Nhật Bản: Mừng và lo với dân số già

Các chuyên gia Nhật đánh giá, tuổi thọ cao của bà Okawa và dân số Nhật nói chung là nhờ chế độ chăm sóc y tế tốt, sự hỗ trợ của cộng đồng, chăm hoạt động thể chất và chế độ ăn uống lành mạnh gồm cá, gạo, rau và trái cây. Các nhà khoa học Nhật vẫn đang tiếp tục nghiên cứu trường hợp của bà Okawa và những người sống hơn trăm tuổi khác để tìm cách nâng cao tuổi thọ cho con người.

Tuy nhiên, bên cạnh niềm vui đó, nước Nhật đang phải báo động về sụt giảm dân số trẻ. Theo số liệu mới nhất, số trẻ được sinh ra trong năm 2013 là 1.031.000, giảm 6.000 bé so với năm 2012. Tổng số dân ở Nhật là 126.393.679 vào thời điểm báo cáo, giảm 0,21% so với năm trước. Dân số Nhật đang “già” hóa rất nhanh, với hơn 20% dân số ở độ tuổi 65 hoặc hơn, Nhật là một trong những nước có số lượng người già cao nhất thế giới.

Có nhiều lý do để giải thích cho hiện tượng này. Người Nhật sinh sản thấp nhất, nhưng lại có tỷ lệ sống lâu nhất trên thế giới. Một số phim tài liệu và bài báo gây tranh cãi gần đây cho rằng giới trẻ Nhật không còn ham thích tình dục. Theo một khảo sát, có 45% phụ nữ và 36% nam giới ở độ tuổi 16-24 cho biết họ không tìm kiếm hay ham muốn quan hệ. Mặt khác, giới trẻ Nhật không chịu nổi gánh nặng gia đình nên tỷ lệ kết hôn giảm đáng kể, dẫn đến tỷ lệ sinh sụt giảm. Năm 1975, chỉ 21% phụ nữ và 49% đàn ông dưới 30 không kết hôn, con số này năm 2005 là 60% phụ nữ và 72% đàn ông. Thêm nữa, phụ nữ nếu cố đi làm sau khi làm mẹ không được tiếng tốt trong xã hội, nên họ thường phải trở thành những bà nội trợ không có thu nhập độc lập. Đây không phải lựa chọn tối ưu đối với nhiều cô gái trẻ tại Nhật.

Bà Misao Okawa tròn 116 tuổi vào hôm nay 5/3 - Ảnh: Telegraph

Nhiều phóng sự điều tra cũng cho thấy hiện tượng “đóng cửa” của giới trẻ Nhật, còn gọi là hikikomori. Sau một sự cố trong cuộc đời như bị điểm thấp, bị từ chối tình cảm, họ không muốn tiếp xúc với ai, kể cả gia đình.

Thực trạng già hóa dân số thấy rõ nhất qua số lượng tã giấy cho người lớn tuổi đã tăng gấp đôi trong thập niên qua, thậm chí, trong siêu thị, tã cho trẻ em và người già có số lượng gần như nhau. Tại Yubari, một tỉnh phía Bắc Nhật Bản, dân số giảm từ 100.000 xuống còn 10.000. Đây là một thành phố mỏ vào những năm 1990, nhưng hiện các hầm mỏ và cửa hàng đều đóng cửa, nhà trẻ vắng ngắt.

Chính phủ Nhật đang rất lo ngại tình trạng có quá ít người trẻ trong lực lượng lao động thì sẽ không đủ người đóng thuế. Song song đó, lại có quá nhiều người lớn tuổi cần được chăm sóc, chi phí cho các chính sách này lại không nhỏ.

Ở Nhật, người ta cần có robot để chăm sóc người già (ảnh: SMOH)

Đây là thách thức lớn cho nền kinh tế Nhật. Việc sử dụng dân nhập cư để tăng nguồn lao động trẻ thường gây nhiều phản ứng trong nước. Nhật lại không có luật chống phân biệt chủng tộc, vấn đề định cư lâu dài tại Nhật rất chông gai. Hiện nay, công dân Nhật không được phép thuê mướn nhân công nước ngoài để chăm sóc người già và trẻ em. Một trong những biện pháp để đối phó với tình trạng này là chế tạo robot chăm sóc người già.

Một giải pháp khác là phát triển dịch vụ chăm sóc người già và trẻ em. Nếu ngành này được mở rộng, số lượng người lao động sẽ tăng cao vì đây là nghề đòi hỏi nhiều công sức và thời gian, đồng thời cũng giúp giải phóng thời gian cho phụ nữ Nhật trở lại công sở sau khi làm mẹ. Hơn nữa, dịch vụ chăm sóc trẻ tốt sẽ khuyến khích phụ nữ Nhật sinh thêm con.

PHAN QUỲNH DAO (Theo BBC và The Week)