"Người đàn ông đội mũ” xuất hiện trong những giấc mơ liên quan gì tới "bóng đè"?

“Dù được mô tả như “ác quỷ”, ở thời hiện đại, nhân vật này bị xem là ảo giác hình thành từ stress/bệnh lý cụ thể” - Mercury bình luận. “Nhưng nếu chỉ có vậy, vì sao hàng trăm người đều đưa ra mô tả giống hệt nhau về Người đàn ông đội mũ?”.

Một trong những phác họa sớm nhất về Người đàn ông đội mũ xuất hiện trên internet, cách đây khoảng 20 năm - Ảnh: Reddit

Nguồn gốc bóng đen ám ảnh

“Qua khai thác nhiều nguồn tin khác nhau, tôi kinh ngạc nhận ra một sự nhất quán kỳ quặc trong mô tả ngoại hình Người đàn ông đội mũ: cao lớn dị thường, luôn náu mình trong bóng tối, đội mũ rộng vành che khuất gương mặt” - Mercury nói - “Và tất cả nạn nhân đều tiết lộ, sự hiện diện của người đàn ông này, dù chỉ trong cơn ác mộng, mang tới cho họ một nỗi kinh sợ khó tả, kéo dài dai dẳng”.

Một người dùng mạng xã hội Reddit là họa sĩ, mô tả hình tượng Người đàn ông đội mũ xuất hiện trong cơn ác mộng lúc nhỏ, lần này, nhân vật bí ẩn có thêm màu sắc nhất định - Ảnh: Reddit

Khoảng 2 thập niên trở lại đây, câu hỏi “Có ai từng nhìn thấy Người đàn ông đội mũ chưa?” bắt đầu xuất hiện trên đông đảo các diễn đàn hỏi - đáp, trang blog và mạng xã hội phổ biến. Nếu chỉ thuần túy là “sản phẩm” đen tối của trí tưởng tượng và tồn tại duy nhất trong mơ, nhân vật này lại tạo nên một hiện tượng tâm lý đám đông đáng lo ngại. Đã có nhiều người trên thế giới thừa nhận từng gặp qua Người đàn ông đội mũ.

Hàng loạt vụ chạm trán “một người đàn ông đứng trong tối, đội mũ, khoác áo đen rộng” được tin rằng có mối liên hệ trực tiếp với chứng liệt giường (hay “bóng đè”, theo cách gọi dân gian). Điều này trở thành lý giải khoa học cho hình ảnh Người đàn ông đội mũ, được các bác sĩ cùng chuyên gian tâm thần học ủng hộ.

Thế nhưng, cách hiểu rằng “rối loạn giấc ngủ gây ảo giác đáng sợ”, liệu có quá giản lược?

Nhà khoa học thần kinh Eugene Aserinsky thường cùng con trai ông (trái) làm các thí nghiệm khác nhau để nghiên cứu giấc ngủ (ảnh chụp khoảng năm 1970). Năm 1953, Aserinsky là người đầu tiên phát hiện ra trạng thái REM (chuyển động mắt nhanh), một giai đoạn thiết yếu trong giấc ngủ. Chứng liệt giường thường xảy ra với những ai bị rối loạn giấc ngủ, đặc biệt khi não tiến vào giai đoạn REM - Ảnh: SmithsonianMagazine

Từ thời cổ đại đã xuất hiện các ghi chép thuật lại trải nghiệm liệt giường, khi người đang ngủ rơi vào trạng thái tê liệt cơ thể và bắt gặp “vài tồn tại siêu nhiên. sự việc đen tối”. Tại nhiều nền văn hóa phương Đông lẫn phương Tây, những sự kiện, sinh vật gây hoảng loạn sinh ra bởi trải nghiệm “bóng đè”, thậm chỉ còn trở thành nguồn cảm hứng nghệ thuật, văn chương.

Xoay quanh Người đàn ông đội mũ, mới đây trên tạp chí Quartz (Mỹ), một nhà tâm lý học nhận xét: “Mọi người gặp phải trải nghiệm khó chịu do chứng liệt giường thường bị nghẹt thở, bị một nỗi sợ hãi vô hình chèn ép. Ngoài trông thấy người lạ/sinh vật kỳ dị, họ còn cảm giác ngực bị đè chặn, đôi khi cơ thể còn bị tấn công, quấy rối theo cách khác nữa”.

Trong bài điều tra tương tự thực hiện bởi tạp chí Rolling Stone, một nhân chứng cho biết từng nhìn thấy “người đàn ông áo đen vào ban đêm, lúc cơ thể quá mệt và rơi vào tình trạng tê liệt, nửa mơ nửa tỉnh”.

Trang chủ website The Hatman Project (Dự án Người đàn ông đội mũ) xây dựng bởi Timothy M. Brown

Một ảnh hưởng đặc biệt tiêu cực của Người đàn ông đội mũ liên quan đến Benadryl - loại thuốc thường dùng để điều trị bệnh cảm, sốt thông thường và giúp cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên nếu sử dụng mất kiểm soát, Benadryl có thể tiềm ẩn tác dụng phụ nguy hại như gây chóng mặt, ảo giác, co giật, thậm chí tử vong.

Khoảng 4 năm trước, trên một vài trang mạng xã hội đông thành viên ở Hoa Kỳ và châu Âu, “thử thách uống Benadryl để gặp Người đàn ông đội mũ” từng khiến các chuyên gia y tế chỉ trích kịch liệt. Trò đùa thiếu ý thức này, chủ yếu nhắm vào giới trẻ, cũng làm dấy lên quan ngại về tác động của văn hóa mạng tới sức khỏe cộng đồng.

“Nhưng Người đàn ông đội mũ không chỉ nổi tiếng một cách tiêu cực nhờ “trò thi gan” độc hại trên TikTok” - Mercury nói - “Nhân vật này đã được nhắc tới cách đây hơn 2 thập niên”.

Khi lâm vào ảo giác gây ra bởi trạng thái liệt giường, không ít nạn nhân tiết lộ họ trông thấy những nhân vật/khung cảnh rùng rợn bao vây hoặc tấn công mình - Ảnh: MedicalNewsToday

“Những kẻ lạ mặt” trong mộng

Năm 2001, trang web có tên Dự án Người đàn ông đội mũ đột nhiên xuất hiện. Đứng sau nó, thanh niên tên Timothy M. Brown, khẳng định “muốn lập nên không gian mạng cá nhân để nghiên cứu hiện tượng anh ta gọi là Người đàn ông đội mũ” - theo Mercury.

Sau trải nghiệm rùng rợn, Brown vừa bị ám ảnh, vừa bị thôi thúc. Kể từ đó, anh bắt đầu lùng tìm tất cả bài đăng, lời nhắn được chia sẻ trên internet về “người đàn ông khoác áo và mũ đen” bí ẩn. Brown muốn tìm kiếm những nhân chứng khác, từng có chung nỗi ám ảnh giống anh.

Brown viết ở mục giới thiệu trang web: “Tôi đào sâu hơn, để rồi nhận ra mình không phải trường hợp cá biệt từng trông thấy Người đàn ông đội mũ. Những vụ việc sớm nhất được ghi lại xảy ra cách đây còn lâu hơn nữa, từ hàng thập niên trước. Vì trải nghiệm của riêng tôi, cũng vì nhằm tăng cường nhận thức của mọi người trước những bí ẩn chưa thể lý giải, tôi quyết định lập niên dự án nghiên cứu này”.

Brown tiết lộ anh bắt đầu chạm mặt “một bóng đen bí hiểm” vào thập niên 1990, khi còn là một thiếu niên chịu đựng chứng liệt giường. “Người đàn ông dường như không có ngũ quan, hay bất kỳ đường nét nào rõ ràng trên gương mặt. Tôi chỉ nhìn thấy…bóng tối. Điểm kỳ dị là chiếc nón rộng vành cùng áo choàng dài ông ta luôn khoác trên người” - Brown kể - Ảnh: RollingStone

Tính năng chính ở trang web cho phép mọi người thuật lại trải nghiệm “chạm mặt” Người đàn ông đội mũ. Một số mô tả về “bóng đen đáng sợ” từng xuất hiện trong cơn ác mộng thời thơ ấu của họ. Số khác kể lại các giấc mơ khiến họ sợ hãi, xảy ra mới đây. Điểm chung của tất cả bài viết là hình tượng nhân vật chính - một người đàn ông “như thể sinh ra từ bóng tối”, với chiếc mũ rộng vành, chỉ đứng yên trong góc đã đủ gây áp lực ghê rợn.

Tuy nhiên, liệu Người đàn ông đội mũ có phải tồn tại phi thực duy nhất, lẩn khuất trong cơn ác mộng của chúng ta?

Giới khoa học nhận định, chứng liệt giường (hội chứng rối loạn giấc ngủ dễ kích thích con người sản sinh cảm xúc sợ hãi mãnh liệt) có thể tạo ra các cơn ác mộng đặc biệt sống động. Khoảng 20% người Mỹ thừa nhận họ thỉnh thoảng trải qua chứng liệt giường. Hơn 75% trong số này cho biết từng gặp phải ảo giác vô cùng khó chịu, theo một khảo sát quy mô của Hiệp hội Chăm sóc giấc ngủ (tổ chức nghiên cứu sản phẩm chăm sóc giấc ngủ, trụ sở tại Seattle).

Bức Giấc ngủ lý trí sản sinh quái vật của Francisco Goya - Ảnh: GoogleCulturalInstitute

Gần 60% người thường bị “bóng đè” nói rằng họ cảm nhận được thứ gì hay ai đó lạ mặt xâm nhập vào phòng riêng - số liệu thống kê đưa ra bởi Chris French, giáo sư chuyên ngành tâm lý học, công tác tại Đại học London (Anh).

Ông nhấn mạnh: “Chúng tôi nhận thấy, trong số các ảo giác, có một vài bối cảnh, hình tượng nhân vật lặp lại phổ biến. Người đàn ông đội mũ là một ví dụ nổi bật”.

Vào thời Trung cổ (thế kỷ V-XV), khi ngành y vẫn chưa có nhiều hiểu biết sâu rộng về sức khỏe tâm thần, chứng liệt giường thường bị quy kết là “hành vi quấy phá của quỷ dữ”. Người xưa tin rằng, “các tồn tại ma quỷ đã tạo ra ảo cảnh, làm tê liệt nạn nhân để hành hạ tinh thần lẫn thể xác họ” - French nói.

Sự bí ẩn của tâm trí

Trong lịch sử mỹ thuật, minh họa nổi tiếng cho chứng liệt giường là Cơn ác mộng (The Nightmare) do danh họa gốc Thụy Sĩ, Henry Fuseli vẽ năm 1781. Tác phẩm lấy đề tài siêu nhiên, tái hiện khung cảnh một phụ nữ kiều diễm đang say giấc. Cô không hề hay biết, có 2 sinh vật dị dạng, trông như ác quỷ đang vây quanh mình.

Bầu không khí ngột ngạt, kỳ dị ở Cơn ác mộng phản ánh góc nhìn của Fuseli về chứng rối loạn giấc ngủ, cũng như những lo sợ ông trải qua lúc bấy giờ ngoài đời thực

Tác phẩm tranh in Giấc ngủ lý trí sản sinh quái vật của Francisco Goya, người Tây Ban Nha (hoàn thành năm 1799) phác họa ý tưởng cổ điển về các sinh vật “bóng tối” quấy nhiễu giấc ngủ. Nhân vật chính trong tranh - được nhiều sử gia cho rằng chính là Goya, đang mệt mỏi gục đầu ngủ với tư thế không mấy thoải mái. Xuất hiện phía sau người này, như đang quan sát lẫn đe dọa, là đủ loại động vật có vẻ ngoài đáng sợ.

“Người phương Tây cổ xưa có xu hướng vịn vào các truyền thuyết, thần thoại để mô tả ác mộng và chứng liệt giường vốn họ tin rằng do ác quỷ gây ra” - Brian Sharpless, một nhà tâm lý học lâm sàng - chia sẻ. “Ở phương Đông, “bóng đè” lại bị quy chung vào hiện tượng “ma ám”. Kỳ lạ hơn, tại Đông Phi, ác quỷ mà người mắc chứng liệt giường trông thấy thường có hình dáng con dơi khổng lồ, hung tợn. Mỗi nền văn hóa đều có định hình riêng của họ về thế giới ác mộng”.

Tiến sĩ Baland Jalal (khoa Tâm lý học, Đại học Harvard), đồng quan điểm: “Nền tảng tôn giáo, văn hóa tiềm ẩn sức ảnh hưởng mạnh mẽ tới cách chúng ta nhìn nhận lẫn trải nghiệm chứng liệt giường. Và dường như càng dễ lo lắng, dễ bị tác động bởi tư duy mê tín, một người càng có nguy cơ rơi vào trạng thái liệt giường.

Tâm trí chúng ta ẩn giấu không ít góc khuất bí ẩn, vốn giới nghiên cứu vẫn chưa thể khám phá tường tận. Nếu để nỗi sợ chi phối tinh thần, bạn rất dễ biến thành nạn nhân của những góc khuất trong chính mình”.

Như Ý