Người già và nỗi lo về giao dịch không dùng tiền mặt

Xu hướng tất yếu: Thanh toán không tiền mặt

Bjorn Ulvaeus - thành viên của nhóm nhạc Thụy Điển Abba - từng chia sẻ với Bloomberg vào năm 2014 rằng, việc không sử dụng tiền mặt sẽ giúp giảm tỉ lệ tội phạm và người trốn thuế trong khi sẽ thuận lợi cho các doanh nghiệp và tăng ngân sách chính phủ. Theo ông, Thụy Điển sẽ là quốc gia lý tưởng để áp dụng chính sách thanh toán không dùng tiền mặt. Gần 1 thập niên sau, viễn cảnh mà ông Ulvaeus dự đoán gần như đã thành sự thật.

Tại Thụy Điển, khoảng 95% người dân trong độ tuổi từ 15-65 đã tải ứng dụng thanh toán di động Swish, thuộc sự quản lý của các ngân hàng Danske Bank và Swedbank. Thanh toán bằng điện thoại và quẹt thẻ gần như thống trị các kênh mua sắm, thậm chí là cả quyên góp cho người vô gia cư, tổ chức từ thiện. Tuy Thụy Điển là nền kinh tế có quy mô không lớn nhưng với đa số người dân am hiểu công nghệ, xu hướng thanh toán không tiền mặt đang tăng tốc.

Bjorn Ulvaeus - thành viên của nhóm nhạc Thụy Điển Abba - là một trong những nhân vật nổi tiếng ủng hộ một xã hội không tiền mặt - Ảnh: NY TIMES

Khi mọi người sử dụng ít tiền mặt, các vụ cướp ngân hàng, trộm cắp và tham nhũng cũng sẽ giảm. Tiền mặt về cơ bản rất khó kiểm soát và là phương tiện hữu ích cho tội phạm. Trong khi đó, tiền kỹ thuật số khó bị khai thác hơn và có thể bị phong tỏa nhanh chóng nếu nó rơi vào tay kẻ xấu. Những tiến bộ như sinh trắc học - nơi các đặc điểm vật lý và hành vi cá nhân được đo lường, phân tích - khiến việc đánh cắp danh tính và gian lận ngày càng khó khăn. Những đổi mới như cấy vi mạch, công nghệ NFC (kết nối không dây tầm ngắn), AVS (hệ thống xác minh địa chỉ), ví kỹ thuật số, định vị địa lý và hệ thống thanh toán trí tuệ nhân tạo sẽ tiếp tục tăng cường bảo mật xung quanh các giao dịch không tiền mặt.

Theo một báo cáo gần đây của công ty kiểm toán toàn cầu PWC, việc chuyển sang phương tiện thanh toán kỹ thuật số đã tăng lên từ trước đại dịch COVID-19. Khối lượng thanh toán không tiền mặt toàn cầu dự kiến sẽ tăng hơn 80% từ năm 2020 đến năm 2025, tức từ 1 ngàn tỉ USD lên khoảng 1,9 ngàn tỉ USD và tiếp tục tăng gần gấp 3 lần vào năm 2030. Châu Á - Thái Bình Dương, khu vực phát triển nhanh nhất, sẽ thấy khối lượng giao dịch không tiền mặt tăng 109% cho đến năm 2025. Sau đó, sẽ tiếp tục tăng 76% cho đến năm 2030. 

Người lớn tuổi e ngại

Một xã hội không dùng tiền mặt sẽ không tốt cho tất cả mọi người. Theo báo cáo “Tiếp cận tiền mặt”, được công bố trước đại dịch năm 2019, 1/5 người dân Anh có thể bị bỏ lại phía sau khi xã hội chuyển đổi sang các giao dịch chỉ sử dụng kỹ thuật số. Đáng chú ý, người cao tuổi có thể không thoải mái với công nghệ và ít có khả năng thay đổi thói quen dùng tiền mặt.

Tại Singapore, ông Choo Boon Hock (72 tuổi) có một tài khoản ngân hàng điện tử. Dù vậy ngay lần đầu và cũng là lần duy nhất tự sử dụng, ông Choo vô cùng thất vọng khi thấy mình “đi lòng vòng” với những câu trả lời tự động từ chatbot. Ông Choo thường nhờ con trai giúp nếu cần chuyển tiền gấp, nhưng nếu việc thanh toán không quá gấp gáp, ông chọn tự mình thực hiện tại ngân hàng. Ông giải thích: “Tôi không ngại đến ngân hàng vì hằng tuần tôi đều đến để cập nhật sổ tiết kiệm. Nhờ vậy tôi biết mình còn bao nhiêu tiền”. 

Giống như ông Choo, bà nội trợ Siti Rosmawati Rosli (68 tuổi) sống tại khu dân cư Yew Tee, Singapore cũng thích tiền mặt và sự tiếp xúc của con người. Bà chia sẻ: “Đôi khi các nhân viên tại ngân hàng hỏi tôi những câu hỏi bằng tiếng Anh và tôi chỉ gật đầu. Lúc này, họ dường như biết tôi không hiểu và sẽ hỏi “Cô có chắc không?”, đồng thời giải thích lại mọi thứ cho tôi. Vì vậy, chắc chắn tôi không thể sử dụng những chiếc máy giao dịch tự động”.

Cuộc sống hằng ngày trở nên tự động hóa trong những năm gần đây, khiến nhiều người cao niên tại đảo quốc sư tử ngày càng cảm thấy không đủ khả năng để thực hiện các nhiệm vụ tài chính trực tuyến và phải liên tục nhờ người thân giúp đỡ. Phần lớn những người cao tuổi được kênh tin tức TODAY phỏng vấn cho biết, họ hầu như không sử dụng ngân hàng di động và ngân hàng điện tử mà không có sự trợ giúp, bởi lẽ họ sợ bấm nhầm nút hoặc hiểu sai điều gì đó dẫn đến tổn thất tài chính do bị lừa đảo.

Bất chấp sự phát triển nhanh chóng của các phương thức thanh toán kỹ thuật số tiện lợi, xã hội chắc chắn không thể từ bỏ tiền mặt 100%. Nhiều khả năng chúng ta sẽ thấy sự hội tụ giữa việc sử dụng tiền mặt qua ATM và thanh toán di động - điểm cân bằng giữa kỹ thuật số và vật lý mang lại quyền tự do lựa chọn cho mọi người. Tiền mặt, dù sao vẫn quan trọng đối với những người có thu nhập thấp và những người lớn tuổi. Vì vậy điều quan trọng là đảm bảo họ không bị cô lập trong một nền kinh tế không tiền mặt. 

Tấn Vĩ

(theo Bloomberg, Unbiased, Payments Journal)