Người đàn bà đắm say cùng sách

Tôi biết đến “người truyền lửa văn hóa đọc” Nguyễn Thị Kim Thoa qua lời giới thiệu của nhà báo Đỗ Doãn Hoàng. Anh nói: “Bạn nên gặp và cần gặp chị Kim Thoa. Tôi thấy ở chị ấy có hai con người: một người kinh doanh sách (chị Thoa là Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Văn hóa và Giáo dục Tân Việt) và một người đàn bà “điên cuồng với sách”.

Có khi nửa đêm, đọc được trang sách hay, chị liền chụp ảnh, gửi zalo cho tôi và nhắn như reo: “Chị mới đọc đoạn này hay quá!”. Vừa rồi, biết chị đổ “tiền tấn” vào chuỗi nhà sách - mỗi cái là cả ngàn đến vài ngàn mét vuông - giữa thời COVID-19 đầy khó khăn này, mới thấy nhận định “điên cuồng với sách” về chị hình như cũng không quá lời.

Chị Nguyễn Thị Kim Thoa - người được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tri ân vì sự “Phát triển văn hóa đọc”

“Thổi hồn” cho thư viện

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng thông tin thêm: “Tôi có tham gia một dự án phát triển văn hóa đọc cho học sinh miền núi. Ngoài những phần thành công, có rất nhiều phần chúng tôi không thể làm được. Nhưng không ngờ, chính chị Kim Thoa lại làm được. Bốn năm qua, không chỉ thay đổi, hỗ trợ cho rất nhiều thư viện trường học ở nhiều tỉnh phía Bắc, chị và cộng sự còn tâm huyết biến những “nhà kho chứa sách” trở thành không gian thân thiện, níu chân các em học sinh ngồi lại với sách. Với thầy cô giáo ở các trường, nhờ chị Kim Thoa, những thư viện đã được “lột xác”, “thổi hồn”.

Chị Kim Thoa vẫn nhớ mãi những chuyến công tác đến các trường học, thấy thư viện của hầu hết các trường còn quá sơ sài, đặc biệt là thư viện của các trường học vùng cao. Có những nơi, không gian thư viện thì rộng nhưng cách bài trí bên trong lại quá đơn điệu, “đến mình - người lớn còn không muốn bước vào thì làm sao có thể “dụ” trẻ con đến đọc sách được”, chị Thoa nhớ. Hình ảnh “nhà kho chứa sách” ấy cứ đeo bám mãi trong tâm trí và chị chỉ có một khát khao: phải làm sao để thư viện trường học trở thành nơi thực sự hữu ích, tương xứng với giá trị vốn có của nó - nói như UNESCO, thư viện trường học phải là “trái tim của nhà trường” thì mới lôi kéo các em đến được. 

Sau những tháng ngày cần mẫn, cặm cụi “thổi hồn” cho các thư viện trường học, chị Thoa bảo, chị vui không phải vì được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi nhận việc “Phát triển văn hóa đọc” và trao tặng bằng khen; mà vui vì ở trường, các cháu có không gian sách lý tưởng để đọc và có sách để đọc, bởi không phải gia đình nào cũng có điều kiện mua sách cho con.

Thật khó để hình dung đây là một thư viện trường học. Chị Nguyễn Thị Kim Thoa đã biến “nhà kho chứa sách” thành một không gian đọc đẹp đẽ cho học sinh

Nếu không làm sẽ áy náy với sách và những người yêu sách

Từ đầu mùa COVID-19 đến giờ, trong khi không ít doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh buộc phải giải thể hoặc trả mặt bằng; chị Kim Thoa lại cho mở đến ba “đại siêu thị sách” ở cả Tuyên Quang, Hà Nam và Hà Nội. Tôi vốn hay lang thang các nhà sách nhưng hầu hết là những cửa hàng bán sách nhỏ xíu, hai người chọn sách cùng một dãy có khi còn phải lùi lại để nhường nhau hoặc có lớn lớn thì cũng chỉ dành để trưng bày la liệt sách vở, văn phòng phẩm, chứ vô cùng hiếm có nhà sách nào bố trí một - đôi chỗ cho khách ngồi đọc sách. Thế nên, tôi bị choáng ngợp khi bước vào “đại siêu thị sách” của chị: không chỉ mênh mông hàng ngàn mét vuông mà những nơi được bố trí cho khách ngồi đọc sách còn khiến cả những người vốn không có thói quen check-in như tôi cũng muốn chụp hình.

Một nhà sách mà từ khi chạm ánh nhìn đầu tiên là biểu tượng con mắt, kế đến là cây cầu tri thức, rồi tầng địa chất và cả một quả địa cầu lớn ở trung tâm, phía trên là khoảng trời xanh, mây trắng… Hỏi về những thiết kế - biểu tượng lạ lẫm đối với một nhà sách, chị Kim Thoa cười: “Tôi muốn gửi gắm thông điệp: nhờ sách, chúng ta sẽ được mở mang tầm nhìn ra thế giới. Làm bạn với sách từng ngày, từng giờ bởi kiến thức cần bồi đắp như tầng địa chất; bởi sách là cầu nối tri thức quá khứ, hiện tại, tương lai. Và cuối cùng, tất cả tri thức từ sách đều vì hành tinh xanh là trái đất này”.

Những góc đọc sách lý tưởng trong “đại siêu thị sách”

Chị Thoa tâm sự, không gian “đại siêu thị sách” này chị đã ấp ủ từ mười năm nay. Chị hay đi nước ngoài, “thấy họ có những mô hình nhà sách, những không gian sách mênh mông, chứ không đơn thuần chỉ là kê giá, kê kệ, bày sách lên đó rồi bán như hàng hóa thông thường”. Hay “sang nhiều nước châu Âu (Pháp, Đức, Ý…), sang Hàn Quốc, Singapore, tôi đều tìm xem các “lâu đài sách”. Tôi nghiên cứu từng nét kiến trúc và cách trưng bày sách của họ.

Như ở Đức, thư viện của họ tọa lạc trên tầng hai một tòa nhà đẹp, rộng tới vài ngàn mét vuông. Tôi xem, rồi thầm ao ước: giá mà nước mình cũng có được những không gian sách tuyệt vời như thế”, chị kể. Và chị đi từ ao ước đến quyết tâm: “Họ làm được thì Việt Nam cũng sẽ làm được, hiện nay nước ta đã đứng ở vị trí 67 trên 141 nền kinh tế được xếp hạng cơ mà”.

Tôi hỏi: “Một không gian sách vừa sang trọng, vừa thơ mộng thế này, hẳn chị phải là người lãng mạn lắm?”. Chị Thoa nói chắc nịch: “Đúng là cũng có phần lãng mạn bởi tôi rất yêu những không gian sách. Và tôi thấy làm một không gian sách ở Việt Nam là việc nằm trong khả năng của mình. Nếu trong khả năng của tôi mà tôi không làm thì thực sự rất tiếc, thậm chí là có phần áy náy với sách và những người yêu sách”. 

Cuộc “chơi ngông” và “âm mưu” lôi kéo mọi người đến gần sách

Như đọc được những băn khoăn từ người đối diện, chị Thoa thành thật chia sẻ: “Trong nguy cũng có cơ. Nếu không vì đại dịch COVID-19, giá thuê mặt bằng giảm, chưa chắc tôi đã có những “đại siêu thị sách” như thế này. Tôi phải đồng thời đẩy hoạt động cả khu vui chơi cho trẻ em, không gian cà phê sách, bán cả văn phòng phẩm, đồ lưu niệm trong khuôn viên này. Phải lấy những cái phụ để “bù” cái chính là sách thì mới đi dài được”.

Cũng không khó để nhận ra, sau khu vui chơi cho trẻ em, sau không gian cà phê sách cho phụ huynh là cả một “âm mưu” của chị. Chị bảo, nếu không có một không gian đặc biệt thì rất khó thu hút người ta đến với sách trong thời buổi công nghệ hiện nay. Chị muốn tạo sự thuận tiện cho đối tượng khách hàng là gia đình. Ví dụ con chọn mua sách vở, bố mẹ nếu muốn cho con tự do chọn lựa hoặc vui chơi thoải mái, bố mẹ có thể vào cà phê sách đợi con.

Chị bảo, không gian sách còn là điểm đến cuối tuần cho cả gia đình - nơi yếu tố giải trí gắn liền với giáo dục và tri thức. Có thể đây chỉ là nơi để người ta ghé thăm, trải nghiệm chứ không hẳn là đến mua sách nhưng người ta vẫn sẽ thích không gian đó. Một khi không gian sách đã lôi cuốn được họ, chắc chắn họ sẽ tìm đến sách theo cách tự nhiên nhất. 

Chị nói đầy tâm huyết: “Tôi muốn bằng nhiều hình thức, lồng ghép sách và không gian sách vào giá trị tiện lợi (vui chơi, mua sắm) của khách hàng. Sách là hàng hóa đặc biệt, khác hoàn toàn những hàng hóa trong siêu thị nên tôi muốn có một không gian toát lên được vẻ đẹp của trí tuệ, của tri thức”.

Tầng địa chất và địa cầu - những biểu tượng khác lạ đối với nhà sách thông thường được chị Thoa đưa vào để tôn vinh những giá trị của sách

Vẫn không giấu giếm, chị nói tham vọng của chị chính là lôi kéo người ta đến với sách, thấy được những giá trị của sách, yêu mến sách, rồi dần dần tạo thói quen để đọc sách trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống hằng ngày, để dần dần lan tỏa giá trị của sách trong cộng đồng.

Có chứng kiến các hoạt động diễn giả, “thổi hồn” cho thư viện, “trang hoàng” cho sách… của chị Thoa nhiều năm, mới cảm phục một người phụ nữ truyền cảm hứng đọc như chị. Với tôi, chị không phải là người kinh doanh sách… 

Ngọc Minh Tâm

Ảnh: nhân vật cung cấp