Nghệ sĩ Bạch Long: ‘Những chuyện của tôi, đừng gán Thành Lộc vào nữa’

Ở tuổi 57, Bạch Long vẫn rất nhanh nhẹn, tinh anh và giữ được sự tươi trẻ trong tâm hồn như ngày còn xuân. Bạch Long vẫn chăm chỉ làm nghệ thuật dù thời hoàng kim của sân khấu cải lương đã qua. Với anh, còn sức khoẻ thì còn cống hiến.

Nghệ sĩ Bạch Long

Thời của chúng tôi, đi lên bằng thực lực, các em ngày nay lại chiêu trò quá nhiều

- Lập lại đoàn Đồng Ấu Bạch Long trong thời điểm này, anh có nghĩ đó là một sự mạo hiểm, đặc biệt khi anh không còn gì trong tay, cải lương cũng không ở thời hoàng kim?

- Nếu tôi không làm thì ai thay tôi làm? Ai cũng nghĩ về cuộc sống, nghĩ về chuyện mưu sinh. Tôi không giàu nhưng tâm huyết luôn có. Tôi muốn giữ lửa cho nghệ thuật cải lương tuồng cổ. Nếu không làm, thì một ngày nào đó chúng sẽ tắt lịm đi.

Cải lương không còn thời hoàng kim nữa nhưng đây là một giá trị quý cần được giữ gìn. Ai mê ca nhạc thì mê, còn ai mê cải lương tuồng cổ mà không có người dạy, cứ tìm đến Bạch Long. Tôi sẵn sàng bỏ công ra dạy. Tôi chỉ nghĩ một điều rằng, còn sống một ngày thì phải sống tốt, có ích cho xã hội trọn vẹn một ngày đó.

- Anh nhận được những gì từ sau sự hy sinh đó?

- "Thi ân bất cầu báo, thọ ân mạc khả vong", khi mình làm được gì đừng mong sự trả ơn. Hãy làm tốt, làm đúng, tạo hạnh phúc cho người khác, cho lương tâm mình thanh thản là được. Tôi cho người ta nghề hát, miễn họ nuôi được gia đình, mẹ cha họ thế là hạnh phúc rồi. Sự hy sinh của tôi quá nhỏ bé, chẳng gì đáng phải nói đâu. Tôi chỉ là một hạt cát trong xã hội, không có gì để bận lòng.

Nghệ sĩ Bạch Long tập tuồng cùng nghệ sĩ Bình Tinh, một người bước ra từ chiếc nôi Đồng Ấu Bạch Long thời đầu tiên

- Cách nghĩ này có phải xuất phát từ việc anh từng lên voi xuống ngựa trong cuộc sống, từng giàu có để rồi thất bại trắng tay hay không?

- Từ ngày đi học, tôi đã không thích tranh đua với bạn bè, sẵn sàng nhường nhịn tất cả. Tôi đi hát, cũng chỉ nghĩ đến việc hát cho thật hay, làm cho thật giỏi để khán giả nhớ đến. Cũng vì thế mà cuộc sống của tôi khá nhẹ nhàng, dễ chịu. Từ cái nghèo đi lên, đến thời nổi danh, cho đến hiện tại, tôi vẫn là một con người như thế. Tôi cũng tự yêu chính con người mình từ điểm này. Ai muốn hơn thua với tôi, tôi sẵn sàng để họ lên trước.

- Điều anh nói dường như quá nghịch lý so với những gì cần có trong giới nghệ thuật, bởi muốn có một chỗ đứng ít nhất phải biết tranh đấu... 

- Thời của chúng tôi và giới nghệ thuật hiện tại có sự khác biệt. Ngày ấy, nghệ sĩ toàn phải đi lên bằng thực lực, trầy vi tróc vảy. Nếu không có lòng đam mê chắc chắn bỏ nghề. Trong quá khứ, tôi từng gặp khá nhiều chuyện không vui nhưng bỏ lại tất cả để đi tiếp.

Có lần, một vai diễn đó, tôi đang làm tốt, thế là trưởng đoàn lấy để giao cho người khác. Tôi đã từng khóc trên sân khấu vì nản, đến muốn bỏ nghề. Nhưng thay vì đau buồn, tại sao không biến đó thành động lực để bạn ngày một tiến bộ hơn? Tôi nghĩ đơn giản, có thể mình hát chưa hay nên họ lấy vai lại, để rồi cố gắng hát tốt hơn nữa.

Ngày đó, có một bầu show từng tuyên bố “Nếu Bạch Long bước ra sân khấu là trả vé”. Câu nói này với tôi là sự xúc phạm nặng nề lắm. Tôi nhẫn nhịn. Sau đó, tôi thật sự thành công, chính ông bầu đó lại phải mời tôi về hát. Tôi chỉ hỏi nhẹ rằng: “Bây giờ ông còn trả vé nữa hay không”. Dường như ông ấy rất đau vì câu hỏi này.

Còn nữa nhé, ngày đó, tôi và một nghệ sĩ cùng hát một vai, chia theo ngày. Anh ấy hát không lại tôi, thế là giả danh khán giả viết thư nặc danh tố với trưởng đoàn rằng Bạch Long diễn không duyên, hát không hay. Nhưng người trưởng đoàn, họ kinh doanh nên thông minh lắm, bèn xuống sân khấu làm khán giả để theo dõi phản ứng. Tôi bước ra sân khấu, khán giả cười ồ lên, vỗ tay rần rần, và ngược lại với người nghệ sĩ kia. Đó là câu trả lời tốt nhất cho những người hại tôi. 

Bạch Long nổi tiếng với những vai diễn cải lương tuồng cổ

- Nghệ thuật, như anh kể chưa bao giờ có sự công bằng, kể cả ngày xưa khi môi trường có vẻ lành tính hơn hiện tại?

- Chính xác, giới nghệ thuật này chưa bao giờ có sự công bằng cả. Thời điểm mới đi hát, chiều cao, sắc vóc quả là một sự bất lợi rất lớn với tôi. Tuy vậy, tôi nhanh chóng nhận ra rằng mình nên có sự ứng biến mềm dẻo cho phù hợp. Tôi hát kép chánh được, sau đó lại chuyển sang hài. Ngày đó, đoàn cải lương có 3 người hưởng lương cao nhất: kéo chánh, đào chánh và hề chánh. Tôi diễn hài, dùng chính sự bất lợi về chiều cao, thân hình nhỏ nhắn để phục vụ khán giả.

- Anh có sự tiếp cận khá gần với thế hệ trẻ, anh nghĩ gì về sự khác biệt giữa hai thế hệ như thế. Ranh giới của sự khác biệt này có thực sự đậm nét hay không?

- Thế hệ tôi, đàn anh, đàn chú của chúng tôi đều đi lên bằng con đường nghệ thuật chân chính. Bây giờ, các em lại chiêu trò rất nhiều. Bởi vậy, các em không hay. Sự nổi tiếng này, chỉ qua một khoảng thời gian là tiêu tan. Các em không có bản lĩnh để tồn tại được.

Ngày xưa, đi diễn là từ lính, lên quân sĩ, quan, vua rồi mới đến kép chính. Bây giờ, vụt một phát, các em sẽ có cơ hội đến ngay điểm đích mà ngày xưa chúng tôi phải cố gắng cả một quá trình. Cứ như thế, qua một năm, người mới lại thay thế người cũ. Thật sự, nếu các em có buồn nhưng tôi đành phải nói, thế hệ trẻ bây giờ không bằng ngày xưa. Tôi chỉ muốn nói thẳng để các em giỏi hơn.

Về cách ứng xử, tôi thấy một số em trẻ còn khá dở. Có những bạn may mắn được một giải thưởng nào đó, lại xem thường đàn anh, đàn cha, đàn chú. Các bạn dường như cũng quên lời cảm ơn. Có người thành công nhưng quên đi cái gốc của họ ở đâu. Có người tôi thấy còn ngại khi nói về nơi mà họ xuất thân. Nhưng về thực tâm, tôi bỏ qua tất cả, từ bi hỉ xả.

So với thời trẻ, nghệ sĩ Bạch Long về đường nét trên khuôn mặt không thay đổi nhiều. Anh bảo nhờ cách sống không hơn thua, nghĩ về mọi chuyện một cách tích cực giúp anh trẻ mãi.

"Tôi có giận khi câu chuyện nào của tôi cũng lôi Thành Lộc vào"

- Giữa anh và nghệ sĩ Thành Lộc khác nhau nhiều trong quan điểm làm nghề đấy chứ! Hiện tại, Thành Lộc cũng đã có danh hiệu NSƯT rồi...

- Lòng yêu nghề là giống nhau nhưng cách sống và làm nghề của tôi và Thành Lộc là khác nhau. Tôi nhẫn nhịn, nhưng Thành Lộc thì không. Ai đụng đến Lộc, Lộc sẽ quật ngược lại vì tính rất nóng. Còn tôi, nếu ai có lỡ chê bai thì câu trả lời sẽ có, bằng nghệ thuật. Tôi và Lộc hiểu nhau nhưng ai cũng lớn rồi nên cũng không khuyên nhủ gì nhau cả, nên tôn trọng sự khác biệt đó. Ngày xưa, Thành Lộc cũng bị "dập" lắm, nhưng nhờ đó mà nó trưởng thành hơn nhiều.

Sự an toàn trước nay ít nhiều giúp tôi tránh khỏi những điều mà Lộc gặp phải. Miếng bánh của tôi, ai giành, tôi sẵn sàng nhường cho họ ăn luôn. Nhưng chuyện ăn được hay không thì tôi không chắc. Mỗi người đã có một số mệnh rồi, phần Tổ cho ai, người đó hưởng.

Nghệ sĩ Bạch Long và Thành Lộc khi đứng cùng một sân khấu

- Anh thì tham gia gameshow khá nhiều, còn nghệ sĩ Thành Lộc lại gần như nói không...

- Lộc có quan điểm riêng của em ấy, đúng chứ không sai vì có những gameshow rất tào lao. Lộc xem xong tiết mục Người hoá sói khi tôi tham gia gameshow lần này, Lộc hiểu điều tôi làm là đúng. Tôi muốn khẳng định lại một điều rằng dù gameshow, giải trí như thế nào thì vẫn phải có nghệ thuật. Hiện tại, gameshow vẫn có cái hay, nhưng đặc biệt những cái về hài, lắm lúc lại bát nháo.

Lộc cũng khẳng định Lộc không đả bác nhưng chỉ nêu lên thực trạng về những gameshow không chất lượng mà thôi. Theo những gì em ấy chia sẻ, tôi biết Lộc vẫn rất tôn trọng, dành tình cảm cho một số chương trình đấy chứ. Với tôi cũng như vậy, phải chọn lọc khi tham gia bất kỳ chương trình nào. Một số gameshow hài mời tôi tham gia nhưng tôi vẫn nói không. Nếu làm giám khảo khách mời, có thể tôi sẽ suy nghĩ, nhưng để bước lên diễn là tuyệt đối không. Tôi từng ngồi dưới hàng ghế khán giả và nghe họ chê nên không nên làm.

Video clip tiết mục Người hoá sói của nghệ sĩ Bạch Long trong chương trình Người nghệ sĩ đa tài:

- Nười ta nói nghệ thuật của Bạch Long mang tính dân dã, còn Thành Lộc lại học thức hơn, anh thấy đúng chứ?                                                                                        
- Tôi chuyên về cải lương tuồng cổ, nên luôn mang chất cổ điển, trung hiếu tiết nghĩa, nhưng cũng có học thuật đấy chứ. Còn Lộc thiên về kịch nói, có vẻ hiện đại hơn. Nhưng cách dàn dựng và suy nghĩ của Lộc đôi lúc cũng từ sân khấu cải lương qua đấy. Mỗi đứa mỗi cách làm nghề thôi.

- Cuộc sống nghệ sĩ Thành lộc có ảnh hưởng nhiều hay không khi liên tục được nhắc đến trong những câu chuyện của anh?

- Lúc đầu, Lộc có giận vì bị ảnh hưởng quá nhiều. Nhưng về sau, Lộc hiểu rõ sự tình như thế nào nên cũng không còn lăn tăn gì nữa. Có lần, thông tin trên mặt báo đưa rằng anh trai NSƯT Thành Lộc đi xe ôm, ở nhà thuê. Tôi có giận và bảo với người viết nhẹ nhàng rằng, năm 1983 tôi đã nổi tiếng, từ khi bạn ấy chưa sinh ra nữa. Với nội dung đưa ra như thế, tôi như ăn theo Thành Lộc để nổi tiếng. Ít nhất, những việc như thế cũng khiến tôi tự ái.

- Trước những luồng dư luận trái chiều về những câu chuyện xoay quanh anh và nghệ sĩ Thành Lộc, cả hai giải quyết như thế nào?

- Chúng tôi không cần giải thích nhiều. Lộc luôn hiểu, và tôi cũng hiểu, như vậy là đủ. Điều gì tôi làm thì để tôi chịu, chứ đừng ghép Thành Lộc vào nữa. Một ngày nào đó, nếu tôi có lỡ làm việc gì xấu, lại gán tên Thành Lộc vào lại có phải chết không. Chuyện em ấy không làm cũng phải mang tiếng lây.

Thành Lộc là sao bên kịch nói, còn tôi là cải lương. Khi cải lương “chết”, tôi cũng đã được mời về sân khấu kịch. Ngày tôi về Idecaf là do đích thân Huỳnh Thanh Tuấn mời, Thành Lộc không hề lên tiếng gì cả. Nếu tôi không có tài, ai nhận tôi. Nếu tôi không có tiếng, thì làm sao sân khấu kịch mời về. Nếu Thành Lộc bán được 100 vé thì tôi cũng phải bán được 50 vé chứ (cười). Chứ tôi đâu đến nỗi quá tệ.

Bạch Long mong muốn trong những câu chuyện của anh đừng gán ghép tên của nghệ sĩ Thành Lộc bởi ít nhiều làm ảnh hưởng đến cuộc sống của em trai

- Hiện tại, anh không sống chung với nghệ sĩ Thành Lộc, mối quan hệ thực tế của hai người như thế nào?    

- Tôi và Lộc chẳng có vấn đề gì cả. Chúng tôi vẫn diễn chung một đoàn, gặp nhau rất nhiều. Nhiều người hỏi rằng tôi có chạnh lòng không, khi không bằng Lộc. Tôi gọi đó là lẽ đương nhiên, thời hoàng kim của cải lương hết thì tôi chỉ đến vậy thôi. Không chỉ riêng Lộc mà ngay cả học trò tôi, như Vũ Luân, nếu đã đến thời điểm nổi tiếng thì phải ăn lương cao hơn chứ. Tôi đâu thể nào đứng ra nói tôi là thầy Vũ Luân nên được quyền ăn lương cao hơn cậu ấy. Đây là thời của Lộc rồi nhưng quay lại mười mấy, hai mươi năm trước, lúc đó tôi nổi danh thì Lộc cũng chỉ mới học nghề mà thôi.

Tôi có hơi giận khi câu chuyện nào của tôi cũng lôi Thành Lộc vào. Ví dụ, tôi đoạt huy chương vàng thì hãy để nghệ sĩ Bạch Long, chứ làm sao phải anh trai NSƯT Thành Lộc. Khi tôi tham gia chương trình gameshow lần này, Thành Lộc có gọi điện mắng vốn tôi. Lộc bảo: “Ông Long, ông đi thi tôi có biết đâu mà có thông tin tôi cản, tôi ngăn ông”. Thành ra, nhiều chuyện cứ lôi Thành Lộc vào, Lộc phải mang tai mang tiếng. Tôi khẳng định không có chuyện Thành Lộc cản không cho tôi thi gameshow.                       

- Anh không chịu nhận sự giúp đỡ của Thành Lộc, ít nhiều cũng khiến công chúng khó tin đấy chứ...

- Tôi và Lộc vẫn vui vẻ, nhưng tôi không thích làm phiền những người xung quanh, kể cả em ruột. Ngày tôi khá giả, tôi không giúp được em ấy thì sao đến lúc khổ lại nhờ cậy để trở thành gánh nặng. Sống ít nhất phải có lòng tự trọng. Sống riêng nên mọi việc sẽ có cách giải quyết dễ dàng hơn.

Về công việc, chúng tôi vẫn hợp tác tốt, tôn trọng nhau. Ngày xưa, khi làm video cải lương, nếu muốn Lộc tham gia, tôi phải mời, hỏi ý rồi mới thực hiện. Tôi có quan niệm sống giống với cổ tích vậy, anh phải luôn yêu thương, nhường nhịn em út trong gia đình.

Hiện tại, nghệ sĩ Bạch Long sống riêng vì không muốn làm ảnh hưởng đến cuộc sống của em trai

- Câu chuyện cổ tích anh tự nghĩ về cuộc đời mình, sẽ có cái kết đẹp chứ?

 - Tôi cũng không rõ. Nhưng ở tuổi này, chắc chắn không còn cần bon chen làm gì nữa. Đời người ngắn ngủi lắm, thấy đó lại mất đó thôi. Tôi và Khánh Nam, mới ngày trước còn quay gameshow chung, hôm sau nó lại đi rồi. Tôi còn nhớ từng dặn Nam rằng sau này tôi mất, nhớ đi một chùm bong bóng, đủ màu sắc. Vậy mà... 

- Biết bao nghệ sĩ đã phải ra đi trong cảnh cô độc, và anh đã từng chứng kiến, vẫn không khiến anh lo sợ một điều gì đó sao khi hiện tại chỉ một thân một mình...

- Tôi nhìn thấy những hình ảnh đó, tôi chỉ cầu nguyện rằng nếu tôi mất thì cho tôi nằm xuống trên sân khấu sau vai diễn rồi đi luôn. Tôi không sợ chết, nhưng chỉ sợ bệnh. Một thân một mình thế này, bệnh ra lại liên luỵ nhiều người. Đồng nghiệp họ thương mình thì cố lắm chỉ một suất hát, họ còn gia đình, cha mẹ, con cái mà. Tôi muốn ra đi một cách êm đẹp, không phiền muộn đến ai...

- Xin cảm ơn anh!

Thụy Khuê