Người học chạy theo ngành "hot trend", bỏ quên các ngành khoa học cơ bản

ĐH đào tạo ngành khoa học cơ bản gặp khó

Tại buổi làm việc với Phó thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà sáng 6/9, PGS.TS Ngô Thị Phương Lan - Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và nhân văn – ĐH Quốc gia TPHCM - nhìn nhận việc tự chủ đại học hiện nay khiến các trường đào tạo các ngành khoa học cơ bản đang gặp khó khăn. Nguyên nhân do cơ chế chính sách chưa theo kịp quá trình tự chủ đại học.

Bà Lan dẫn chứng, Nghị định 81 của Chính phủ quy định sinh viên theo học các ngành khoa học cơ bản như Triết học Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh… được miễn, giảm học phí. Nhưng các ngành khác như Lịch sử, Địa lý, Dân tộc học, Hải dương học, Địa chất… thì không nằm trong nhóm này. 

Từ những lý do trên, Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và nhân văn kiến nghị Chính phủ cần bổ sung quy định giảm học phí cho một số ngành khoa học cơ bản và có cơ chế đặt hàng với những ngành học này. Hiện ĐH Quốc gia TPHCM đã hỗ trợ cho các ngành khoa học cơ bản 35% học phí, các trường đại học tạm thời hỗ trợ 20%.

PGS.TS Ngô Thị Phương Lan kiến nghị nhiều giải pháp để phát triển các ngành khoa học cơ bản - Ảnh: Anh Nhàn.

“Khoa học cơ bản là nền tảng cho sự phát triển bền vững. Nếu chúng ta không có sự đầu tư mạnh mẽ vào các ngành học này, nền tảng sẽ bị lung lay. Hiện nay ĐH Quốc gia TPHCM đã có đề án hỗ trợ cho một số ngành khoa học “khó tuyển”. Tôi gọi là “khó tuyển” chứ thực chất các trường không muốn được gọi như vậy, nghe rất tổn thương”, bà Lan bày tỏ.

Đồng quan điểm, PGS.TS Mai Thanh Phong - Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa ĐH Quốc gia TPHCM - đánh giá cơ cấu các ngành học hiện nay đang có sự bất cập. Người học chạy theo những ngành “hot trend”, còn những ngành cần thiết cho sự phát triển lâu dài của đất nước thì không nhận được nhiều sự quan tâm.

“Tôi mong Chính phủ có chính sách hỗ trợ, khuyến khích cho những ngành học rất quan trọng nhưng ít được xã hội quan tâm”, ông Phong nói.

Ông Phong còn cho rằng việc đầu tư các dự án khoa học công nghệ hiện đang thực hiện theo kế hoạch của Bộ Kế hoạch Đầu tư và các chương trình, dự án của Bộ Khoa học - Công nghệ. Tuy vậy, cách thức hiện nay là đầu tư trước và chương trình đi sau nên không song song với nhau. Ông Phong dẫn ví dụ hiện cả nước có 16 phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia nhưng không có kinh phí duy trì. Đây là bài học để xem xét lại cách thức đầu tư cho khoa học - công nghệ cả phần cứng, phần mềm và con người.

Về kinh phí cho giáo dục đại học, vị Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa đề xuất cần có cơ chế để các trường phát huy được tài nguyên đang có nhằm đem lại nguồn thu, ngoài kinh phí từ nhà nước và học phí của người học. Ví dụ như khai thác tài sản công, gồm bất động sản là nhà cửa, đất đai và tài sản trí tuệ. Hiện nay có rất nhiều quy định ràng buộc nên các trường khó thực  hiện được việc này.

Tập trung đào tạo những ngành mũi nhọn

Lắng nghe ý kiến của hiệu trưởng các trường, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn, nhìn nhận 2 ĐH Quốc gia được thành lập với trọng trách quốc gia về đào tạo và nghiên cứu khoa học. Bên cạnh huy động nguồn lực xã hội, cơ chế đặt hàng, kết nối doanh nghiệp, Nhà nước vẫn cần đầu tư để dẫn dắt sự phát triển.

Trong phương diện đào tạo, 2 ĐH Quốc gia có sự khác biệt với các cơ sở giáo dục đại học khác. Đây là những trung tâm phát hiện, bồi dưỡng nhân tài; nơi thí điểm đào tạo các lĩnh vực mới, trong tương lai; đào tạo lĩnh vực liên ngành, công nghệ kỹ thuật mũi nhọn; các ngành khoa học cơ bản nền tảng mà Nhà nước cần nhưng xã hội ít nhân lực. Hai đại học này cũng là nơi Nhà nước đặt hàng cho những mục tiêu riêng của quốc gia.

Bô trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn nhìn nhận 2 ĐH Quốc gia có nhiệm vụ đào tạo các ngành khoa học cơ bản - Ảnh: Anh Nhàn.

Về đào tạo, Bộ trưởng đề nghị 2 đơn vị nhấn mạnh việc tập trung đào tạo và nghiên cứu các ngành mũi nhọn và ngành công nghệ cao. Dự thảo Nghị định dành cho ĐH Quốc gia Hà Nội và TPHCM, Bộ trưởng cho biết nội dung đã được chuẩn bị tương đối, đang trình để xin ý kiến các bộ, ngành.

“Hai ĐH Quốc gia đang được thực hiện việc mở các mã ngành đào tạo. Trong số các ngành thí điểm, nhiều ngành đã được đưa vào danh mục mã ngành đào tạo quốc gia, có cái chưa. Bộ GD-ĐT sẽ tiếp tục xem xét để giúp các đơn vị năng động hơn trong lĩnh vực đào tạo”, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho hay.

Về đội ngũ nhân sự, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thông tin ĐH Quốc gia TPHCM có tỷ lệ giảng viên có trình độ đào tạo mới ở mức trung bình 39,4% -  thấp hơn một số trường ngoài. Do đó, ĐH này cần xác định nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng đội ngũ. Nếu không, các ý tưởng về việc mở trường mới, ngành mới, mô hình tổ chức mới sẽ ít phát huy tác dụng.

Về hạ tầng, ĐH Quốc gia TPHCM có khuôn viên đã hình thành tương đối các cơ sở, trường học, còn ĐH Quốc gia Hà Nội hiện chỉ mới xây dựng được vài tòa nhà. Do đó, Bộ trưởng đề xuất Phó thủ tướng báo cáo Chính phủ, Thường trực Chính phủ để có đầu tư tập trung, dứt điểm và phù hợp với dự án này.

Anh Nhàn