Nhà văn Lưu Vĩ Lân: Hào nhoáng chỉ là những cơn sóng

Văn chương có khả năng tiếp cận sự thật tốt hơn

Mặc dù ra đời trong ba năm liên tiếp, nhưng ba tác phẩm vừa có thể đọc độc lập, vừa có thể nối kết với nhau thành một mạch truyện xuyên suốt theo hình thức trilogy (tác phẩm bộ ba), khai thác ba cột mốc lịch sử trong giai đoạn từ năm 1943 đến 1987. Độc giả sẽ thấy câu chuyện của một gia đình tư sản gồm các nhân vật: bác Hai, cô Ba Lệ Hoa, bác Tư, bác Năm Bắc, bác Sáu và chú Út Lam… Họ hợp lại làm kinh doanh để cạnh tranh với các nhà tư sản Pháp, Hoa, Ấn ở Việt Nam lúc bấy giờ.

Nếu bối cảnh Mật đạo diễn ra ở các đồn điền dọc theo đường 9 (Quảng Trị) thì Ngẫu tượng diễn ra trong thời gian 55 ngày đêm giải phóng miền Nam. Còn Nghiệp chướng bắt đầu bằng cuộc trở về từ Hoa Kỳ của giáo sư Luân vào đúng thời khắc lịch sử: ngày 30/4/1975. Mỗi tác phẩm là một câu chuyện riêng, thu hút và khiến người đọc sửng sốt vì cách mà nhà văn đã thể hiện, đã lựa chọn một đề tài, một câu chuyện kết nối xuyên suốt, và qua đó thấy được chiều dài lẫn chiều sâu của lịch sử dân tộc. Hư cấu trên nền của bối cảnh lịch sử, hiện thực được tái hiện chân thực, rõ nét bằng cái nhìn phóng chiếu của một nhà văn - nhà báo. 

Nhà văn Lưu Vĩ Lân (giữa) nhận giải thưởng Hội Nhà văn TP.HCM năm 2021

Nhà văn Lưu Vĩ Lân cho rằng, văn chương và báo chí có mối quan hệ qua lại với nhau, không có bắt đầu và cũng không có kết thúc. Anh chia sẻ quan điểm viết: “Văn học phương Tây có một luồng văn học giữa báo chí và văn học đi cùng với nhau. Đó không phải là văn học của cảm xúc, tản mạn từ chính người viết, mà hầu hết là gắn với thời sự. Tôi nghĩ văn học hiện đại là như vậy. Đối với tôi, tính báo chí và tính văn học hòa quyện với nhau. Tôi đọc một cuốn sách và nghiệm ra, khi anh tiếp cận sự thật bằng báo chí, càng ngày anh càng xa sự thật. Nhưng nếu tiếp cận bằng văn học, dẫu là hư cấu, thì lại đến gần hơn với sự thật. Tiểu thuyết có khả năng tiếp cận sự thật tốt hơn”. 

Nhà văn Trầm Hương - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM - đánh giá về Nghiệp chướng - tác phẩm được chọn trao giải thưởng Hội Nhà văn TP.HCM 2021: “Nhà văn Lưu Vĩ Lân đã dũng cảm khai phá một chủ đề độc và khó: công cuộc làm ăn của các nhà tư sản dân tộc trước biến thiên của lịch sử - cuộc chuyển mình của thành phố trong khoảng 10 năm đầu sau ngày Sài Gòn giải phóng”. Tác phẩm này cũng được trao giải A giải thưởng Văn học Nghệ thuật (VHNT) của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam 2021.

Yêu thích khoảnh khắc ngồi trước bàn viết 

Lưu Vĩ Lân bảo từ nhỏ, anh đã là một đứa trẻ có sức tưởng tượng, không chỉ trong văn học, mà trong tất cả mọi mặt của đời sống. Và đã sớm có ước muốn sẽ trở thành một tiểu thuyết gia. Tuổi thơ sống ở trường dòng Thiên Hựu (tên tiếng Pháp là Providence, Huế), được đọc những tạp chí như Văn, Bách khoa rồi những tác phẩm nổi tiếng của Victo Hugo như Thằng gù ở nhà thờ Đức Bà, Những người khốn khổ… hay các tác phẩm của nhà văn Erich Maria Remarque: Chiến hữu, Bia mộ đen và bầy diều hâu gãy cánh…

“Sức tưởng tượng là một trong những thế mạnh của tiểu thuyết. Sức tưởng tượng không chỉ có trong văn học mà trong khoa học. Từ đầu, sức tưởng tượng rất quan trọng, thành ra tôi thích viết tiểu thuyết. Tôi chọn làm việc trong lĩnh vực báo chí giống như một cách lăn lộn trong môi trường của thời sự và lịch sử để ghi chép lại, cuối cùng sẽ tiểu thuyết hóa nó bằng tác phẩm” - nhà văn Lưu Vĩ Lân chia sẻ. Khi chiến tranh nổ ra ở Huế, anh theo gia đình vào Đà Nẵng rồi vào Nam, chứng kiến những biến động của thời cuộc lúc bấy giờ, nên anh càng mong muốn được viết, được ghi lại những biến chuyển của lịch sử mà chính anh là người dự phần. 

Trước bộ ba tiểu thuyết theo hình thức trilogy kể trên, nhà văn Lưu Vĩ Lân từng có Trở về chiến trường xưa (1994) và Bức tĩnh vật của sương khói (2011). Cả hai đều thuộc thể loại phi hư cấu, trong đó cuốn sách đầu tiên là kết quả của 20 năm nghiên cứu về Quảng Trị, cũng là nền tảng để anh viết tiểu thuyết Mật đạo sau này. Có ước mơ cũng như nền tảng để trở thành một tác giả tiểu thuyết từ sớm, nhưng nhà văn Lưu Vĩ Lân cho rằng, phải sau 50 tuổi anh mới có thể viết được tiểu thuyết. Anh lý giải: “Có thể, một số tác giả trẻ có những tác phẩm đột phá về thế hệ của họ. Nhưng với cá nhân mình, tôi phải đợi lúc nào thực sự chín muồi mới bắt đầu viết”.

Đều đặn mỗi ngày, nhà văn Lưu Vĩ Lân dành hai tiếng để viết văn. Là người làm việc với tinh thần kỷ luật cao, anh thường thức dậy vào lúc 6 giờ sáng đọc Kinh thánh, nghe nhạc, ghi chép nhật ký, ghi chép thời sự, cũng như những ý tưởng. Đến 9 giờ ăn sáng, sau đó anh bắt đầu ngồi vào bàn viết tiểu thuyết cho đến trưa. Buổi chiều, anh sẽ làm việc trên cương vị của một nhà báo, đến 17 giờ là thời gian chạy bộ với quãng đường gần 6km. Buổi tối anh ngồi xem các kênh nước ngoài nhằm thu nhận thông tin cho mình. 

Chính nhờ “kỷ luật thép” ấy mà sau bộ ba tiểu thuyết: Mật đạo, Ngẫu tượng và Nghiệp chướng đã được hoàn thành trong ba năm, một bản thảo tiểu thuyết mới đang chuẩn bị xuất bản. Người ngoài nhìn vào sẽ thấy ở đó một tinh thần sáng tạo đầy nghiêm túc và kỷ cương, nhưng nhà văn Lưu Vĩ Lân lại không cho là như vậy. Bởi với anh, văn chương là một tình yêu rất nồng nhiệt như anh tâm tình rằng bản thân rất yêu thích khoảnh khắc ngồi trước bàn viết. 

Xuất hiện trên văn đàn theo một cách đầy lặng lẽ - đó cũng là vị thế mà nhà văn Lưu Vĩ Lân lựa chọn cho mình trong đời sống. Anh không có nhiều bạn văn, cũng không thường đi nhậu với bạn bè, chỉ thỉnh thoảng uống vài ly vang với vài thân hữu. “Tôi đã thấy nhiều nhà văn, sau khi có tiếng rồi giao lưu nhiều quá, mất hết khả năng và thời gian sáng tạo. Tôi rất sợ điều này. Lúc nào tôi cũng mong muốn giữ được mình, tất cả hào nhoáng là những cơn sóng, nó có thể lên đến đỉnh, nhưng cuối cùng sẽ sụp xuống thành bọt, đại dương rồi sẽ trở lại sự tĩnh mịch của nó” - nhà văn bộc bạch.

Thành Vinh