Nhập nhằng vụ 'Dán mác đất công, tận thu vỉa hè'

Báo Phụ Nữ ngày 11/10 có bài Dán mác đất công, tận thu vỉa hè, phản ánh bức xúc của người dân về việc UBND Q.4 (TP.HCM) cho thuê đất dọc hai bên đường Vĩnh Khánh với giá trung bình 200.000 đồng/m2/tháng, vì cho đó là lề đường, vỉa hè; nhưng chính quyền lại gọi là… đất công. Sau bài báo, Chủ tịch UBND Q.4 Trần Hoàng Quân đã có công văn phản hồi và làm việc với Báo Phụ Nữ về vấn đề này.

Đường Vĩnh Khánh Q4 TP.HCM. Ảnh Quốc Ngọc

“Gọi tắt” là… đất công (!?)

Theo UBND Q.4, năm 1994 UBND TP.HCM chủ trương lấp rạch Cầu Chông (nay là đường Vĩnh Khánh), đặt cống hộp làm đường rộng 7m, lề đường mỗi bên 3m. Hai bên đường còn có dự án khu nhà ở của Công ty (CT) Quản lý và Phát triển nhà Q.4, thuộc các phường 8, 9 và 10. Cho nên, khu vực giải phóng mặt bằng không chỉ nằm trong phạm vi 13m đường, mà còn mở rộng ra hai bên để thực hiện dự án nhà ở.

Năm 2000, sau khi có quyết định phê duyệt của UBND thành phố (TP), UBND Q.4 đã tiến hành giải tỏa và bồi thường, hỗ trợ cho các hộ dân ở đây theo quy định. Sau đó, thực hiện Chỉ thị 08/2002/CT-UB ngày 22/4/2002 của UBND TP, yêu cầu “chấm dứt tình trạng các chủ đầu tư chia nhỏ dự án, phân lô bán nền”, UBND Q.4 đã dừng dự án. Vì thế, theo Q.4, phần đất trống hai bên đường sau khi trừ vỉa hè thật ra là diện tích đất thuộc dự án khu nhà ở mà quận đã bồi thường giải phóng mặt bằng trước đây, “gọi tắt là đất công”. 

Tháng 9/2016, UBND Q.4 có kế hoạch 234/KH-UBND quản lý đất công, trật tự đô thị và quản lý kinh doanh hai bên đường Vĩnh Khánh; chỉ đạo các phòng ban xác định ranh lộ giới đường Vĩnh Khánh lên 16m (theo điều chỉnh quy hoạch của UBND TP năm 2013) và đo đạc xác định trên thực địa với lòng đường 7m, mỗi bên vỉa hè tăng lên 4,5m dành cho giao thông, không được lấn chiếm buôn bán. Phần đất còn lại vào đến sát ranh nhà ở được khép thửa để quản lý và cho thuê.

Trường hợp dãy nhà có hẻm tiếp giáp, sẽ được chừa hẻm 3,5m; nhà hình thành riêng lẻ không có lối đi nào khác, sẽ được chừa lối đi theo quy định. Liên quan đến giá cho thuê, UBND Q.4 đã có khảo sát và trình Hội đồng nhân dân (HĐND) quận thông qua. Ngày 24/12/2016, HĐND Q.4 có Nghị quyết 130/NQ-HĐND về đơn giá cho thuê các nền đất công trên tuyến đường Vĩnh Khánh là 200.000 đồng/m2/tháng (có thể tăng giảm 20%).

Dự kiến kinh phí thu được từ việc cho thuê đất sẽ dùng chi cho công tác quản lý tuyến Vĩnh Khánh: xây dựng mảng xanh, lắp đặt dụng cụ tập thể dục, làm cổng chào, nhà bảo vệ, thuê đơn vị chức năng bảo đảm an ninh trật tự trong thời gian các hàng quán kinh doanh; phần còn lại nộp ngân sách nhà nước.

Bản chất quận đang cho thuê mặt bằng

Như vậy, tương tự trong bài viết trên Báo Phụ Nữ, UBND Q.4 vẫn cho rằng phần đất quận giao cho CT TNHH MTV Dịch vụ công ích Q.4 ký hợp đồng (HĐ) cho thuê với các hộ dân là đất công, không phải vỉa hè; Q.4 đã cho thuê với mục đích quản lý trật tự đô thị, vệ sinh môi trường; phù hợp với chủ trương của UBND TP về quản lý đất công, dôi dư trong khi chờ thực hiện quy hoạch.

UBND Q.4 cũng khẳng định, Q.4 được phép cho thuê phần “đất công” trên theo khoản 2, điều 59, Luật Đất đai 2013: “UBND cấp huyện có thẩm quyền cho thuê đất đối với hộ gia đình, cá nhân” (?). Trả lời vấn đề phần đất ven đường Vĩnh Khánh đã được đăng ký kê khai trên sổ địa chính của địa phương hay chưa, UBND Q.4 khẳng định, đã ban hành các quyết định quản lý các thửa đất công; tổng cộng có 223 thửa được Chi nhánh văn phòng Đăng ký đất Q.4 cập nhật tạm vào sổ địa chính và theo dõi trên phần mềm quản lý đất đai của quận. Giải thích vấn đề “đất công” hai bên đường Vĩnh Khánh là loại đất gì (mục đích sử dụng), Q.4 cho biết, đó là đất thuộc các khu vực quy hoạch đất dân cư hiện hữu, xây dựng mới, đất hỗn hợp, đất cây xanh, đất giao thông (?).

Với chất vấn: Căn cứ vào quy định nào mà Q.4 giao cho CT TNHH MTV Dịch vụ công ích Q.4 khai thác, Q.4 đã không đưa ra được cơ sở nào, chỉ cho là UBND quận đã có văn bản chấp thuận cho CT TNHH MTV Dịch vụ công ích Q.4 tiếp nhận, quản lý các thửa đất công trên tuyến đường Vĩnh Khánh để ký kết HĐ với các hộ dân có nhu cầu thuê, theo danh sách do UBND quận phê duyệt.

Còn với tình trạng quận đã quản lý thế nào trong khoảng thời gian 2002-2016 mà các hộ dân có nhà tiếp giáp lại có thể “tự mở thêm cửa ra để sử dụng hoặc cho thuê buôn bán hàng quán trên phần đất công và vỉa hè, gây mất trật tự đô thị trên đường Vĩnh Khánh”, ông Quân thừa nhận do... “thời điểm lịch sử”. 

Ngày 12/11, luật sư Phùng Thanh Sơn - CT Thế Giới Luật Pháp (Đoàn Luật sư TP.HCM), nhận định, có nhiều điểm không rõ ràng và nhầm lẫn từ cách biện giải của UBND Q.4: “Nếu quận cho là mình có quyền cho thuê đất theo khoản 2, điều 59, Luật Đất đai, thì phải hiểu việc cho thuê này là HĐ giữa một bên là đại diện có thẩm quyền của quận đứng ra ký với bên thuê. Bên thuê phải được UBND quận cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thuê. Nhưng trong trường hợp này, người thuê có được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thuê không? Tại sao chủ thể của HĐ thuê lại có cả CT dịch vụ công ích và UBND phường?

Có thể thấy ngay bản chất của HĐ này là HĐ cho thuê mặt bằng, khai thác tài sản, chứ không phải là thuê đất theo tinh thần của khoản 2, điều 59, Luật Đất đai như quận viện dẫn”. Theo luật sư Sơn, các văn bản Q.4 căn cứ để giải thích việc cho thuê đất chỉ là văn bản hành chính cá biệt, không phải văn bản quy phạm pháp luật, nên không thể xem là cơ sở pháp lý.

Luật sư Bùi Quang Nghiêm - Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM, khẳng định: ”Luật không có khái niệm đất công, chỉ có đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Q.4 cho là mình có quyền cho thuê đất khi vận dụng khoản 2, điều 59, Luật Đất đai là nhập nhằng giữa các khái niệm. Đất hai bên đường Vĩnh Khánh được hiểu là đất hình thành từ ngân sách, quận có quyền quản lý chứ không phải là có thẩm quyền cho thuê.

Muốn cho thuê, quận phải trả về cấp có thẩm quyền (UBND TP), phải đấu giá, xác định thời hạn thuê và việc cho thuê phải phù hợp với mục đích sử dụng đất, phù hợp quy hoạch chung của TP, bảo đảm mỹ quan đô thị, vệ sinh môi trường…” 

Quốc Ngọc