Nhiều bệnh nhân tự làm tổn thương mình, vì sao?

Nhiều vết thương lạ, chằng chịt trên cơ thể 

Cách đây không lâu, người nhà phát hiện trên cơ thể chị N.T.T. (48 tuổi, ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) có nhiều vết đỏ, phỏng da, tổn thương nhiều ở cổ, ngực, lưng, bụng… như viêm da tiếp xúc nên đưa chị đến bệnh viện thăm khám. Qua các vết thương, bác sĩ nhận thấy chị T. bị phỏng nhiều chỗ, rải rác khắp cơ thể như cố tình làm tổn thương mình. Biểu hiện này trái ngược với phỏng da do tiếp xúc hóa chất bởi viêm da tiếp xúc thông thường chỉ gây tổn thương ở 1 vùng, 1 vị trí nhất định…

Bác sĩ Phạm Đăng Trọng Tường hướng dẫn người thân bệnh nhân về cách chăm sóc, chia sẻ, giải tỏa tâm lý cho người bệnh - Ảnh: L.A

Theo người thân của chị T., trước đó chị thường căng thẳng, mệt mỏi, mất ngủ, rối loạn lo âu nên được đưa đi khám, điều trị chuyên khoa thần kinh. Vì vậy, ngoài chỉ định thuốc thoa ngoài da, bác sĩ đề nghị người nhà đưa bệnh nhân đi tái khám chuyên khoa tâm thần để được đánh giá lại. Sau 2 tuần vừa chăm sóc vết thương vừa tư vấn giải tỏa tâm lý cho chị T., các thương tổn trên cơ thể của chị đã khỏi và chưa tái lại.

Thấy các vết loét trên tay phải đang bị liệt của anh P.V.K. (50 tuổi, ở TPHCM), người nhà đưa anh đến nhiều bệnh viện khám. Đa số bác sĩ chẩn đoán anh bị viêm da, nhiễm trùng nên hướng dẫn vệ sinh vết thương và cho thuốc bôi nhưng hơn 3 tháng vết thương vẫn không lành, thậm chí có nhiều vết loét sâu hơn và mưng mủ. Anh được đưa đến Bệnh viện Da liễu TPHCM thăm khám lại. Bác sĩ chẩn đoán anh K. bị bệnh da tự tạo - một dạng rối loạn giả bệnh.

Theo đó, lúc thăm khám ban đầu, với các biểu hiện trên da, các bác sĩ khó xác định bệnh, nhưng khi chạm vào cánh tay này, anh K. bỗng nhiên khó chịu, không hợp tác. Thấy vậy, bác sĩ tiếp tục hỏi thêm người nhà mới biết cách đây 2 năm, anh K. bị đột quỵ, liệt nửa người bên phải. Sau đó, anh chán nản, hạn chế tiếp xúc với mọi người, luôn có cảm giác căng thẳng, rồi rơi vào trầm cảm. 

“Do anh K. không chịu cho ai chạm vào tay phải nên cả nhà cũng không biết anh bị thương khi nào và do đâu. Cho tới khi các vết thương ở bàn tay ngày một nhiều, sưng lên, gia đình tôi mới năn nỉ anh cho xem. Kéo tay áo thì từ cẳng tay trở lên có 2 vết thương rất sâu, đỏ ửng, rỉ máu, xung quanh còn có các vết cào xước cũ, mới chồng lên nhau” - người nhà anh K. kể.

Dựa trên đặc điểm thương tổn và thông tin người nhà cung cấp, bác sĩ chẩn đoán anh K. bị loét da tự tạo xuất hiện thứ phát sau bệnh lý trầm cảm. Nguyên nhân có thể do sau tai biến, bệnh nhân bị sốc rồi rơi vào trạng thái trầm cảm. Để giải tỏa căng thẳng, anh tự cào cấu làm đau mình dẫn tới tổn thương ngày càng nhiều gây nhiễm trùng. Qua đó, bác sĩ hướng dẫn người nhà cách chăm sóc vết loét cho anh K.; tư vấn cách hỗ trợ tâm lý. Trong trường hợp cần thiết, người nhà đưa anh đến cơ sở y tế có chuyên khoa tâm thần khám và điều trị thêm, tránh kéo dài bởi có thể anh sẽ tiếp tục làm tổn thương mình. 

Cần được tham vấn tâm lý

Ngoài 2 bệnh nhân trên, bác sĩ Bệnh viện Da liễu TPHCM cũng từng tiếp nhận các bệnh nhân bị lở loét da, nhiễm trùng. Các bệnh nhân cho rằng có con gì đó bò trong da nên… tự lấy nhíp gắp ra gây tổn thương, viêm nhiễm. Qua thăm khám, các bác sĩ nhận định hầu hết bệnh nhân mắc chứng tâm thần hoang tưởng, nghĩ mình bị nhiễm ký sinh trùng.

Các bác sĩ da liễu cũng đã gặp nhiều trường hợp bệnh nhân có những thương tổn ngoài da nhưng không phải là bệnh lý mà do người bệnh tự tạo ra. Khai thác bệnh sử, bác sĩ phát hiện một số trường hợp người bệnh đang phải theo dõi và điều trị tâm thần.

Bác sĩ Phạm Đăng Trọng Tường - Phó giám đốc Bệnh viện Da liễu TPHCM - cho biết, những bệnh nhân trên không bị bệnh lý da thông thường mà mắc phải bệnh da tự tạo. “Bệnh da tự tạo là một dạng rối loạn giả bệnh. Trong đó, người bệnh tự gây tổn thương làn da của bản thân bằng các vật dụng sẵn có, hay các loại hóa chất như a xít hoặc tiêm chích vật lạ, thuốc men… Trên những bệnh nhân này, thương tổn da có đặc điểm, hình thái, vị trí không giống các bệnh thường gặp, do vậy nhìn thấy “lạ” và thường đáp ứng điều trị kém” - bác sĩ Trọng Tường nói thêm.

Mặc dù tỉ lệ bệnh nhân mắc bệnh da tự tạo không nhiều, nhưng hiện nay người bệnh chưa được sự quan tâm, thăm khám đúng mức. Đặc biệt là bệnh nhân có liên quan về sức khỏe tâm thần nên khó để nhận biết và chẩn đoán bệnh. Điều này phần nào gây ảnh hưởng đến việc điều trị, vết thương sẽ tái đi tái lại. Bởi nếu không giải tỏa được tinh thần, người bệnh sẽ tiếp tục tự gây tổn thương lên chính mình.

Vì vậy, ngoài quan sát các vết thương trên cơ thể bệnh nhân, cần khai thác kỹ bệnh sử, có thể thấy trước đó người bệnh có những biểu hiện lo âu, trầm cảm hoặc các biểu hiện rối loạn tâm thần khác như hoang tưởng. Người bệnh có thể không ý thức việc mình làm, hoặc luôn che giấu hành vi tự gây tổn thương, nên bác sĩ cần có cách tiếp cận nhẹ nhàng, động viên cũng như luôn chia sẻ, lắng nghe người bệnh. 

Đặc biệt với người thân trong gia đình, trong quá trình chăm sóc bệnh nhân, nên tiếp xúc, trò chuyện, chia sẻ những căng thẳng, mệt mỏi mà người thân mình đang gặp phải. Lưu ý các biểu hiện khi người bệnh không chịu hợp tác, tự nhốt mình trong phòng, khả năng rất cao lúc này bệnh nhân sẽ tự làm đau mình để giải tỏa căng thẳng. 

Khi cơ thể người bệnh có những vết thương lạ, kéo dài khó lành, ngoài được thăm khám bác sĩ chuyên khoa da liễu, người thân cũng nên đưa bệnh nhân đến các bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc các chuyên gia tâm lý để hỗ trợ điều trị qua tư vấn thay đổi hành vi. Đặc biệt, người bệnh rất cần sự quan tâm, chăm sóc của cả gia đình và xã hội. 

Phạm An