Nhớ gian bếp xưa mà cay sống mũi

Lúc cùng nhau chuẩn bị bữa tiệc tân niên ấm cúng, gia đình tôi lại rôm rả khi nhớ về cái bếp nhà qua từng năm tháng. Trông bếp nay, tôi nhớ bếp xưa.

Tôi nhớ, vào những năm 1980, mỗi kỳ nghỉ hè bố mẹ thường gửi tôi về với ông bà nội ở Đoan Hùng, Phú Thọ. Thời ấy, quê tôi chưa có điện. Đêm xuống chỉ có ánh đèn dầu leo lét từ trong mái nhà tranh vách đất nằm thưa thớt trên các triền đồi. 

Bếp củi gợi nhớ hồi ức về một thời thơ ấu khó khăn. Ảnh: Thanh Huyền.

Ở quê tôi, bếp thường nằm riêng một gian, tách biệt khỏi nhà chính. Gian bếp của ông bà tôi cũng vậy, là bốn vách đất lợp lá cọ, rộng chừng chục mét vuông, nền nện đất. Tôi hay theo bà xuống bếp, xem bà nấu cơm. 

Bếp nấu là ba viên gạch kê lên, ở dưới đốt củi. Bà tôi hay lấy rơm khô làm bùi nhùi mồi lửa, lửa bén vào các cành cây khô nổ tanh tách, khói mịt mù làm mắt cay xè. Bà tôi nấu cơm bằng chiếc nồi gang, chiếc nồi lúc nào cũng đen nhẻm. 

Mới 5 tuổi đầu tôi đã biết nấu cơm trên bếp củi giúp bà. Tôi học thuộc lòng công thức đo nước 1 lóng tay từ mặt gạo. Cơm sôi thì phải rút bớt củi để giảm lửa, lấy đũa cả đánh đều gạo, mở hé vung cho nồi cơm khỏi trào. Chừng 5 phút sau khi nước đã cạn thì tôi canh lửa liu riu, đóng vung nồi khoảng 10 phút sau là cơm chín tới. Lúc nấu nồi cơm, lũ trẻ con chúng tôi còn lụi vào trong bếp củ khoai, củ sắn, bắp ngô... những món ăn vặt ưa thích thời thơ ấu.

Đó là ở quê, còn ở Hà Nội, gia đình tôi không nấu bếp củi. Bố mẹ tôi được cơ quan phân cho một căn hộ tập thể ngay tầng 1 (tầng trệt). Cuộc sống trước năm 1990 vô cùng khó khăn, đồng lương ba cọc ba đồng không đủ nuôi gia đình nên ông bà phải xoay xở, tăng gia bằng mọi cách.

Nhà chúng tôi nuôi lợn ở ban công, chuồng gà treo trên nóc chuồng lợn. Tôi mới 6 tuổi đã biết phụ mẹ đi cắt rau muống dại, đem về nấu cám cho lợn ăn.

Nhà tôi đun nấu bằng bếp than tổ ong. Đó là chiếc bếp bằng đất nung, để được hai viên than tổ ong chồng lên nhau. Tôi luôn phải nhớ mồi than mới trên viên than sắp tàn, ủ than để qua đêm than vẫn còn hồng. Mẹ tôi hay tận dụng đặt siêu nước lên trên để sáng ra có nước nóng pha trà cho bố. 

Cuộc sống dần khá hơn, năm 1993, bố mẹ tôi "lên đời" bằng chiếc bếp điện lò xo của Liên Xô, khi gập gọn lại như chiếc vali, vỏ ngoài tráng men màu trắng. Những lúc mất điện thì mẹ tôi lại có chiếc bếp dầu để sơ-cua. Cứ đổ dầu hoả vào ngăn chứa của bếp, vặn kín nắp lại, vặn bấc lên rồi châm lửa. Tôi điều chỉnh lửa to nhỏ khi nấu bằng cách vặn bấc.

Bếp than tổ ong rất thông dụng một thời (ảnh minh hoạ)

Tôi lập gia đình, căn bếp của mẹ chồng để lại tuy cũ nhưng tôi rất trân quí. Gia đình tôi khi đó dùng bếp ga. Ưu thế của bếp ga là có lửa, xào nấu đồ ăn đủ nhiệt. Không chỉ thế, bật bếp lửa lên ta có ngay cảm giác ấm cúng. Tuy nhiên, mẹ chồng tôi lớn tuổi hay quên tắt bếp nên việc dùng bếp ga khá nguy hiểm.

Dù gian bếp chỉ là cơi nới, nhưng tôi trân trọng từ cái chén, đôi đũa trong bếp, tới mức ai đó vô ý bày bừa ra căn bếp là tôi lại lao vào dọn dẹp. Đối với tôi, mặt bếp phải luôn khô ráo, trong bồn chén không có đồ dơ, rửa chén xong phải vớt sạch rác đọng ở chỗ thoát nước. Tôi luôn giữ cho mặt bàn ăn để trống, không cho ai đặt để, bày bừa lên.

Mỗi người một sở thích, phụ nữ người thì thích đi làm đẹp, người thích đi mua sắm, còn tôi thích “chơi” với căn bếp. Tôi thấy thoải mái khi có căn bếp đủ tiện nghi, tinh tươm và rất phấn khích mỗi lần chinh phục thành công một món ăn mới.

Sở hữu căn bếp hiện đại nhưng nhiều người vẫn cay sống mũi khi hồi tưởng lại khói bếp củi thời thơ bé. Ảnh: Thanh Huyền.

Rồi chúng tôi ra riêng, ông xã đã tặng cho tôi căn bếp khá ổn tại một căn hộ chung cư. Bếp theo phong cách hiện đại, tôi sử dụng chiếc bếp ba vùng nấu (hai bếp từ, một bếp hồng ngoại), có công nghệ inverter tiết kiệm điện. Bếp này hợp với gia đình trẻ, an toàn, tự ngắt điện khi quá nhiệt và có nút khoá an toàn cho trẻ em. Ngoài ra, bếp còn tích hợp một khay nướng điện, tiện lợi nướng bánh mì sandwich cho bữa sáng.

Khu vực bếp của tôi khoảng 7 mét vuông, trang bị đủ các tiện nghi, nằm trong không gian chung của phòng khách và phòng ăn. Khi nấu ăn, tôi vẫn có thể xem tivi, trò chuyện cùng cả nhà. Bếp nhà ngày nay không còn bị tách biệt ra khỏi gian nhà chính. Bà nội trợ là tôi vừa đứng nấu cơm, vừa nghe nhạc, máy lạnh phà phà mát lạnh.

Dù đã được sở hữu một căn bếp hiện đại, nhưng mỗi khi nhớ về bếp xưa tôi vẫn thấy cay sống mũi, cả bầu trời thơ ấu ùa về...

Thanh Huyền