Người trẻ và những mối quan hệ không dễ gọi tên

Khái niệm “yêu mập mờ” hay “hôn nhân không ràng buộc” ngày càng trở nên quen thuộc với giới trẻ. Sự trỗi dậy của những hình thức hẹn hò này phản ánh mong muốn được tự do khám phá, trải nghiệm mà không bị gò bó bởi những ràng buộc truyền thống. Việc không công khai mối quan hệ, không hứa hẹn về tương lai, không bị trói buộc bởi danh xưng, không cần “cập nhật trạng thái” được không ít bạn trẻ xem là cách yêu hiện đại, nhưng lại mang đến nhiều hệ lụy tiêu cực.

Luật sư Trần Thị Thanh Thảo (Đoàn Luật sư TPHCM) tư vấn cho khách hàng về tranh chấp tài sản sau khi chia tay - Ảnh do nhân vật cung cấp

Trên tình bạn, dưới tình yêu

Nhiều người trẻ cho rằng, việc né tránh những cam kết lâu dài sẽ giúp họ cảm thấy tự do hơn và giảm thiểu nguy cơ bị tổn thương.

“Suýt nữa tôi đã trở thành “bé ba” bất đắc dĩ” là câu nói mở đầu cuộc trò chuyện giữa phóng viên và Ánh Minh - 26 tuổi, ngụ TP Thủ Đức, TPHCM - khi cô kể về trải nghiệm yêu đương mập mờ của mình. Vừa ra trường, công việc mới nhận nhiều áp lực, thế là Minh “quẹt Tinder” tìm người nói chuyện, hẹn hò để giải tỏa. Qua ứng dụng này, cô quen anh chàng có vẻ ngoài chững chạc, ngoài 35 tuổi, sự nghiệp ổn định. Thế là họ bắt đầu hẹn hò, thường xuyên tâm sự.

Tuy nhiên anh này lại nói chỉ thích sự riêng tư, không ràng buộc, không can thiệp sâu vào cuộc sống của nhau, khi nào tình yêu chín muồi mới công khai. Ngờ vực về người yêu danh không chính, ngôn không thuận, “máu thám tử” của Minh nổi lên, cô lùng sục khắp mạng xã hội để tìm hiểu về anh. Cuối cùng, Minh cũng tìm được hình anh ta chụp bên vợ con. “Anh ta đã có vợ, vậy mà lại mập mờ với tôi. Vì chúng tôi chỉ liên lạc qua Zalo, tôi hoàn toàn không biết gì về cuộc sống riêng tư của anh ta. May mà tôi đã kịp thời chấm dứt” - Ánh Minh chia sẻ.

Nguyễn Quốc - 24 tuổi, quê Đà Nẵng - đã có hơn 1 năm “kinh nghiệm” khi lọt vào mối quan hệ không rõ ràng.

Anh có cảm tình với bạn nữ ngay lần đầu gặp mặt, nhưng trong quá trình tìm hiểu, họ cảm thấy đối phương có vẻ chưa phải sự lựa chọn cuối cùng. Tuy vậy, cả hai vẫn không rõ ràng chấm dứt mà duy trì trạng thái “trên tình bạn, dưới tình yêu”, vẫn thường xuyên hẹn hò, đi chơi, tâm sự với thỏa thuận trong thời gian quen nhau họ có thể cùng lúc tìm hiểu đối tượng khác. Khi nào 1 trong 2 tìm được người trong mộng thì mối quan hệ này dừng lại. “Ở tuổi tôi, sự nghiệp chưa vững vàng, cũng chưa tính đến hôn nhân nên tôi cảm thấy quen cho vui như thế là phù hợp. Tôi cũng không muốn hứa hẹn gì nhiều” - Quốc bày tỏ.

Còn đối với cô gái Thảo Trang - 22 tuổi, quê Hậu Giang - thì bản thân sợ cô đơn nhưng đồng thời cũng muốn giữ tự do cá nhân. Trang từng yêu nghiêm túc, nhưng người yêu lại muốn quản lý cô đủ thứ. Thấy ngột ngạt, Trang quyết định đường ai nấy đi và bắt đầu tìm đến các mối quan hệ mập mờ, tự do cho… khỏe. Cô lý giải: “Yêu kiểu vậy cũng vui. Tôi vừa có thể cảm nhận tình yêu lãng mạn, vừa có thể tự do kết bạn, khỏi sợ cảm giác bị “bồ đá” hay thất tình vì ngay từ đầu 2 bên đều không mong đợi gì nhiều vào đối phương”.

Hôn nhân không ràng buộc - con dao 2 lưỡi

Không chỉ trong mối quan hệ yêu đương, “hôn nhân không ràng buộc” cũng đang được không ít bạn trẻ lựa chọn. Chị Bảo Vy - 26 tuổi, quận Bình Thạnh, TPHCM - làm đám cưới đến nay đã nửa năm. Đám cưới là kết quả của tình yêu, nhưng họ vẫn không muốn đăng ký kết hôn.

Chị Vy nêu quan điểm: “Tôi muốn trải nghiệm cuộc sống hôn nhân một cách tự nhiên nhất. Đăng ký kết hôn có thể gây ra nhiều áp lực và kỳ vọng. Yêu nhau là một chuyện, sống với nhau, rồi sống với các thành viên gia đình lớn… lại là chuyện khác. Chúng tôi thỏa thuận sau ít nhất 2 năm về chung nhà, nếu mọi chuyện vẫn ổn mới đăng ký kết hôn”.

Những mối tình kết nối nhờ mạng xã hội, không ràng buộc, khó gọi tên được nhiều bạn trẻ lựa chọn - Ảnh: Nhã Chân

Không chỉ về mặt pháp lý, chị Vy và chồng cũng rất rạch ròi trong các khoản thu chi. Vợ chồng tiền ai nấy xài, các khoản sinh hoạt phí chung thì mỗi người góp một phần. Chị đánh giá cách sống như vậy đem đến sự thoải mái cho đôi bên. “Cha mẹ cũng hay khuyên tôi phải nắm tài chính để giữ chồng, giữ tổ ấm. Tôi thì nghĩ khác, một khi anh đã có ý định ngoại tình thì cho dù tôi giữ tiền, anh cũng tìm cách khác thôi” - chị Vy lý giải.

Nhận định về xu hướng yêu mập mờ và hôn nhân không ràng buộc, thạc sĩ văn hóa học Nguyễn Hiếu Tín - giảng viên Trường đại học Tôn Đức Thắng - cho biết: dù xu hướng hôn nhân không ràng buộc hướng đến sự tự do và bình đẳng trong mối quan hệ, nó cũng đặt ra nhiều thách thức về sự ổn định gia đình và xã hội. Truyền thống văn hóa Việt Nam vốn coi trọng sự gắn bó, trách nhiệm và cam kết lâu dài trong hôn nhân.

Vai trò của hôn nhân không chỉ là việc 2 cá nhân lấy nhau mà còn là việc xác lập thêm thành viên cho gia tộc. Do vậy, ở khía cạnh nào đó, hôn nhân không ràng buộc có thể làm suy yếu quan niệm về một gia đình bền vững, nơi vợ chồng cùng chia sẻ trách nhiệm và đồng hành trong mọi khía cạnh của cuộc sống.

Mặt khác, hôn nhân được pháp luật công nhận giúp bảo vệ quyền lợi của cả 2 bên và con cái. Việc thiếu cam kết pháp lý có thể dẫn đến nhiều hệ lụy như: gia tăng nguy cơ tan vỡ của mối quan hệ, đặc biệt khi xảy ra mâu thuẫn; con cái sinh ra từ những cuộc hôn nhân không ràng buộc có thể đối mặt với sự bất ổn về pháp lý và tình cảm…

“Hơn nữa, việc này còn tạo sự mơ hồ khi nhìn nhận về vai trò của gia đình. Nếu mọi thứ “mạnh ai nấy làm”, gia đình có thể mất đi sự gắn kết và sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên. Đối với xã hội, hôn nhân không ràng buộc có thể làm giảm giá trị cộng đồng, vì khi ấy gia đình không còn được coi là một đơn vị cơ bản của xã hội, điều này có thể dẫn đến sự suy giảm tính đoàn kết cộng đồng” - thạc sĩ Nguyễn Hiếu Tín phân tích.

Nhã Chân

Ý kiến:

Mạng xã hội, ứng dụng hẹn hò thúc đẩy xu hướng “tình yêu tiêu dùng”

Nghiên cứu của Pew Research Center (2023) cho thấy: 63% người thuộc thế hệ Z tại Mỹ không tìm kiếm mối quan hệ có cam kết dài lâu và xu hướng này cũng xuất hiện ở Việt Nam thông qua sự gia tăng của các ứng dụng hẹn hò và diễn đàn chia sẻ về tình yêu không ràng buộc.

Lý do chính khiến giới trẻ chấp nhận những mối quan hệ không cam kết có thể xuất phát từ sự thay đổi trong quan điểm về tình yêu và hôn nhân. Các yếu tố như áp lực công việc, mong muốn khám phá bản thân hay ảnh hưởng từ những câu chuyện tiêu cực trên mạng xã hội đều tác động đến cách họ tiếp cận các mối quan hệ.

Ngoài ra, thuyết gắn bó của tác giả Bowlby cũng gợi ý rằng, những người có trải nghiệm không an toàn trong tuổi thơ có xu hướng né tránh sự ràng buộc. Điều này cũng góp phần lý giải vì sao một số bạn trẻ chọn mối quan hệ không cam kết.

Một mối quan hệ không cam kết có thể mang lại cảm giác tự do nhất thời, nhưng về lâu dài, nó có thể ảnh hưởng đến khả năng xây dựng các mối quan hệ ổn định. Theo nghiên cứu của Olsson và cộng sự (2022), những cá nhân duy trì quan hệ không ràng buộc trong thời gian dài có thể gặp khó khăn trong việc thiết lập sự tin tưởng và cảm giác an toàn trong các mối quan hệ chính thức sau này.

Tâm lý học chỉ ra rằng, sự gắn kết tình cảm không chỉ là nhu cầu mà còn là nền tảng cho sự phát triển cảm xúc lành mạnh. Nếu một người thường xuyên ở trong tình trạng không chắc chắn về mối quan hệ của mình, điều này có thể làm tăng mức độ lo âu, giảm lòng tự trọng và tạo ra xu hướng né tránh sự thân mật thực sự.

Bên cạnh đó, mạng xã hội và ứng dụng hẹn hò chắc chắn đã làm thay đổi cách người trẻ tiếp cận tình yêu, theo cả hướng tích cực và tiêu cực. Một mặt, chúng mở rộng cơ hội gặp gỡ và kết nối với nhiều người hơn, nhưng mặt khác, chúng cũng tạo ra xu hướng “tình yêu tiêu dùng” - nơi mỗi cá nhân có thể dễ dàng thay đổi đối tượng khi cảm thấy không còn hứng thú.

Việc tiếp xúc với quá nhiều lựa chọn trên ứng dụng hẹn hò có thể làm giảm mức độ hài lòng với người kia, vì não bộ có xu hướng tập trung vào những gì còn thiếu thay vì những gì đang có. Điều này có thể dẫn đến sự thiếu kiên nhẫn và khó khăn trong việc duy trì một mối quan hệ lâu dài.

Để chuyển từ một mối quan hệ mập mờ sang cam kết nghiêm túc, điều quan trọng nhất là sự giao tiếp rõ ràng. Việc thẳng thắn trao đổi về mong muốn và kỳ vọng với đối phương giúp cả hai hiểu rõ về nhau hơn. Nếu 1 trong 2 người không sẵn sàng cam kết, điều đó cũng giúp bạn đưa ra quyết định phù hợp cho bản thân.

Hãy tự hỏi bản thân xem liệu bạn có thực sự sẵn sàng cho một mối quan hệ cam kết hay không. Theo thuyết tam giác tình yêu của Sternberg, một mối quan hệ bền vững cần có cả 3 yếu tố: thân mật, đam mê và cam kết. Trong đó, những bạn trẻ tìm đến mối quan hệ mập mờ thường thiếu đi yếu tố cuối cùng - vốn là một đặc trưng quan trọng để cả hai cùng có sự phát triển ở phương diện cá nhân lẫn trong mối quan hệ.

Ngoài ra, một nghiên cứu năm 2015 về các yếu tố dự báo thành công trong hôn nhân chỉ ra rằng, các đôi có khả năng duy trì những thói quen tích cực như: dành thời gian chất lượng cho nhau, thể hiện lòng biết ơn và không né tránh mâu thuẫn - có xu hướng có mối quan hệ lâu dài và bền vững hơn.

Chuyên viên tâm lý Đào Lê Tâm An

Cân bằng trách nhiệm và cảm xúc để có hạnh phúc

Xu hướng yêu mập mờ vốn là trào lưu phổ biến ở những quốc gia phương Tây. Tuy nhiên, thời gian gần đây, trào lưu này đã xuất hiện ở những quốc gia vốn được xem là kín đáo, truyền thống trong quan điểm tình cảm, trong đó có Việt Nam. Đặc điểm khác biệt lớn nhất giữa “situationship” và “relationship” là trách nhiệm về cảm xúc.

Theo quan niệm truyền thống, đây là mối quan hệ “mất nhiều hơn được”, vì không có sự ràng buộc nên mất cả tương lai. Nhưng với người trẻ, có khi đây là một mối quan hệ “được nhiều hơn mất”, giúp họ không bỏ lỡ cơ hội tốt hơn trong tương lai. Nếu người truyền thống cho rằng đây là mối quan hệ mất tình cảm, lãng phí thời gian thì người trẻ lại nói đây là mối quan hệ được tình cảm, không tốn thời gian.

Con người vốn là một động vật xã hội, họ không sống một mình, nên nhu cầu tự nhiên của con người là nhu cầu thuộc về (belongingness); nghĩa là một cách tự nhiên, ai cũng có nhu cầu gắn kết cảm xúc với người khác (emotional bonding); dù việc gắn kết cảm xúc hay thuộc về một mối quan hệ có thể mang đến những rủi ro, khổ đau.

Cách tốt nhất là sống thuận với bản năng, chia sẻ trách nhiệm, cảm xúc, sẵn lòng đón nhận sự thuộc về một mối quan hệ nào đó một cách lành mạnh. Giống như đi trên sợi dây - một bên là độc lập, một bên là phụ thuộc - chúng ta học cách đi cân bằng để không rơi hẳn vào bên nào.

Bà Phạm Trần Kim Chi
- thạc sĩ tâm lý học tích cực,
nhà sáng lập WEKAN - tổ chức đào tạo và phát triển cá nhân

Khó hạnh phúc lâu dài nếu yêu mập mờ, không ràng buộc

Có người chia sẻ với tôi rằng: việc ở trong một mối quan hệ mập mờ giống như kiểu bạn đang cầm trên tay một hòn than nóng. Bạn không muốn vứt nó, mà giữ thì cũng chẳng xong. Tệ hơn nữa, có rất nhiều người lại ở trong mối quan hệ mập mờ với những người đã có gia đình. Họ đứng trước ngưỡng cửa sắp trở thành người thứ ba nhưng khó lòng dứt ra, vì những cảm xúc bên trong, còn bước tiếp thì không biết làm thế nào vì người kia không dám rời bỏ gia đình.

Trong phần lớn trường hợp, một mối quan hệ mập mờ khó có thể đem đến hạnh phúc cho cả hai. Đôi khi một người muốn giữ sự an toàn cho bản thân lại khiến đối phương cảm thấy mất an toàn. Trong khi đó, tình yêu đòi hỏi sự thẳng thắn, chân thành, chia sẻ và thấu hiểu với nhau. Mọi điều trong một mối quan hệ tình yêu đều là việc của chung và không ai có thể hạnh phúc lâu dài nếu mập mờ, không ràng buộc.

Huấn luyện viên Tuệ An

- chuyên gia tâm lý tình yêu - hôn nhân - gia đình

Trẻ em và phụ nữ là người thiệt thòi nhất trong mối quan hệ không ràng buộc

Tình trạng sống chung như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn diễn ra không ít tại các khu nhà trọ, khu công nghiệp và các vùng lân cận. Tôi chứng kiến không ít đôi công nhân, bạn trẻ đã và đang sống chung như vợ chồng dù không cưới hỏi, không đăng ký kết hôn mà không lường trước những rắc rối, hậu quả không thể đo đếm được sau này.

Về pháp lý, nếu trong thời gian sống chung, cả hai có tạo lập các quan hệ về tài sản, hợp đồng, công nợ... thì khi đường ai nấy đi sẽ dễ dẫn đến tranh chấp, kiện tụng rất phức tạp. Những đứa trẻ, nếu được sinh ra, sẽ không có giấy khai sinh với đầy đủ cha - mẹ. Việc giành quyền nuôi con, giải quyết về cấp dưỡng cũng rắc rối hơn so với những đôi có đăng ký kết hôn rõ ràng.

Về mặt tình cảm, phụ nữ sẽ chịu nhiều thiệt thòi hơn đàn ông nếu mối quan hệ này tan vỡ với các ảnh hưởng về tâm lý, sức khỏe. Nếu có con từ mối quan hệ này, họ phải gồng gánh chi phí nuôi trẻ ăn học, mệt mỏi với các thủ tục hành chính, kiệt sức khi vừa làm mẹ, vừa làm cha mà không có sự đồng hành, hỗ trợ từ người “chồng hờ”. Những đứa trẻ lớn lên trong tình cảnh này thường mặc cảm, tự ti.

Việc sống chung mà không có sự cam kết, không ràng buộc pháp lý không màu hồng như tưởng tượng. Vì vậy, các đôi cần suy nghĩ chín chắn, nghiêm túc khi đến với nhau, lựa chọn hình thức gắn bó đúng pháp luật, phù hợp đạo đức xã hội để được pháp luật bảo vệ, xã hội ủng hộ.

Luật sư Trần Thị Thanh Thảo (Đoàn Luật sư TPHCM)

Cát Quân - Lam Hồng (ghi)