Ngọn đèn biết bay

Xã Hòa Long, Bà Rịa - Vũng Tàu, quê tôi lúc bấy giờ nghèo lắm, khắp làng chỉ lác đác vài nhà tường, đa phần là nhà lá. Nhà nhà có vườn bao quanh, cây trái sum suê mát rượi. Mỗi lần cúp điện, người lớn gác lại công việc, trẻ con chẳng phải học hành, người vác ghế, kẻ mắc võng trước sân hóng mát. Đàn bà rôm rả chuyện trò. Đàn ông khề khà ly rượu gạo. Trẻ con chạy nhảy nô đùa inh ỏi.

Cứ đầu mùa hè, mưa xuất hiện, mang theo bầy đom đóm bay lượn như các nàng tiên trong truyện cổ tích. Ban ngày đom đóm trốn đâu mất. Đêm đến, khi mặt trời xuống núi, hội đom đóm mới xuất hiện. Các cô nàng không có cánh, bám vào thân cây phát sáng. Các anh chàng khoe mẽ, tung đôi cánh màu nâu cứng cáp, nhảy múa khắp nơi trình diễn vũ điệu của mình.

Trời càng tối, đom đóm càng sáng - thứ ánh sáng đỏ cam hay vàng xanh chớp nháy dưới cái bụng căng tròn. Chỉ khi cúp điện, bóng tối trở về đặc quánh, đom đóm mới có cơ hội phô diễn. Chúng là đà quanh vườn, có mặt khắp nơi như những vì sao sa xuống mặt đất. 

Vài chàng đom đóm không hiểu do lỡ bước hay tò mò mà bay vào nhà, chấp chới vẽ vòng ánh sáng lung linh lên bức tranh đen thẫm. Lũ trẻ chúng tôi hí hửng đuổi theo, tiếng cười giòn giã. Tôi thích nhất là bắt đom đóm, cho vào chai nhựa hoặc vỏ trứng gà, giống ngọn đèn trong đêm tối.

Đom đóm không dễ bắt. Mỗi khi tóm được 1 con, tôi hãnh diện như vừa lập công to. Úp vội 2 bàn tay, sợ nó bay mất, lại háo hức he hé ngắm nhìn sinh vật bé tí phát ra ánh sáng diệu kỳ.

Đom đóm tụ họp nhiều ở nghĩa trang. Vào đêm tối trời, anh em tôi cùng mấy đứa trong xóm rủ nhau ra dãy mộ đầu làng, bắt đom đóm. Cứ ngỡ đi theo bọn con trai thì yên tâm. Ngờ đâu từ xa, thấy những đốm sáng màu xanh lập lòe trên các ngôi mộ, một đứa la oai oái, ma trơi đó tụi bây. Cả đám không ai bảo ai, ù té chạy. Tôi co giò chạy một mạch về nhà, trùm kín mền, tìm hơi ấm của mẹ cho bớt sợ. Mẹ tôi cười, sợ ma còn bày đặt.

Đêm sau, mẹ dẫn tôi ra vườn, chỉ con đom đóm bé xíu, mẹ nói, mỗi con đom đóm là một thiên thần được phái xuống trần, con không được bắt. Đom đóm mất 1 năm ẩn mình dưới đất, gian khổ biến từ trứng thành ấu trùng, hóa nhộng, đến khi trưởng thành chỉ sống vỏn vẹn 2 tuần để tỏa sáng. Con hãy cho nó tự do bay lượn, thỏa sức cháy hết mình.

Nghe mẹ nói, tôi thấy thương loài côn trùng bé nhỏ kia. Tôi rủ rỉ với anh trai và bọn trẻ trong xóm về cuộc đời ngắn ngủi của chúng. Từ đó, chúng tôi từ bỏ niềm vui bắt đom đóm làm đèn phát sáng cho mình. 

Tôi lớn lên cùng cơn lốc đô thị hóa vào làng quê. Nhà lá thay bằng nhà tường khang trang. Đường sá tráng bê tông sạch sẽ. Đêm đêm, 2 hàng đèn sáng rực, xe máy, ô tô dọc ngang. Nhịp sống hiện đại khiến tôi quên mất những con đom đóm, đã lâu không xuất hiện.

Đến bây giờ, nói về chúng, chỉ đọng lại ký ức về một thời thơ bé. Thấy thương thế hệ con cháu mai sau, không còn được ngắm loài côn trùng vừa bay vừa tỏa sáng… 

Hoàng Ngọc Thanh