Nhìn lại 150 năm Minh Trị Duy Tân

Duy Tân Thập Kiệt - Mười nhân vật kiệt xuất của Minh Trị Duy Tân (tác giả: phó giáo sư - tiến sĩ sử học Nguyễn Tiến Lực, Omega Plus và nhà xuất bản Khoa học xã hội ấn hành) vừa ra mắt là tác phẩm khép lại bộ bốn cuốn sách kỷ niệm 150 Minh Trị Duy Tân (1868-2018).

Phó giáo sư - tiến sĩ Nguyễn Tiến Lực gọi Minh Trị Duy Tân là một trong những sự kiện “long trời lở đất”, vĩ đại nhất của lịch sử nhân loại. Không chỉ làm thay đổi chính trị, kinh tế, xã hội Nhật Bản mà còn tác động sâu sắc đến châu Á và thế giới, cho đến tận ngày nay. Ở Nhật Bản nói riêng và thế giới đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về sự kiện này. Ảnh hưởng tại Việt Nam rõ nhất là phong trào Duy Tân.

Tuy nhiên, phải đến khi bộ bốn cuốn sách viết về công cuộc Minh Trị Duy Tân được phát hành, những cận cảnh về dấu mốc, con người có ảnh hưởng của giai đoạn này mới được khắc họa một cách toàn diện.

Tác phẩm Duy Tân Thập Kiệt cùng bộ sách về Minh Trị Duy Tân rất được bạn đọc trẻ quan tâm

Bắt đầu với hai cuốn Khái lược văn minh luận và Phúc ông tự truyện của nhà tư tưởng Fukuzawa Yukichi (cũng là tác giả cuốn Khuyến học), bộ sách tiếp nối bằng nghiên cứu Nhật Bản Duy Tân 30 năm của tác giả Đào Trinh Nhất và khép lại bằng Duy Tân Thập Kiệt.

Chỉ trong khoảng thời gian 3 thập niên, Nhật Bản từ sự rệu rã của thời kỳ Mạc phủ đến Minh Trị Thiên hoàng, phát triển thành cường quốc. Điều đáng nhớ trong bộ sách không phải là những cuộc chiến hay tư tưởng khai minh đã được biết đến nhiều về công cuộc Duy Tân, mà đó là cận cảnh về các nhân vật kiệt xuất của lịch sử Nhật Bản.

Đại tướng Saigo Takamori quả cảm, một lòng “kính thiên, ái nhân”, là huyền thoại được nhân dân Nhật ngưỡng mộ. Nhà giáo dục Yoshida Shoin đã dẫn đường cho quân dân: “Làm người phải có ý chí mạnh mẽ, nhẫn nại, lòng can đảm, quyết đoán, làm đến cùng. Có chí nhất vạn thành”. Người anh hùng Sakamoto Ryoma đã vạch ra cương lĩnh sớm nhất để xây dựng Nhật Bản thành “phú quốc cường binh”. Ông trở thành niềm cảm hứng cho văn chương Nhật Bản. Tên ông cũng được đặt cho lễ hội, bảo tàng, sân bay như sự tưởng niệm dành cho vị “khai quốc công thần”.

Tinh thần Nhật Bản mà cả châu Á ngưỡng vọng đã khởi từ những tư tưởng canh tân giáo dục, của những con người góp phần làm nên tầm vóc Nhật Bản này. Họ, rất nhiều người đã không kịp nhìn thấy đất nước trong hình hài phát triển phồn vinh, là những hình tượng anh hùng ở lại mãi trong lòng nhân dân Nhật.

Nếu như Khái lược văn minh luận là tư tưởng tiếp nối của Fukuzawa Yukichi, sau người mở đường Yoshida Shoin thì Duy Tân Thập Kiệt - Mười nhân vật kiệt xuất của Minh Trị Duy Tân là cuốn sách lựa chọn các nhân vật về nhiều phương diện. Ngoài những nhân vật có công lớn trong giai đoạn “Tôn Hoàng đảo Mạc”, còn có những người đã đặt nền móng xây dựng Nhật Bản hiện đại ở các lĩnh vực: nội chính, ngoại giao, kinh tế, giáo dục…

Thế hệ sau đặt sự tín nhiệm và nỗ lực tiếp nối tinh thần của người đi trước đã làm nên một “tinh thần Nhật Bản” lan tỏa mạnh mẽ. 

Hoàng Hạc