Nhộn nhịp sữa hạt, uống sao cho có lợi?

Sữa hạt là loại thức uống được chế biến từ các loại hạt thiên nhiên; xay hạt với nước, lọc bỏ bã. Theo thành phần dinh dưỡng của các loại hạt, sữa hạt được chia làm hai nhóm: sữa hạt giàu chất béo, đạm (hạnh nhân, óc chó, các loại đậu…) và sữa hạt ngũ cốc (yến mạch, gạo lứt, khoai lang, bắp…). 

Sữa hạt hiện đang là nhóm sản phẩm có tốc độ tăng trưởng rất nhanh trên thị trường thế giới. Theo số liệu của Innova Market Insights, doanh số thị trường toàn cầu đối với sữa thực vật - sữa hạt năm 2018 lên đến 16,3 tỷ USD, gấp đôi doanh số của năm 2010.

Nhiều lợi ích

Các loại sữa hạt có lượng chất đường bột (carb) từ 15-45%, thấp hơn trong ngũ cốc. Lượng chất đạm khá cao, trung bình từ 7-35%, đặc biệt trong đậu. Lượng chất béo cao, đặc biệt a-xít béo không no nhiều nối đôi (polyunsaturated fat, PUF) như các a-xít omega-3, 6, 9. 

Bên cạnh đó, sữa hạt còn chứa nhiều chất xơ, vitamin, khoáng chất và nhiều chất chống ô-xy hóa (antioxidants). Vì vậy, các chuyên gia dinh dưỡng kết luận sữa hạt là thức uống bổ sung dinh dưỡng rất tốt cho cả nam, nữ, già, trẻ.

Không ít nhược điểm

Dù các loại hạt rất giàu chất đạm nhưng đặc tính chung của đạm thực vật là không “hoàn chỉnh” vì thường không có sự cân đối và thiếu các a-xít amin cần thiết cho cơ thể, đặc biệt cho trẻ em đang phát triển, trưởng thành. Do đó, khi ăn nhiều đạm thực vật không cân đối, cơ thể sẽ không tổng hợp được các protein cần thiết nên khó phát triển hoàn chỉnh.

Sữa hạt nguyên chất sẽ không có vitamin B12, loại vitamin rất cần thiết để sinh tổng hợp huyết cầu tố. Người uống sữa hạt thuần túy mà không bổ sung vitamin B12 sẽ bị thiếu máu nhược sắc. 

Trong sữa hạt có chứa các a-xít phytic sẽ gắn kết với calci, sắt, kẽm… Vì vậy, trẻ nhỏ uống sữa hạt sẽ bị thiếu calci, sắt, kẽm… có thể  dẫn đến còi xương, thiếu máu.

Dùng sữa hạt thế nào?

Có thể uống trực tiếp thay vì phải nhai nuốt như ăn hạt bình thường, sữa hạt rất tiện dụng cho trẻ nhỏ ăn dặm, người già, người ăn chay. 

Hiện thị trường có nhiều loại sữa hạt đóng hộp sẵn (óc chó, hạnh nhân, dẻ, bắp, đậu nành…) với đủ kích cỡ, giá trung bình 20.000 đồng/hộp 180ml. Để bù trừ ưu, khuyết điểm của từng loại sữa hạt riêng lẻ, nhiều nhà sản xuất đã cho ra những sản phẩm pha trộn sữa hạt với sữa tươi hay sữa ngũ cốc.

Đối với sữa hạt chế biến thủ công, chỉ nên giữ trong ngăn mát tủ lạnh ở nhiệt độ dưới 30C và dùng trong vòng 24 giờ. Không nên để quá lâu vì lượng vitamin trong sữa hạt sẽ bị hủy hoại và vi khuẩn dễ dàng xâm nhập

Lưu ý khi dùng 

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, không nên dùng sữa hạt thay thế hoàn toàn sữa tươi vì sữa tươi và sữa hạt khác nhau về thành phần nguyên liệu và giá trị dinh dưỡng. Nên xem sữa hạt là một loại thức ăn bổ sung và sữa hạt thực chất là sữa “ăn chay”, vốn hạn chế với trẻ nhỏ, phụ nữ có thai, phụ nữ đang cho con bú và người bệnh.

Viện Dinh dưỡng quốc gia lưu ý: trẻ nhỏ chỉ nên uống sữa hạt sen, trẻ lớn hơn có thể dùng sữa bắp, sữa đậu xanh, sữa đậu đỏ… Trẻ trên 1 tuổi mới dùng sữa từ hạt hạnh nhân, hạt điều, óc chó, hồ đào…

Sữa từ các loại đậu xanh, đậu nành có nhiều chất đạm và chất béo, nếu sữa chỉ từ hạt sen, hạt điều hay các loại hạt khác sẽ không có nhiều đạm.

Đặc biệt, cần lưu ý vệ sinh an toàn thực phẩm, tránh dùng sữa hạt được pha từ hương liệu, hóa chất trôi nổi trên thị trường.

Cách làm sữa hạt

Tùy từng loại hạt sẽ có cách làm khác nhau, cơ bản vẫn là xay hỗn hợp hạt với nước bằng máy xay sinh tố; sau đó lọc bỏ bã, chỉ giữ lại phần nước. Các loại hạt đậu cần được nấu chín trước khi xay. Riêng hạt dẻ, óc chó, hạnh nhân… thì xay luôn không qua luộc. Với sữa khoai lang, bí, bắp… thì xay nhuyễn trước rồi mới nấu, lọc bã lấy sữa. 

Khi làm sữa đậu nành hoặc đậu xanh cho trẻ nhỏ uống, các bà mẹ có thể cho thêm các hạt khác vào nhưng thành phần chính vẫn phải là đậu nành và đậu xanh để đảm bảo cung cấp chất đạm, béo. 

Sữa hạt phối trộn

Trên thị trường hiện có hơn 30 sản phẩm sữa hạt từ khoảng 5 nhà sản xuất lớn, nhỏ trong nước và ngoại nhập. 

Ngoài các loại sữa hạt riêng lẻ từng loại, hiện các thương hiệu lớn còn cho ra đời nhiều sản phẩm sữa hạt được phối trộn từ nhiều loại hạt, quả, mang lại hương vị lạ và nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng.

Mới nhất có sữa hạt và gấc của một nhãn hàng Việt là sự kết hợp giữa hạt óc chó, hạt mắc ca (chiếm 60%), gấc, sữa tươi và quả chà là. Sản phẩm không dùng đường tinh luyện, có vị ngọt thanh tự nhiên từ chà là. Đây là loại quả có nguồn cung cấp đường tự nhiên với hàm lượng béo thấp, có chỉ số đường huyết thấp, có thể bổ sung vào thực đơn dinh dưỡng cho người tiểu đường với sự tư vấn của bác sĩ dinh dưỡng. Sản phẩm được bán với giá 55.000 đồng/hộp 1 lít. 

Hay, sữa hạt phối trộn ba loại: đậu đen, óc chó, hạnh nhân; xuất xứ Hàn Quốc có hương vị thơm ngon, giữ nguyên được vị như khi ăn hạnh nhân, óc chó. Giá 12.000 đồng/hộp 190ml. Tuy nhiên, sản phẩm này chủ yếu được bán trong các siêu thị, cửa hàng Hàn Quốc hoặc hàng xách tay, không có nhãn phụ tiếng Việt nên nhiều người còn dè dặt, chưa dám mua. 

Một số cá nhân, cửa hàng cũng tự pha chế sữa hạt, đóng chai, dán nhãn và bán. Tuy nhiên, thông tin nhãn sơ sài, phần lớn chỉ ghi tên sản phẩm và thương hiệu. Ngoài ra không có thông tin thành phần, hàm lượng dinh dưỡng, ngày sản xuất, hạn sử dụng… Người mua cần chọn lựa điểm bán uy tín, sản phẩm đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng. 

Cẩm Anh