"Những kẻ âu lo" - tái sinh từ những mảnh vỡ

Nỗi sợ đô thị 

Xoay quanh một lần xem nhà, một vụ cướp ngân hàng và một cuộc bắt giữ con tin, Fredrik Backman thu gọn phạm vi Những kẻ âu lo vào một không gian có phần ngẫu nhiên. Thế nhưng, từ những cá nhân gặp nhau tình cờ, mẫu hình chung cho những vấn đề mà ta có thể gặp phải hằng ngày trong đời sống đô thị hiện ra, với trách nhiệm, nghĩa vụ cũng như sứ mệnh oằn gánh trên vai.

Tác phẩm Những kẻ âu lo

Đó là nỗi sợ của những người già về việc hòa nhập trong những năm tháng về hưu, là sự hoài nghi liệu mình có thể trở thành một người mẹ tốt, là nỗi đau dai dẳng khi mất người thân… Ở đó, cũng có lời tự trách bản thân bởi những sự việc xảy ra trong cuộc đời… Những kẻ âu lo kể được câu chuyện mà bất cứ ai cũng có thể nhìn thấy chính mình trong đó. 

Bám theo câu chuyện về tên tội phạm đến cướp ngân hàng chỉ vì số tiền khiêm tốn - 6.500 krona, tình tiết nhanh chóng diễn biến thành vụ bắt giữ con tin. Cũng như những tác phẩm khác của Fredrik Backman, sự hài hước chiếm giữ phần lớn cấu trúc câu chuyện, từ đó ý nghĩa được khơi gợi nên ở phần sau cuối. Với sự đa dạng trong cách xây dựng nhân vật, Fredrik Backman kéo gần khoảng cách của những đặc trưng địa lý, để câu chuyện dù xảy ra ở vùng Bắc Âu, nhưng độc giả ở bất cứ vùng, miền nào trên thế giới cũng có thể thấy được mình trong đó. 

Những kẻ âu lo hướng về những người yếm thế trong xã hội: người già, người trải qua những sang chấn tâm lý, phụ nữ bị đè nén bởi những người đàn ông gia trưởng, hoặc cộng đồng LGBTQ…  Đây là một trong những lý do khiến hầu hết tác phẩm của Backman vừa gần gũi, vừa thân quen, và khi được dựng thành phim đều rất thành công.

Nhà văn Fredrik Backman

Những mảnh vỡ riêng 

Những kẻ âu lo còn là câu chuyện về những cá nhân thất bại trong hành trình trưởng thành và bị phán xét bởi những khoảnh khắc tệ hại nhất đời mình. Đó là Anna - Lena, người bị nghĩ rằng bạc nhược đứng sau cái bóng của chồng. Thế nhưng ẩn sâu trong lựa chọn đó, là sự hy sinh cho một tình yêu và cuộc hôn nhân giản dị. Đó còn là nỗi dằn vặt của Zara, giám đốc ngân hàng, vì các quy tắc vô lý mà đã gây ra cái chết cho người khác.

Ngoài ra còn là Estelle - người phụ nữ vẫn luôn nhớ đến người chồng Knut quá cố. Bà luôn đi cùng những người trẻ tuổi xem nhà để được sống lại với những ký ức và cả những ước mơ của một thời. Ở đó còn có cặp vợ chồng trẻ Julia và Ro luôn bị ám ảnh bởi vai trò mới, trách nhiệm mới, và luôn tin rằng bản thân khó mà hoàn thành một cách xuất sắc. Người cảnh sát già Jim cũng là một trong số đó. Vượt qua nỗi đau mất vợ, ông luôn âm thầm chở che con trai. Ông bù đắp cho con với suy nghĩ nếu vợ còn sống, bà cũng sẽ làm điều đó vì con.

Mỗi nhân vật đều mang trong lòng những tổn thương. Họ tự “dỗ ngọt” bản thân rằng mình vẫn ổn và sống tốt, nhưng ẩn sâu trong tâm hồn là những mặc cảm, nỗi lo và cả những tật xấu. Họ sợ phải thừa nhận lỗi lầm của mình. Nhưng nếu hiểu đến tận cùng, thì họ đáng thương hơn đáng trách. Họ đã lớn lên mà không nhận được nhiều sự quan tâm từ người thân. Họ phải tự mình đương đầu với mọi khó khăn, trở ngại và thất bại nhiều hơn thành công.

Hành trình hàn gắn

Thế nhưng, cũng như khái niệm “Kintsugi” - tái sinh từ những mảnh vỡ, những tổn thương ấy đã kịp chữa lành bởi sự đồng cảm mà các nhân vật dành cho nhau. Julia và Ro thấy được tình yêu vô bờ bà Estelle dành cho ông Knut quá cố, hay bà Anna - Lena ép mình đứng sau Roger, vì thời trẻ ông đã hy sinh quá nhiều cho bà.

Một trong những ấn tượng đặc biệt của các nhân vật là cách người cảnh sát già Jim đối xử với tên cướp ngân hàng. Jim nhận ra rằng, tên cướp kia đang bị dồn ép đến tận chân tường, và vẫn loay hoay tìm cách giải phóng chính mình. Từ những con người xa lạ, sự lắng nghe và thấu hiểu đã gắn kết họ, mang đến cho họ niềm hy vọng về những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Dẫu biết có thể đó là phạm luật, là sai trái, thế nhưng về mặt tình cảm và những cảm xúc rất con người, thì Fredrik Backman đã có một cái kết hợp lý và đầy ý nghĩa. 

Zara, Nadia hay người cảnh sát trẻ Jack đều mang trong mình những nỗi ám ảnh riêng. Khi gặp gỡ và phản ánh lẫn nhau, họ đã nhìn thấy con đường giải thoát cho bản thân. Nếu Zara dũng cảm rút khỏi vị trí “không mấy tốt đẹp” mà bao nhiêu người mơ ước, thì cuối cùng Nadia và Jack cũng đã gặp lại và bổ khuyết cho nhau. Ở họ là bài học buông bỏ, chấp nhận, tha thứ và luôn tin tưởng ngày mai sẽ khác.

Với việc kết hợp giữa tính hài hước và nhiều chi tiết cảm động, Những kẻ âu lo nối dài thêm những tác phẩm thành công của Fredrik Backman. Ở tiểu thuyết này, hành trình chữa lành tưởng rất khó xảy ra trong đời sống hiện đại đã được giải quyết rất giản dị, nhưng nhiều cảm xúc và rất thuyết phục. Là nhà văn Thụy Điển có các tác phẩm bán chạy trên thế giới, thêm một lần nữa Fredrik Backman nghiêng mình về phía những người yếm thế và truyền đi thông điệp: trong bất cứ thời khắc đen tối nào, cũng sẽ có một ánh sáng được thắp lên. 

Ngô Minh