Người suốt đời đi vẽ cái mong manh

Họa sĩ Đinh Cường

Người bạn họa sĩ ở B’lao đọc trên báo mạng (anh biết tôi không để ý đến internet) nhắn tin báo rằng họa sĩ Đinh Cường đã mất. Tôi đi uống rượu cả ngày sau đó, vì buồn, bởi mặt đất khuất đi một người lành mà lành là cái gì đó quá quý hiếm ở thời buổi khó làm con người ta điềm tĩnh để hoàn thiện nhân tính này.

Ông mất từ bên kia đại dương, bang Virginia nước Mỹ mà sao cứ như ông còn ở quê hương Việt Nam của mình. Hình ảnh ông lại tràn về trong tôi như một “bức tranh người sống”

Không là hình ảnh phô diễn trước đám đông với tóc dài, quấn khăn, áo quần, xe cộ cố sao cho khác thường, nói tục, hút thuốc, uống rượu tá lả, coi cái tôi mình tận trời xanh, mà phong thái của ông là giản dị, bặt thiệp như một nhà giáo chuẩn nhất.

Phẩm chất “nghệ sĩ” ở ông nằm bên trong, cho mình, nên không cần ai chú ý. Cái vỏ cơ thể nhỏ gầy của ông mong manh trong khối chất nghệ sĩ quá mênh mông kia. Ông từ tốn, nhỏ nhẹ đến độ không thể nhỏ nhẹ hơn thế.

Ông là kẻ tan hòa vào tranh và chan hòa trước cuộc sống. Ông đã ở thể của một tiểu Brahma sinh thực khí, trong một xác thân và linh hồn, tự sinh sôi đủ dương - âm, trở về với cái nhất thể, sáng tạo - hủy diệt - bảo dưỡng.

Thiếu nữ và những bông dã quỳ của Đinh Cường

Tranh ông chỉ toàn cái đẹp, những trạng thái mong manh, dễ vỡ, đặc biệt về phái nữ. Ông vẽ về nó mà như cảm thức, chịu tác động, hàm ơn. Cái gì đẹp là nó đeo bám ông, vẽ mãi điều ấy. Ngay cả những cô gái, hay con ngựa của ngày xa xưa vẫn vẽ như đang là. Ông làm mới hoài niệm, và làm hoài niệm cái đang diễn ra. Nghĩa là làm “thơ hóa” cuộc sống, mọi thứ chung quanh.

Chả có phân biệt, chính kiến, thái độ, tranh giành, đố kỵ gì ở trong tranh ông cả, dù những “tính” ấy thường làm cho bất cứ xã hội nào phát triển, công bằng hoặc chông chênh. Nếu có, chỉ là thái độ thờ phụng cái đẹp. Ông mở cho mình một dòng quan niệm sống và nhận thức nghệ thuật riêng, và cứ chảy như thế từ đầu thập niên sáu mươi của thế kỷ trước đến giờ. Tranh ông giàu tính “nữ”.

Tranh ông thánh thiện trong màu bạc phơ của ký ức và nâu xám của niềm vui. Sắc màu của riêng ông, một thứ “Hội họa Đinh Cường”. Chắc chẳng có ai mà không thích treo tranh Đinh Cường trong nhà mình. Vì khi tranh Đinh Cường ở trên tường thì bức tường kia trở nên thanh cao, nhân hậu, đằm thắm, tha thiết hơn.

Treo tranh Đinh Cường, dù người kia có nóng tính đến mấy cũng mềm ra, có ham hố bạc vàng, quyền uy đến mấy cũng chùng lại, hoặc ít nhất tạm gác lại tục lụy kia đã. Đinh Cường, một gã đàn ông duy mỹ, nhân ái, độ lượng tuyệt cùng với cái đẹp. Đinh Cường, một kẻ gieo tình yêu cuộc sống bằng sắc màu.

Anh (cho phép tôi gọi thế, vì ông là Nghệ sĩ, và ông có cho tôi là bạn, bạn vong niên dù gặp nhau ở đoạn sau của đời ông bởi lúc ông đã vẽ tranh đẹp, vang danh thì tôi còn chưa sinh ra) là một danh họa của nước Việt. Nên nhớ, hội họa của Đinh Cường và con người ông là sự nối tiếp, thay cho sự đứt quãng, của sự mực thước sang trọng Tây họa, lớp người bước ra từ nền Tân họa, cụ thể là Trường Mỹ thuật Đông Dương, dù trường đó chỉ là quá khứ và anh thì học Trường Mỹ thuật Huế và Mỹ thuật Gia Định. Anh dĩ nhiên là họa sĩ quan trọng của nền hội họa đương đại Việt Nam. Xem tranh anh nhiều, sẽ nhận ra.

Quê nhà anh là Thủ Dầu Một, là Huế, là Sài Gòn, là B’lao, là con đường Hoa Hồng đầy cỏ dại ở Đà Lạt buổi nào, và đặc biệt là D’ran ở Đơn Dương. Những rẫy vườn ở Đơn Dương còn in bóng người họa sĩ cô lữ tá túc trong một căn chòi gỗ để vẽ cho hết tiếng vó ngựa cùng sương nhạt trên đó.

Những quán cà phê nghèo ở Đà Lạt còn đâu đó dư âm về người họa sĩ không hội hè bè nhóm lặng lẽ mà mãi về sau người ta mới biết mang tên “Đinh Cường”. Anh nhiều lần mang tranh từ Mỹ về Việt Nam để triển lãm, ở Huế, Sài Gòn, Đà Lạt. Có hai lần như thế ở Đà Lạt. Và hẹn một lần khác nữa thì tim đã ngừng đập từ mấy ngày qua rồi.