Người nghèo không có tiền nộp, chẳng lẽ không được đặc xá?

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc quy định liên quan đến điều kiện về thực hiện nghĩa vụ bồi thường và các nghĩa vụ dân sự để được đề nghị đặc xá. Việc này nhằm tạo điều kiện cho người chấp hành án là người nghèo, chưa có điều kiện thực hiện nghĩa vụ dân sự thì vẫn được xét đặc xá.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng, Luật Đặc xá hiện hành quy định phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ dân sự khác nhưng chỉ áp dụng đối với người phạm tội về tham nhũng và một số tội phạm khác do Chủ tịch nước quyết định.

Còn dự thảo luật của Chính phủ trình lần này sửa theo hướng bắt buộc phải chấp hành xong nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và các nghĩa vụ khác đối với mọi loại tội phạm.

Quy định như vậy là mở rộng hơn so với luật hiện hành. Tuy nhiên, việc này dẫn đến có những người mặc dù quá trình cải tạo rất tốt, đáp ứng nhiều điều kiện luật định... nhưng do hoàn cảnh kinh tế khó khăn không có khả năng thi hành nghĩa vụ dân sự trong bản án hình sự.

Những trường hợp này không phải do họ cố tình chây ì, không tự nguyện chấp hành án nhưng lại không bao giờ được đặc xá. Như vậy ảnh hưởng đến công bằng xã hội và giảm đi ý nghĩa của chính sách đặc xá. Đồng thời làm mất đi động lực của những người bị kết án là người nghèo phấn đấu cải tạo tốt.

Do đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị chỉnh lý điểm d khoản 1 Điều 11 của dự thảo luật theo hướng người bị kết án phải thực hiện xong nghĩa vụ nhưng trừ một số trường hợp.

Đó là trường hợp có quyết định của thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền về việc chưa có điều kiện thi hành án hoặc có văn bản của người được thi hành án đồng ý hoãn thi hành án, không yêu cầu thi hành án đối với tài sản không thuộc sở hữu của Nhà nước.

Đồng tình với hướng Ủy ban Tư pháp đưa ra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định băn khoăn: “Có người nghèo không có tiền nộp thì chẳng lẽ họ không bao giờ được đặc xá”.

Theo ông Định, mục đích đặc xá là tha tù chứ không phải xoá phần trách nhiệm dân sự. Do đó, khi anh được ra ngoài làm ăn thì khi có điều kiện phải thực hiện trả nợ.

“Sau khi được ra tù, làm ăn có điều kiện thì phải nộp số tiền còn nợ. Không đôn đốc thì ông ra rồi lờ đi không nộp. Do đó cần nghiên cứu bổ sung căn cứ, thủ tục ra quyết định chưa có điều kiện thi hành án và trách nhiệm của người ra quyết định để tránh lạm dụng”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật lưu ý.

Không có chuyện khép kín khi xét đặc xá

Quan tâm tính minh bạch, công khai, công bằng của việc lựa chọn, xét duyệt đối tượng đặc xá, Trưởng Ban Dân nguyện Nguyên Thanh Hải đặt vấn đề: “Quá trình bình bầu, lựa chọn đối tượng trong dự thảo và quy trình tương đối khép kín trong nội bộ ngành Công an. Hiện nay có quy định trong chức năng trách nhiệm của VKSND Tối cao, tuy nhiên tôi nhận thấy chưa được rõ ràng”.

Vì vậy bà đề nghị quy định rõ ràng hơn về trình tự thủ tục tham gia của VKS trong giám sát, thanh tra quá trình thực hiện đặc xá; cân nhắc bổ sung đại diện cơ quan dân cử như ĐBQH hay cơ quan Quốc hội khi thành lập Hội đồng tư vấn đặc xá.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Sơn khẳng định: “Không có chuyện khép kín hay không minh bạch” và cho rằng, đối tượng được hưởng đặc xá được hướng dẫn, giải thích về luật và họ nhận thức đầy đủ quyền đến đâu, trường hợp nào được đặc xá.

Hơn nữa, VKS thực hiện giám sát thường xuyên, chặt chẽ và là thành viên của hội đồng. Ngoài ra còn có cơ quan tổ chức khác cũng giám sát chặt chẽ quá trình xem xét đặc xá.

Rất ít người được đặc xá trong trường hợp đặc biệt

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng bày tỏ băn khoăn về quy định liên quan đặc xá trong trường hợp đặc biệt khi mở rộng với đối tượng bị kết án treo, người đã được tha thù có điều kiện trước thời hạn.

“Đối tượng được hưởng chính sách trên về bản chất là hưởng chính là khoan hồng. Giờ cho hưởng đặc xá thì có chồng chéo về chính sách hay không?”, ông băn khoăn.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga khẳng định, tính chất “đặc biệt” nên việc mở rộng với đối tượng không ảnh hưởng gì đến chính sách khoan hồng và vẫn đảm bảo được yêu cầu đặt ra.

Còn đặc xá trong trường hợp đặc biệt là đáp ứng yêu cầu về chính trị, đối nội, đối ngoại và thực tế rất ít đối tượng được hưởng ân huệ này từ Chủ tịch nước.

Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Sơn cũng thông tin thêm, người hưởng án treo là đối tượng phạm tội ít nghiêm trọng, đang thi hành án tại cộng đồng, gia đình.

Còn đối tượng được tha tù trước thời hạn về bản chất cũng là chấp hành án tại cộng đồng. Do đó, quan điểm của ban soạn thảo là đủ điều kiện được xem xét đặc xá trong trường hợp đặc biệt.

Đan Nguyên