Nhiều đột phá trong phong trào y sinh, hứa hẹn thay đổi hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn cầu

Huyết thanh tăng trưởng không có yếu tố động vật, an toàn, hợp đạo đức và tiết kiệm nhằm phục vụ sản xuất “thịt nuôi cấy” trong tương lai của công ty khởi nghiệp y sinh học Wasna - Ảnh: SCMP

Singapore tiến sâu vào y sinh

Trong số các doanh nghiệp trên, nhiều công ty đang hoạt động đặc biệt tốt, thu về gần 500 triệu USD tiền tài trợ nghiên cứu, sản xuất. Con số này bằng 1/3 tổng khoản đầu tư công nghệ sâu vào nước này trong 3 quý đầu năm ngoái.

Cuộc thi SLINGSHOT là một trong những sáng kiến quốc gia được tổ chức để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của hệ sinh thái sôi động này. Qua mùa thứ 6 năm 2022, cuộc thi đã mang đến cho người tham gia từ hơn 150 quốc gia cơ hội kết nối với các nhà đầu tư. 

Ý tưởng kinh doanh ra đời trong quá trình nghiên cứu sau đại học của Shawn Li tại Đại học Quốc gia Singapore (NUS) là về lĩnh vực quang điện tử. Anh nhận ra nhu cầu toàn cầu về một thiết bị có giá cả phải chăng, dễ sử dụng để theo dõi bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Đây là căn bệnh đang ảnh hưởng đến hơn 80% trẻ sinh ra ở châu Á và châu Phi, gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng, có khi tàn tật suốt đời hoặc tử vong nếu không được điều trị đúng cách.

Để phát hiện bệnh vàng da, gia đình phải đưa trẻ đến bệnh viện khám hoặc mua các thiết bị theo dõi tại nhà có giá lên tới 10.000 USD. Đây là mức phí khiến nhiều người ở các nước thu nhập thấp và trung bình không thể tiếp cận.

Li và đồng nghiệp đã ứng dụng quang điện tử nhằm cắt giảm chi phí của một thành phần trong thiết bị theo dõi bệnh vàng da mà không ảnh hưởng đến độ chính xác. Họ còn tung ra thị trường máy đo nồng độ bilirubin với giá phải chăng, cung cấp cho hơn 120 bệnh viện và phòng khám trên toàn thế giới thông qua các nhà phân phối ở Trung Quốc, Đông Nam Á, Ấn Độ và châu Phi. Hiện thiết bị đã được sử dụng để theo dõi bệnh vàng da cho hơn 500.000 trẻ sơ sinh trên toàn thế giới.

Đây chỉ là một trong nhiều công ty khởi nghiệp đang nở rộ trong bối cảnh công nghệ chuyên sâu đang rất “nhộn nhịp” ở Singapore gồm các ngành quan trọng như công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, sản xuất tiên tiến và chuỗi khối.

Các điều kiện kinh doanh thuận lợi của đảo quốc này đã khuyến khích nhiều nhà khởi nghiệp trong nước và quốc tế chọn đặt bản doanh ở đây để phát triển. Họ chỉ cần bảo đảm khoản đầu tư vào các nghiên cứu, khám phá khoa học và đổi mới kỹ thuật. Chính phủ còn có nguồn vốn ban đầu tuyệt vời cho các công ty khởi nghiệp, hỗ trợ khả năng tiếp cận  thị trường…

Tác động vượt trội toàn cầu

Một đại diện khác nổi lên từ SLINGSHOT là công ty khởi nghiệp công nghệ sinh học Wasna. Công ty này chuyên sản xuất huyết thanh tăng trưởng không có yếu tố động vật để tạo ra “thịt nuôi cấy” (cultivated meat) trong phòng thí nghiệm, có giá trị dinh dưỡng như thịt thông thường với chi phí thấp.

Theo nhà sáng lập Mathieu Van Giel, nguyên nhân lớn khiến “thịt nuôi cấy” đội chi phí là vì dùng huyết tương của bò cái chưa sinh. Đây là thành phần quan trọng, rất đắt tiền. Sản phẩm đang chờ cấp bằng sáng chế của Wasna là một loại huyết thanh tăng trưởng không động vật, an toàn, hợp đạo đức và tiết kiệm chi phí.

Huyết thanh khởi nghiệp của Wasna đã được chứng minh hiệu quả. Các bước tiếp theo, công ty sẽ sản xuất một phiên bản có thể sử dụng làm pa tê. Lý do Van Giel chọn Singapore làm cơ sở kinh doanh vì quốc gia này là nơi đầu tiên trên thế giới phê duyệt sản phẩm “thịt nuôi cấy” cho người tiêu dùng. 

Tại Mỹ, nghiên cứu mới của Microsoft càng làm cho công tác nghiên cứu khoa học y sinh thêm hứa hẹn. Công ty đã đề xuất BioGPT, một mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) chuyển đổi ngôn ngữ dành riêng dựa trên nền tảng dữ liệu y sinh quy mô lớn. Những đột phá trong công nghệ AI gần đây đã thúc đẩy các nhà nghiên cứu bắt đầu sử dụng một số kỹ thuật máy học kết hợp với sự phong phú của dữ liệu y sinh học sẵn có.

Ngày càng có nhiều kiến thức y sinh được khám phá, các thông tin về tiến bộ khoa học liên tục được xuất bản, từ đó xuất hiện nhu cầu cần rút trích thông tin nhanh chóng, chính xác và có ý nghĩa từ các tài liệu này. Đây là lúc GPT (Generative Pre-training Transformer) - mô hình ngôn ngữ tự hồi quy - phát huy tác dụng của công nghệ máy học sâu nhằm tạo ra cách biểu đạt ngày càng tự nhiên cho người tra cứu.

Tuy nhiên, hiệu suất của BioGPT khi được sử dụng trực tiếp trong lĩnh vực y sinh học vẫn chưa được đầy đủ. Để có được một mô hình GPT của ngành, bộ dữ liệu phải đạt chất lượng rất cao. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu phải xem xét cẩn thận định dạng trình tự trong phần “trả lời” cho các yêu cầu của người dùng.

Nhờ vậy, BioGPT hứa hẹn sẽ vượt trội trong “nhiệm vụ” tạo văn bản y sinh học. Nhóm nghiên cứu của Microsoft dự định sẽ xây dựng quy mô dữ liệu y sinh của công cụ này ngày càng lớn hơn, nhằm tạo ra các hoạt động vượt sức tưởng tượng của công nghệ trong tương lai. 

Nam Anh (theo SCMP, Marktechpost)