Nghề kim hoàn bao giờ trở lại thời hoàng kim? - Bài cuối: Cởi trói để ngành kim hoàn phát triển đúng tiềm năng

Người dân giao dịch ở Công ty TNHH một thành viên Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC) - Ảnh: Thanh Hoa

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu: Đánh thuế bán vàng, lập sàn giao dịch vàng

Theo số liệu của Hội đồng Vàng thế giới, trong quý III/2024, lượng mua vàng trang sức ở Việt Nam giảm 15% so với quý trước và giảm 13% so với cùng kỳ năm trước; lượng mua vàng miếng cũng giảm 33% theo quý và giảm 10% theo năm. Sự sụt giảm này được cho là do giá vàng tăng mạnh làm hạn chế sức mua. Tuy nhiên, theo tôi, sự sụt giảm này chủ yếu là do nguồn cung vàng miếng SJC, vàng nhẫn 9999 trên thị trường Việt Nam hạn chế.

Vào cuối tháng 5/2024, Ngân hàng Nhà nước đã giao cho Công ty TNHH một thành viên Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC) và 4 ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước kinh doanh vàng miếng nhiệm vụ đưa sản phẩm vàng miếng SJC vào chương trình bình ổn thị trường. Khi đó, giá vàng được kéo từ mức hơn 92 triệu đồng/lượng xuống còn hơn 78 triệu đồng/lượng. Nhưng gần đây, có những lúc, giá vàng tăng lên trên 93 triệu đồng/lượng, người có nhu cầu không thể mua được vàng. Như vậy, chương trình bình ổn thị trường vàng đã không thành công. Theo tôi, Ngân hàng Nhà nước nên dừng chương trình bình ổn vàng và cung cấp vàng để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Đến nay, Ngân hàng Nhà nước vẫn là đơn vị duy nhất nhập khẩu vàng nguyên liệu. Thế nhưng, nhiều năm nay, cơ quan này lại không nhập khẩu thêm vàng.

Theo tôi, cần tháo “van” cho nguồn cung vàng nguyên liệu và để thị trường vàng hoạt động tự do thông qua việc trao lại quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu, kinh doanh vàng miếng cho các doanh nghiệp, xóa bỏ thương hiệu vàng miếng SJC quốc gia để có sự cạnh tranh công bằng trên thị trường. Mua vàng, dự trữ vàng là nhu cầu chính đáng, hợp lý, hợp pháp của người dân. Việc để thị trường vàng hoạt động tự do cũng không đi ngược lại chủ trương chống "vàng hóa" của Chính phủ. Chính phủ có thể đánh thuế trên giao dịch bán vàng để làm giảm sức nóng của thị trường vàng và để người dân không đổ xô đầu tư vào vàng, đồng thời thành lập sàn vàng quốc gia để minh bạch hóa các giao dịch vàng.

Ông Huỳnh Trung Khánh - Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam: Nên xem vàng là hàng hóa thông thường

Với dân số đông, tiềm năng của thị trường vàng Việt Nam là không thể phủ nhận. Nhưng, ngành kim hoàn vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Đó là do chính sách quản lý.

Trong khi Thái Lan và Malaysia xem vàng là hàng hóa thông thường do Bộ Công Thương quản lý thì ở Việt Nam, vàng được giao cho Ngân hàng Nhà nước quản lý một cách khắt khe. Việc hạn chế nhập khẩu vàng khiến giá vàng nguyên liệu trong nước luôn cao hơn giá của thị trường thế giới từ 2-3 triệu đồng/lượng, làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp và hạn chế khả năng cạnh tranh của sản phẩm vàng Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Các nước cũng có nhiều chính sách hỗ trợ xuất khẩu kim hoàn. Khi doanh nghiệp có hợp đồng xuất khẩu, sẽ có ngân hàng hoặc tổ chức đứng ra cho vay vàng để sản xuất rồi xuất khẩu. Chúng ta có nhiều doanh nghiệp có tiềm lực lớn trong khu vực, có đội ngũ thợ tay nghề cao. Nếu chúng ta cũng có các ngân hàng đứng ra cho vay vàng để sản xuất rồi xuất khẩu thì sẽ thu được lượng ngoại tệ rất lớn.

Ông Lưu Duy Dần - Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam: Cần sự phối hợp của nhà thiết kế và nhà sản xuất

Cả nước hiện có hơn 5.400 làng nghề và làng có nghề, thu hút hơn 13 triệu người lao động, mang lại giá trị xuất khẩu hơn 1,7 tỉ USD/năm. Những con số trên cho thấy, sản phẩm thủ công mỹ nghệ của các làng nghề mang lại nhiều lợi nhuận, góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng đất nước, an sinh xã hội và nâng cao đời sống nhân dân. Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ lẽ ra còn có thể mang lại giá trị kinh tế nhiều hơn nữa nếu cải thiện kiểu dáng, mẫu mã.

Ở các làng nghề, không còn nhiều nghệ nhân tài hoa, hiểu sâu về kỹ thuật, kỹ xảo nghề truyền thống. Lớp nghệ nhân cao tuổi thì bị hạn chế về sức khỏe, khả năng nắm bắt thị hiếu, thị trường; lớp trẻ được học hành bài bản, có sự năng động, nhạy bén thì lại thiếu kỹ năng, kỹ thuật nghề, chưa hiểu biết hết những chuẩn mực về giá trị truyền thống, thích chạy theo sự tân kỳ, thích bắt chước, sao chép mẫu sẵn có và cải biên chút ít để làm mới sản phẩm. Hầu hết cơ sở sản xuất của các làng nghề có quy mô nhỏ lẻ (hộ gia đình), hạn chế vốn, mặt bằng và cơ sở vật chất nên không thể đầu tư sâu cho việc thiết kế mẫu mã mới.

Để ngành kim hoàn phát triển, nhất thiết phải có sự bắt tay của nhà thiết kế và nhà sản xuất. Nhà thiết kế cần có sự thực tế của nhà sản xuất để mẫu mã sản phẩm mang được bản sắc dân tộc, hơi thở vùng miền, vừa tận dụng được tinh hoa công nghệ truyền thống, vừa có thể ứng dụng công nghệ mới, dễ tổ chức sản xuất với số lượng lớn. Bên cạnh đó, kích thước, chất lượng, nguyên vật liệu và chi phí sản xuất sản phẩm mới cũng cần phù hợp với khách hàng. Nhà sản xuất cần có sự chia sẻ, hợp tác, hỗ trợ tối đa để nhà thiết kế có đủ dữ kiện tạo mẫu và thăng hoa sáng tạo. Ở mỗi bước trong quá trình sáng tạo, nhà thiết kế và nhà sản xuất phải liên tục bàn bạc, đánh giá để đưa ra những lựa chọn tối ưu nhất, chuẩn bị cho bước kế tiếp. Thậm chí, nhà sản xuất còn phải mang những phác thảo đó đi thăm dò trước thị trường để đánh giá tiềm năng tương lai của sản phẩm, từ đó mới có thể đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Ông Vũ Mạnh Hải - Chủ tịch Hội Mỹ nghệ kim hoàn TP Hà Nội: Thích nghi nhanh với những thay đổi của thị trường

Thợ bạc đang gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, công sức làm nghề chưa được trả thù lao thỏa đáng. Thực tế này dẫn đến sự thiếu hụt đội ngũ nối nghiệp. Các làng nghề, phố nghề còn phải đối mặt với sự cạnh tranh mang tính quốc tế. Để nghề kim hoàn tiếp tục tồn tại và phát triển, cần có sự đổi mới, thích nghi nhanh với những sự thay đổi của thị trường. Chẳng hạn, cần phải tạo nên những sản phẩm vừa mang tính truyền thống, vừa hiện đại, phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của khách hàng cả trong và ngoài nước, mang lại giá trị kinh tế cao, từ đó cải thiện đời sống nghệ nhân, thợ giỏi.

Các trường mỹ thuật cần phối hợp chính quyền địa phương, ban quản lý các làng nghề để tổ chức các khóa đào tạo bài bản, khuyến khích người trẻ tiếp cận nghề truyền thống, làm cho sản phẩm kim hoàn trở thành quà tặng biểu trưng của từng địa phương, thành quà lưu niệm phục vụ du lịch.

Bà Trần Thu Hồng (Trường đại học Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội): Cần cập nhật công nghệ, nâng cao tay nghề

Để các mẫu thiết kế trang sức trên giấy trở thành sản phẩm, rất cần bàn tay chế tác của người thợ. Ngược lại, để người thợ kim hoàn chế tác nên những bộ trang sức đẹp, rất cần có những mẫu thiết kế sáng tạo, độc đáo, mới lạ. Công nghệ hiện đại không phải là lực cản mà là yếu tố hỗ trợ, giúp cho việc sản xuất đạt năng suất cao hơn, sản phẩm tinh xảo hơn, chất lượng hơn. Mối quan hệ tương hỗ đó rất cần thiết cho sự phát triển của ngành kim hoàn nói chung và thiết kế trang sức nói riêng. Do vậy, để bắt kịp xu hướng thế giới, người làm nghề kim hoàn cần trau dồi kỹ năng và không ngần ngại cập nhật, áp dụng công nghệ sản xuất hiện đại để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tốt thị hiếu của khách hàng.

Nhóm PV