

Mấy chục năm nay, năm nào bố mẹ tôi cũng gói bánh chưng, dù rằng giờ đây cũng có nhiều dịch vụ gói bánh chưng ngon không kém, nhưng bố mẹ tôi cho rằng, vị bánh chưng mỗi nhà mỗi khác.

Mẹ tôi thường chọn gạo nếp ở quê dì trồng nên dẻo thơm khác hẳn gạo nếp cái hoa vàng bán phổ biến trên thị trường. Đậu xanh cũng phải tự đãi vỏ, khác với vị đậu xanh đã cà vỏ sẵn bán ở chợ hay siêu thị. Tất cả các công đoạn đều làm tỉ mỉ, luộc bánh chưng phải 10-12 tiếng mới rền bánh, rửa bánh sau khi gói xong, ép bánh.

Bởi vậy, chiếc bánh chưng đặt ở mâm cơm tết bỗng trở nên trịnh trọng khác thường, vì nó chứa đựng bao nhiêu công sức của mẹ tôi, cái lạnh căm căm của bàn tay khi phải vo gạo, đãi đỗ, nỗi vất vả khi nhóm lửa, vớt bánh lúc nửa đêm…

Mâm cơm tết cũng không thể thiếu canh măng khô nấu với chân giò. Măng khô là thứ dễ trữ trong mùa đông khi măng tươi không còn, nhưng nó có một mùi vị vô cùng đặc trưng giúp giải ngán chất đạm của chân giò và các món giàu năng lượng khác.

Canh măng bao giờ cũng là món đưa lên mâm sau cùng bởi vì cần nóng hổi. Từ trước tết người ta đã đi lùng mua măng khô ngon để bữa cơm tết thêm trọn vẹn. Măng tôi thích nhất là măng lưỡi lợn, vì dày và mềm, khi hầm chung với chân giò thì nói thật là ăn măng ngon hơn ăn thịt.

Có một món canh nữa là canh bóng thả. Thường là hôm nào có thịt gà luộc trên mâm tết thì sẽ có món canh này, bởi vì canh bóng thả nhất định phải có nước dùng gà mới ngon. Tết, nhà nào cũng phải trữ sẵn vài con gà ngon, là gà chạy bộ, nuôi thả tự nhiên, ăn cám thóc chứ không ăn thức ăn công nghiệp. Bởi vậy, canh bóng càng ngon khi có nước dùng gà luộc hoặc xương gà, đầu cổ cánh hầm lấy nước.

Da lợn đem nổ khô thì gọi là bóng, ngâm nước và luộc sơ với nước gừng đậm đặc để khử mùi hôi, thái hình tam giác, thả vào sau cùng sau khi nước dùng gà đã cho vào cà rốt thái tỉa hoa, đậu Hà Lan, nấm hương bọc mọc (giò nạc quết nhuyễn). Canh bóng thả cũng thường phải ăn nóng mới ngon.

Món nem rán càng không thể thiếu được vì nó có mùi thơm vô cùng hấp dẫn, đặc biệt toả ra khi đang rán. Nem rán tổng hòa tất cả các vị ngon ngày tết như thịt, trứng, rau củ, rau thơm, hành, mộc nhĩ, nấm hương… Do thời tiết lạnh, món nem rán tới gần lúc ăn mới rán lại lần nữa cho giòn.

Ngoài đĩa thịt gà luộc có vào bữa cúng 30, mùng Một hay hôm mùng Ba tết tiễn chân ông bà thì không thể thiếu được món giò thủ. Nhiều người cầu kỳ cũng có thể có thêm giò lụa cho phong phú, nhưng giò thủ mới là hương vị tết rõ ràng nhất, vì giò lụa có thể ăn quanh năm rồi. Giò thủ có mộc nhĩ và tai, lưỡi, thịt đầu giòn sần sật, nhìn vậy mà không hề ngán, vì ăn kèm dưa muối và hành muối, ngon mê li.

Để có thêm rau củ cho cơ thể đỡ nóng vì ăn nhiều đạm, mâm cỗ tuỳ nhà mà có thêm đĩa rau củ xào hoặc nộm su hào. Gia đình nào ngán thịt vì đã ăn quá nhiều trong năm, có thể thêm vào đĩa cá trăm đen kho hoặc đốt trấu.

Ngày nay, mâm cơm tết mỗi nhà ở miền Bắc có thể có thêm đặc sản Tây, Tàu, nhưng gia đình nào khi tết đến vẫn chuẩn bị những món ăn truyền thống như là một nghi lễ không thể nào thiếu được.

Giang Vũ