Nhà văn đoạt giải Nobel 2017 Kazuo Ishiguro: Hàn gắn thế giới từ nội tâm tự do

Bối cảnh xã hội hiện đại bất định, mông lung và chưa bao giờ con người sống trong tiện nghi nhưng lại cô đơn và hoang mang như lúc này. Bảy tác phẩm trong sự nghiệp 35 năm của tác giả người Anh gốc Nhật Bản đã xoa dịu những thương tổn ấy, nhất là tổn thương trong lòng nước Anh trước và sau sự kiện Brexit - điều gây ám ảnh nhất với Kazuo.

Tác phẩm Tàn dư ngày ấy của Kazuo Ishiguro được trao giải Man Booker năm 1989

Kazuo theo gia đình rời Nhật Bản đến Anh ở tuổi lên năm. Bố mẹ duy trì trong ông mối dây liên kết từ trong vô thức về hình ảnh, giá trị nước Nhật với điểm neo giữ chính là tinh thần phương Đông. Kazuo không thể gọi tên những điều trong vô thức, nhưng ông hiểu bản thân luôn kiếm tìm những mảnh ghép tâm hồn ở quốc gia nơi ông chào đời.

Văn phong của ông không bị ảnh hưởng bởi bất cứ tác giả người Nhật nào, chỉ là sâu thẳm trong lối viết và tính cách ấy, khí chất phương Đông hiện rõ - đề cao tính chủ toàn thay vì chủ biệt như phương Tây. Trong thời đại toàn cầu hóa, giá trị chủ toàn sẽ bù đắp giá trị chủ biệt vốn đẩy con người vào những ốc đảo riêng. Nhân vật ông chọn cũng như bối cảnh tiểu thuyết đậm màu sắc phương Tây nhưng bên trong là cách xử trí của người phương Đông.

Những ai dũng cảm thừa nhận cuộc đời chẳng dễ dàng nhưng cuộc đời đáng để sống đều yêu thích tác phẩm của Kazuo. Ông chủ Amazon Jeff Bezos từng chia sẻ quyển sách thay đổi nhân sinh quan mình nhiều nhất chính là tiểu thuyết The remains of the day (Tàn dư ngày ấy). Trong 10 giờ liên tục đắm đuối với từng trang sách, Jeff  Bezos sống trong một cuộc đời khác và học hỏi nhiều điều về cuộc sống, cả hạnh phúc lẫn sự hối tiếc, day dứt đáng giá. 

Kazuo Ishiguro - chủ nhân của giải Nobel văn chương 2017

Tác phẩm này nhận giải Man Booker năm 1989, được chuyển thể điện ảnh năm 1993 với sự góp mặt của diễn viên Anthony Hopkins và Emma Thompson. Phim nhận tám đề cử Oscar. Những nhân vật bước ra từ tiểu thuyết có tuyến tâm lý không quá xa lạ, nhưng khi được đẩy đến cao trào, cảm xúc vỡ òa, độc giả giật mình nhận ra đấy cũng là một trong những mảnh ghép của chặng đường mình đã đi qua.

Hãy quên đi việc bó hẹp trong một giọng văn, bút pháp; sáng tác không phải là nghệ thuật mà đó là sự xâu chuỗi của một thế giới khoa học, xã hội bên trong tác giả. Đó là thế giới của lịch sử, triết học, là những chuyên ngành ông được “tắm mình” trong thời gian dài, tạo nên một Kazuo sống động, chất chứa cả quy luật vũ trụ bên trong.

The remains of the day là một trong ba tiểu thuyết của Kazuo được chuyển thể phim. Hai tác phẩm còn lại là Never let me go (Mãi đừng xa tôi), White Countess (Nữ bá tước da trắng). Chính ông là người viết kịch bản cho những bộ phim ấy.

Phim Never let me go chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của Kazuo Ishiguro, do chính ông viết kịch bản

Sự nghiệp sáng tác cho đến khi nhận giải Nobel của Kazuo chỉ gói gọn trong bảy bộ tiểu thuyết, khó đọc nhưng một khi đã say mê, độc giả như đang dấn thân vào tầng tầng sự sống, trải dài cảm xúc xuyên suốt từ quá khứ đến hiện tại, và đủ để nghĩ về tương lai của chính mình. Kazuo không viết ồ ạt. Từng tác phẩm là sự đúc kết, nghiền ngẫm về một triết lý có sự giao thoa Đông - Tây.

Kazuo không chỉ viết tiểu thuyết, ông còn viết nhạc jazz. Ông từng góp lời cho một số ca khúc của nữ ca sĩ Stacey Kent, giúp cô được đề cử Grammy. Trong đó có ca khúc Ước gì tôi có thể đi đâu đó thêm lần nữa với đoạn lời: “Nhớ về đêm mưa trong khu rừng nhiệt đới, nhớ về vòng tay ấm của anh, nhớ về bờ vai ấy, em muốn mình đi đâu đó thêm lần nữa”.

Ngôn từ trong âm nhạc lẫn tiểu thuyết của Kazuo Ishiguro không bao giờ huyễn hoặc hay bay bổng. Đó là sự tiếc nuối đủ sâu, đủ mạnh, tạo lực đưa mọi thứ, kể cả ký ức trở về hiện tại.

Hiện thực trong câu chữ của tác giả là bức tranh sinh động từ ba “gam màu”: tổn thương, ức chế và bừng sáng tái sinh. Viết là cách nếm trải cuộc đời thêm nhiều lần nữa. Đôi khi đó là sự cô đơn, có lúc là lãng mạn nhưng là những trải nghiệm chạm được đến mọi ngóc ngách tinh thần - khi thế giới quan mở rộng, đón nhận tất cả mọi chiều kích. Đó là sự tự do nội tâm của người viết, trong vai trò một người đương thời dưới góc nhìn của một nhà khoa học xã hội. 

Thiên Như