Những điểm nóng dư luận có được giải tỏa?

15g, ngày 5/5/2019, Trung tâm Báo chí TP.HCM rộn rã trước giờ khánh thành. Tôi đi giữa rừng hoa chúc mừng, lang thang qua các phòng ốc, khu vực sáng loáng, mát lạnh, thơm phức, chạnh nghĩ tới cái nắng như lột da từng… phóng viên ngoài kia; lại mơ màng cái bàn này sẽ có giám đốc sở trả lời chất vấn, chiếc ghế nọ sẽ là đại diện quận/huyện cung cấp thông tin nhanh, chính xác trước những vụ việc nóng. 

16g, phóng viên Báo Phụ Nữ TP.HCM tiếp tục, kiên trì gọi vào số máy của ông giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TP.HCM (trực thuộc Sở Giao thông Vận tải TP.HCM) nhưng không một tín hiệu. Trước đó, đêm 2/5, nhà kho của trung tâm bốc cháy dữ dội, thiêu rụi hầu hết tài sản, trong đó có nhiều tài liệu liên quan đến hoạt động xe buýt, nhất là vấn đề trợ giá xe buýt đang vướng lùm xùm. Từ góc độ báo chí, chúng tôi đã tiếp cận hiện trường và muốn lắng nghe, trao đổi thêm thông tin cần thiết. Nhưng, như rất nhiều lần, nhiều vụ việc, bất lực. 

Ngày 3/5, giữa lúc “hóa đơn tiền điện” đang… bốc hỏa, Trưởng ban Tuyên giáo Thân Thị Thư đã chủ trì cuộc họp để Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực TP.HCM trả lời những chất vấn của báo chí. Sau cuộc họp, Phó bí thư thường trực Thành ủy Trần Lưu Quang chỉ đạo lãnh đạo ngành điện lực thành phố chuyển toàn bộ thông tin chất vấn lên Tập đoàn Điện lực Việt Nam để sớm có câu trả lời đầy đủ trước nhân dân. 

Hoặc như thời điểm dậy sóng từ “kỳ họp bất thường” thông qua đề án xây dựng Nhà hát giao hưởng, Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân đã chủ trì cuộc gặp báo chí để đại diện các cơ quan chức năng cung cấp, lý giải, trao đổi thông tin cho báo giới. 

Tăng giá điện, xây nhà hát, góp ý dự thảo luật… đã trở thành điểm nóng dư luận mà một trong những nguồn cơn châm ngòi đó chính là hiệu ứng đến từ “sốc phản vệ” thông tin. Người dân, trong đó có báo chí hầu như chưa được tiếp cận thông tin một cách đầy đủ, ngọn ngành; với những vấn đề thiết yếu, có tác động xã hội sâu sắc thì lại càng cần được lý giải, phân tích, dẫn dắt minh bạch, cụ thể, chặt chẽ hơn. 

Trong cuộc gặp báo chí vào đầu quý II, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong có cam kết, từ năm 2019, hoạt động báo chí sẽ được đảm bảo bằng ba tiêu chí, công khai, minh bạch, hiệu quả. Tôi tin vào ý chí ấy. Và một trong những công năng của Trung tâm Báo chí TP.HCM cũng chính là “thực hiện chức năng đầu mối đề nghị lãnh đạo thành phố và các cơ quan chức năng cung cấp, định hướng thông tin về các vấn đề dư luận xã hội đang bức xúc, quan tâm đến các cơ quan báo chí một cách công khai, minh bạch”. 

Phương tiện phòng ốc, máy móc đã sẵn sàng. Vận hành cái phương tiện ấy, không ai khác là con người sẽ minh bạch, công khai, hiệu quả như thế nào mới là sức nặng của hoạt động trung tâm, là sức mạnh sau những lời cam kết. 

Có thể hiểu, Trung tâm Báo chí TP.HCM là một “hạng mục” nằm trong chuỗi hạ tầng dịch vụ của Thành phố thông minh. Ở giai đoạn “làm quen”, ngoài những chức năng thiết yếu, nơi đây, sẽ tiếp nhận, xây dựng và chia sẻ cơ sở dữ liệu thông tin từ các sở, ban ngành, quận huyện, các cơ quan có thẩm quyền khác để cung cấp cho báo chí trong và ngoài nước. Và tất nhiên, với tính tương tác thông tin đa chiều như hiện nay cộng với chức năng phản biện xã hội thì dữ liệu lớn và đằng sau nguồn dữ liệu, vẫn là “bộ óc con người” với những cảm biến nhân văn, phân tích, nhận định và đưa ra giải pháp hài hòa, cân bằng các lợi ích cộng đồng - cá thể. Bởi tận cùng và bản chất của một mô hình Thành phố thông minh, ấy chính là “một phương tiện để đạt tới mục tiêu - một cộng đồng bền vững và sống động hơn” (Tori Okner và Russell Preston - Thành phố thông minh nền tảng, nguyên lý và ứng dụng - nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật 2018). Trong đó, sự thành công của máy móc công nghệ chính là mang lại sự thuận lợi hơn cho mối quan hệ giữa con người với con người; là hỗ trợ tối đa cho mối quan hệ cộng sinh giữa con người với nền quản trị thông minh. Rốt cùng, xin được nhắc lại, vẫn chỉ là con người, với năng lực, hành động, trách nhiệm là công dân số 1 của Thành phố thông minh, của mọi phương tiện - dịch vụ công nghệ, hiện đại. 

Từ căn phòng lầu 5 sang trọng, tiện ích - nơi đặt để của Trung tâm Báo chí TP.HCM, tôi đưa mắt nhìn sang bên kia đường, là rạp Hưng Đạo của giới mộ điệu cải lương. Nay vừa được xây cất mới nhưng không còn là thánh đường nghệ thuật. Bởi lỗi sai bản vẽ thiết kế hay đã đến thời buổi thoái trào của bộ môn ca kịch này, tôi không rõ. 

15g30, lễ khánh thành Trung tâm Báo chí TP.HCM bắt đầu… 

Ái Mỹ