Nghĩa trang lớn nhất là ở lòng dân

Chiều cuối năm 2017, tôi về Bình Mỹ, Củ Chi. Bảy hài cốt liệt sĩ vừa được tìm thấy, đang phủ màu cờ, nằm bình lặng bên đất. Trưởng ban chỉ đạo tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ TP.HCM, chị Nguyễn Thị Thu dẫn tôi qua Rạch Xẻo, bên ấp 7, dọc theo con rạch đã bị cây cỏ che lấp, chị nói, theo như các cô chú trong Ban liên lạc Hội Cựu chiến binh thì khả năng rất cao là "còn nhiều đồng chí mình đang còn nằm dưới ấy đó em!".

Tháng 6/2017, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Dương tìm kiếm được ba bộ hài cốt liệt sĩ tại thị xã Bến Cát (Ảnh: báo Quân khu 7)

Chị băng băng đi trước, tôi ngước nhìn theo, “còn nằm dưới ấy”, có cả anh trai của chị, liệt sĩ Nguyễn Đức Bảo, chiến đấu ở mặt trận Dĩ An. Nhưng có lẽ, anh trai chị không còn nguyên vẹn thân xác.

Vừa rồi, gia đình có gặp được các chú trong Quân đoàn IV, các chú kể, khi địch tấn công, anh trai chị bị bắn nát hai chân, anh tìm cách thu hút địch để đồng đội thoát ra, còn anh ôm bộc phá lao thẳng vào quân thù. Hơn 40 năm rồi, nếu có tìm thấy thì chắc cũng không đủ ADN để xét nghiệm… Chị chỉ không biết trả lời sao cho má, từ hôm nghe tin, má cứ thức chờ chị về để hỏi tin tức.

Đâu chỉ có Dĩ An, đâu chỉ riêng Bình Mỹ, đất này đá này vẫn còn lẫn trong ấy những xương những cốt của một thế hệ “ra đi đầu không ngoảnh lại”. Để ngày về thăm thẳm, để những hàng bia dài cứ mãi để trống, không kịp đề danh. Tôi đã đi qua nhiều vùng quê, thị thành; hơn 40 năm chiến tranh đã lùi xa nhưng đôi khi vẫn ray rứt cái ý nghĩ rằng, vẫn còn đó như thể một nghĩa trang trong lòng đất.

Vậy mà đùng một cái, ý tưởng, không đúng, đã thành đề án, mai nay dễ là dự án, 120 hecta đất sẽ thành khu nghĩa trang, với 1.400 tỷ đồng ngân sách đổ vào để xây dựng nơi yên nghỉ cho các cán bộ lãnh đạo cấp cao, các anh hùng, danh nhân…

Biết bao liệt sĩ còn chưa được về nhà, sao lại đổ tiền, lấy đất mà xây nghĩa trang cho hoành tráng? Thì cứ quy hoạch một khu nghĩa trang đàng hoàng, văn minh, vừa đảm bảo môi trường trong lành, vừa tiết kiệm diện tích xây cất, hà tất phải đổ cả ngàn tỷ đồng như thế chỉ để “phân biệt” cán bộ cấp cao, anh hùng, danh nhân với số đông còn lại: nhân dân?

Cái phân biệt chỉ có là khi còn sống. Khi còn sống, cái phân biệt lại là anh đã làm gì được và chưa được, có ích hay gây hại cho cộng đồng nơi anh đang tồn tại. Với một người cán bộ, sự phân biệt cũng định danh trên chức trách và bổn phận anh đã phụng sự như thế nào đối với nhân dân.

Còn lại, một khi đã nằm xuống, ai còn đó mà chấp mà tranh.

Nguyễn Du được xưng tụng là đại thi hào vì danh tác Truyện Kiều chứ nào vì cái phẩm hàm chức tước của triều Nguyễn. Mộ của thi sĩ làng Tiên Điền nhỏ bé, giản dị như chính cái “lời quê chấp nhặt dông dài…” đầy khiêm cung sau tuyệt tác 3254 câu lục bát và giá trị nhân văn sâu sắc trong nó.

Sao vẫn có thể trình, có thể ký, có thể thông qua và tưng bừng chỉ đạo nào cắm mốc, nào công bố, nào đền bù, nào giải tỏa? Khi người sống còn chen chúc, nghèo đói, lạc hậu thì chừng ấy đất, tiền cứ đổ ra, cứ vung lấy mà lo cho người sẽ… chết để làm gì? 

Hãy dừng lại mà đọc và suy ngẫm những dòng di chúc của một Con Người xứng đáng được viết hoa: “Sau khi tôi qua đời, chớ nên tổ chức phúng điếu linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ và tiền bạc của nhân dân. Tôi yêu cầu thi hài tôi được đốt đi, tức là hỏa táng. Tôi mong rằng cách “hỏa táng” sau này sẽ được phổ biến. Vì như thế đối với người sống đã tốt về mặt vệ sinh, lại không tốn đất ruộng… Trên mả không nên có bia đá tượng đồng mà nên xây một ngôi nhà giản đơn, rộng rãi, chắc chắn, mát mẻ để những người thăm viếng có thể nghỉ ngơi… Ai đến thăm thì trồng một vài cây làm kỷ niệm. Lâu ngày, cây nhiều thành rừng, sẽ tốt cho phong cảnh và lợi cho nông nghiệp… - Hồ Chí Minh” ( Trích Từ điển Hồ Chí Minh sơ giản - NXB Trẻ - NXB Thông tin 1990).

Hãy đọc và học, không được như Con-Người-Này thì cũng là vì Người mà hành cho đúng, cho có ích - ít nhất là khi đang sống.

 Huyền Tuyến