Nhà văn Lê Văn Nghĩa 'Khâu lại một mảnh Sài Gòn'

Khi bước vào làng văn, Lê Văn Nghĩa chuyên viết ở lĩnh vực trào phúng, châm biếm. Có thể xếp anh chung chiếu với Hoàng Thiếu Phủ, Đồ Bì, Lê Hoàng…

Họ đã có một thời làm mưa làm gió trên các trang báo, nhằm giúp bạn đọc “xả xú páp”, tìm kiếm tiếng cười trong không gian ít nhiều mang sắc màu u ám. Ở chặng đường này, Lê Văn Nghĩa đã nỗ lực thổi hồn tạo ra hai nhân vật “điển hình” là điệp viên Không Không Thấy và đại gia Đại Văn Mỗ.

Những tưởng đã có thể ung dung múa bút theo dòng thời cuộc, nhưng không, dăm năm trở lại đây, anh đã nhảy sang một lĩnh vực khác - tìm về các giá trị văn hóa của Sài Gòn xưa. Đến nay, đã có 5 quyển sách của anh được trình làng: Mùa hè năm Petrus; Chú chiếu bóng, nhà ảo thuật, tay đánh bài và tụi con nít xóm nhỏ Sài Gòn năm ấy; Tụi lớp nhứt trường Bình Tây, cây viết máy và con chó nhỏ; Sài Gòn dòng sông tuổi thơ. Và bây giờ là tập sách Sài Gòn khâu lại mảnh thời gian (nhà xuất bản Trẻ).

Thuở bé, Lê Văn Nghĩa học ở Trường tiểu học Bình Tây (nay là Trường Nguyễn Huệ). Cũng như những đứa trẻ hồi ấy, anh thường đi xem “cọp” ở các rạp hát nhỏ như rạp Vĩnh Khánh khu Cầu Bót, rạp Tân Lạc ở Tân Bình. Lớn lên một chút, anh được mẹ dẫn đi xem cải lương ở rạp Quốc Thanh, Hưng Đạo.

Nhà văn Lê Văn Nghĩa và một tác phẩm khác của ông

Không gian Sài Gòn của anh được mở rộng hơn vào thuở lên 10 tuổi, anh kể: “Lúc đó, ba tôi, một viên cảnh sát quèn, nhận nhiệm vụ gác trước cửa Ngân hàng BFC trong thương xá Tax; tôi mới biết thế nào là thế giới của “văn minh”. Thi thoảng, tôi được ba chở ra thương xá Tax để nhìn người đi qua, đi lại trong ánh điện sáng choang, trong mùi dầu thơm sực nức. Những cửa hàng bán băng, đĩa hát có giọng ca Bạch Yến, Tini Young, hàng hóa, quần áo, nước hoa sang trọng; những quán ăn hột gà lộn 11 ngày, la-de 33 sủi bọt… đập vào mắt, mùi thơm của thức ăn ngào ngạt xộc vào mũi tôi đầy nghiêng ngửa và thèm muốn”.

Với nhiều người, kỷ niệm về năm tháng ấy, có thể nhớ, có thể quên, nhưng với nhà văn lại khác. Đó chính là chất liệu của văn chương, để họ trải lòng qua trang viết. Viết về dấu vết của Sài Gòn còn đọng lại trong ký ức rất dễ, bởi hiện nay ta có cả một kho tài liệu phong phú mang tên Google. Tuy nhiên, chỉ tư liệu thôi chưa đủ, vì các trang tùy bút, ngẫu hứng với nỗi nhớ bất chợt, bao giờ cũng đòi hỏi cảm xúc, càng nhiều càng tốt, mới tạo ra nét riêng.

Lê Văn Nghĩa có ưu thế đã sinh ra và lớn lên tại vùng đất này. Nơi chôn rau cắt rốn bao giờ cũng gợi lại tâm cảm sâu sắc, dù chỉ là những chi tiết nhỏ, lặt vặt. Nghĩ cho cùng, loại tùy bút rất cần đến chi tiết mà người viết đã trải qua, đã chiêm nghiệm.

Đọc tập sách Sài Gòn khâu lại mảnh thời gian, tôi thêm khoái lối uống la-de của người Sài Gòn thuở trước - “Cùng là một chai nước lên men bằng houblon, nhưng ngày trước dân nhậu gọi bằng la-ve hay la-de. Người Sài Gòn phát âm theo giọng Nam bộ thường gọi la-de, rồi lúc vào quán: “Hất hàm gọi: “cho chai 33, bà chủ” thật là oách càng cua”.
Không khoái sao được, khi đã có chút men, lại nghe anh kể về xe ngựa: “Với tuổi thơ chúng tôi, không ai gọi xe ngựa là thổ mộ, thảo mã, thủ mã, boite d’allumettes (xe hộp quẹt) hay “tac a tac”… mà tụi tôi gọi là xe một bu-gi vì đa số ngựa kéo xe thổ mộ là ngựa đực có một… cái “bu-gi” dài thòng. Và sau này, dù cho là ngựa cái kéo xe thì tụi tôi vẫn gọi tuốt là Xe Một Bu Gi”. Nếu không từng trải qua, ắt chẳng thể biết được.

Những chi tiết sống động trải dài gần 400 trang sách. Khi người ta soi rọi một vấn đề nào đó từ ký ức, các chi tiết ấy lại ùa đến như một lẽ tự nhiên. Ngoài cảm xúc, anh còn cố tình lồng vào đó khá nhiều kiến thức mà anh am tường, cho trang viết thêm “sức nặng”.

Thời gian gần đây, địa danh Sài Gòn đã có nhiều người khai thác, nhưng không loại trừ chỉ là cái cớ để đáp ứng “nhu cầu thời thượng” hơn: thật sự trải lòng từ cảm xúc. Lê Văn Nghĩa lại khác. Anh vẫn thủ thỉ như tâm tình, kể chuyện cùng bạn đọc. Chi tiết này kia có thể mới lạ hoặc đã quen thuộc, nhưng với kỹ năng viết chuyên nghiệp và giàu cảm xúc, Lê Văn Nghĩa đã tạo một dấu ấn riêng. Với anh, đeo đuổi đề tài này cũng là lúc sống lại cùng năm tháng hoa niên mà anh muốn chia sẻ cùng bạn đọc. 

Nhà văn Lê Văn Nghĩa giao lưu vơi bạn đọc thiếu nhi

Lê Minh Quốc