Nghệ sĩ Bạch Long: “Tôi thích cách gọi cải lương tuồng cổ!”

Nghệ sĩ Bạch Long phát biểu tại tọa đàm Vai trò của cải lương tuồng cổ TPHCM từ năm 1975 đến nay vào sáng 27/9.

Theo nghệ sĩ Bạch Long, xuất phát điểm của cải lương tuồng cổ là từ NSND Phùng Há – từng thọ giáo nghệ sĩ gốc Hoa Mười Bửu, học vũ đạo từ người Trung Quốc về ứng dụng vào các đoàn hát của bà, mà đến nay, nhiều người vẫn nhớ đến NSND Phùng Há hát vai Lữ Bố, NSND Bảy Nam hát Quan Công, cô Kim Cương hát Đắc Kỷ, Điêu Thuyền… Và đoàn Minh Tơ đã qua đoàn Phụng Hảo của cô Bảy Phùng Há học hỏi những cái hay, cái mới đem về để phát triển đoàn nhà, từ hát bội pha cải lương đến cải lương tuồng cổ, được đoàn Minh Tơ khẳng định bản sắc sau năm 1975.

Nghệ sĩ Bạch Long luôn tự hào về loại hình "cải lương tuồng cổ" dòng họ Bầu Thắng - Minh Tơ - Thanh Tòng của mình gầy dựng và phát triển, và anh đã cố gắng truyền nghề cho các học trò ở nhóm Đồng Ấu Bạch Long.

“Ban đầu, gọi là “cải lương tuồng Tàu”. Từ trước năm 1975, cách gọi này từng bị giới quản lý phê bình là tại sao có hát tích Việt mà lại kêu là “tuồng Tàu”. Đoàn Minh Tơ sửa thành “cải lương Hồ Quảng”, nhưng theo tôi, đây lại là cái sai nữa vì mình diễn được đa dạng tích tuồng, không riêng gì Trung Quốc. Sau năm 1975, được sự gợi ý từ các nhà quản lý văn hóa, thì chính thức có danh xưng “cải lương tuồng cổ” đến hôm nay…” – nghệ sĩ Bạch Long kể.

“Tôi thích cách gọi “cải lương tuồng cổ” này. Vì nhắc đến Hồ Quảng là chỉ khu biệt ở tuồng Tàu thôi. Còn “tuồng cổ” nghĩa là tôi là người Việt Nam nhưng tôi có thể hát tuồng Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ, Nhật Bản… Tôi có thể hát tất cả các loại tuồng cổ tích của thế giới và đất nước tôi, bằng âm nhạc cải lương, âm nhạc Việt Nam, trong đó có âm nhạc đặc trưng cải lương tuồng cổ do cậu Đức Phú và anh Thanh Tòng sáng tạo. Đó là điều rất đáng tự hào” – nghệ sĩ Bạch Long nói tiếp.

Cảnh trong vở Câu thơ yên ngựa - âm nhạc cải lương tuồng cổ mang bản sắc Việt được ghi nhận qua sáng tác của nhạc sĩ Đức Phú.

Nghệ sĩ Bạch Long cho biết, bắt đầu từ vở Câu thơ yên ngựa, đoàn Minh Tơ có ý tưởng phải có được một hệ thống âm nhạc riêng cho cải lương tuồng cổ – bỏ dần trống Quảng, các loại “lốc cốc xẻng”, tăng cường sử dụng các bài lý…

Ban đầu thử nghiệm ở những cảnh vũ đạo trong Câu thơ yên ngựa. Điển hình là từ bài Lý cây bông, Đức Phú phối lại intro đầu cho Thanh Tòng – vai Lý Đạo Thành – múa dâng mão.

Từ Câu thơ yên ngựa đã khẳng định âm nhạc cải lương tuồng cổ là âm nhạc Việt Nam phải ghi công lớn cho nhạc sĩ Đức Phú. Sau khi nhạc sĩ Đức Phú qua đời, thì nhạc sĩ Minh Tâm kế thừa, tiếp tục khẳng định âm nhạc Việt Nam cho loại hình cải lương tuồng cổ qua Tô Hiến Thành xử án, Bức ngôn đồ Đại Việt…

Âm nhạc tuồng Tô Hiến Thành xử án là sáng tạo của nhạc sĩ Minh Tâm.

Tuy nhiên, nghệ sĩ Bạch Long cũng chỉ ra một điều đáng tiếc là nhiều bài bản Việt Nam, nhưng qua thời gian sử dụng trong các tuồng tích truyện Tàu thì bị hiểu nhầm là nhạc Hồ Quảng.

“Như trong Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài, khúc “Ngày lên xe cưới, tạ từ Lương huynh tiễn đưa…” mà khán giả mê tuồng này ai cũng ca được, là cậu Đức Phú lấy nhạc bolero hát sửa nốt lại. Tuồng này 50% là nhạc Đài Loan, 50% nhạc của Đức Phú. Nhưng vì tích truyện Trung Quốc, nên nhiều người nhầm lẫn toàn là nhạc Trung Quốc. Tương tự, trong tuồng Xa phu đi sứ thì đoạn “Anh tài trong thời chiến… tà ta tá tà…” cũng là nhạc bolero. Hay đoạn “Vung gươm dứt tình…” trong tuồng Bức ngôn đồ Đại Việt là nhạc của Minh Tâm… Cái “tội” của mình là để âm nhạc của mình vô tuồng Tàu riết, giờ nói không ai tin nữa…” – nghệ sĩ Bạch Long thẳng thắn bộc bạch.

Đông A