Nghệ An: Nghề đánh cá thua lỗ, ngư dân bám tàu cũng chẳng ai mua

Càng vươn khơi càng lỗ

Dọc cảng Lạch Quèn, H.Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An những ngày này, tàu cá neo đậu chật kín hai bên bờ. Anh Nguyễn Văn Hải, trú xã An Hòa, H.Quỳnh Lưu, cho hay, sau những chuyến ra khơi “lấy lộc” đầu năm, phần lớn ngư dân đều đã neo tàu, tạm dừng hoạt động. “Thời tiết mấy hôm nay không thuận lợi, nhưng cái chính vẫn là ra khơi thua lỗ, chuyến sau không bù được chuyến trước, nên chẳng mấy ai mặn mà ra khơi” - anh Hải nói và chỉ tay về phía những con tàu neo đậu kín lạch sông. Theo anh Hải, nhiều tàu nằm bờ từ tháng này qua tháng khác. Một số tàu đã được chủ tháo và mang hết đồ đạc, dụng cụ về nhà, chỉ còn con tàu trống.

Ngồi trên mũi con tàu đánh cá công suất 320CV của gia đình, ông Nguyễn Văn Thương đượm buồn nhìn về phía biển xa xăm. Mùng Bốn tết, ông cùng sáu ngư dân ra khơi chuyến đầu năm “lấy lộc” với hy vọng một năm thuận buồm xuôi gió, đánh bắt bội thu. Hơn một tuần rong ruổi, con tàu với bảy người đành bất lực quay trở về chỉ với vài tạ cá. Trừ mọi chi phí, chuyến ra khơi của ông Thương lỗ 10 triệu đồng, chưa kể tiền nhân công. “Đây đã là chuyến thua lỗ thứ hai liên tiếp rồi. Giờ giá dầu lại tăng phi mã nên tôi chưa tính đến chuyến tiếp theo” - giọng ông rầu rĩ.

Anh Tô Duy Diễn, trú xã Tiến Thủy, thị xã Hoàng Mai, Nghệ An, cho biết, con tàu đánh cá của anh có công suất hơn 1.000CV, mỗi chuyến ra khơi 12 - 13 ngày tốn trên 7.000 lít dầu, chưa kể tiền thực phẩm, bảo quản đông lạnh, công lao động của 11 thuyền viên… Trong khi, nguồn thủy hải sản đánh bắt được ngày một ít, tiêu thụ lại khó khăn do dịch bệnh, giá dầu liên tục tăng, nên những chuyến ra khơi gần đây anh Diễn bị lỗ hàng chục triệu đồng. “Lâu nay chúng tôi chủ yếu đánh bắt ở ngư trường miền Trung, nguồn hải sản ngày càng ít nên anh em dự tính sẽ tiến vào các vùng biển ở phía Nam. Nhưng giờ chưa thể thực hiện được vì dầu tăng cao quá, càng đi xa thì nguy cơ lỗ càng cao” - anh Diễn nói.

Chưa có kế hoạch ra khơi trở lại vì sợ thua lỗ, nhiều chủ tàu phải che chắn lại ngư cụ - Ảnh: Phan Ngọc

Bỏ thì thương, vương thì tội

Bám biển từ năm 15 tuổi, ông Thương nói rằng chưa bao giờ ông có suy nghĩ bỏ biển như hiện nay. Người đàn ông 53 tuổi nhẩm tính, cả năm vừa qua, dầm mưa dãi nắng, nhưng thu nhập của ông không tới nổi 20 triệu đồng, chẳng bằng đi làm thuê vài tháng. Bởi vậy, những tháng gần đây, tần suất những lần ra khơi của ông Thương cũng giảm gần một nửa. Con thuyền của ông mới đóng hơn ba năm trước trị giá gần 2 tỷ đồng từng được rao bán lại với giá 400 triệu đồng, nhưng không có người mua.

Hết lớp 12, anh Nguyễn Văn Ngọc, trú xã An Hòa, theo bố vươn biển. Năm 2017, Nghị định 67 ra đời hỗ trợ lãi suất vay cho ngư dân đóng tàu, anh Ngọc chung nhau với chín người khác đóng con tàu vỏ sắt trị giá 7,5 tỷ đồng. Nào ngờ quyết định này khiến anh và bạn nghề lâm vào đường cùng. Từ năm 2019 đến nay, tàu ra khơi toàn bị lỗ khiến nợ không trả được. Các bạn thuyền đã rút vốn, chuyển đổi nghề, chỉ còn mỗi anh Ngọc bám trụ để trả nợ. 

Sau nhiều tháng nằm bờ, mồng Sáu tết, anh Ngọc thuê thêm sáu nhân công để ra khơi “lấy lộc”. Sau hơn mười ngày lênh đênh, con tàu công suất 500CV đành phải quay về với hầm chứa trống rỗng, lỗ gần 50 triệu đồng. Thế nhưng không có việc làm khác, nóng ruột vì tiền lãi ngân hàng và sợ tàu bỏ không sẽ xuống cấp, nên anh vẫn gắng gượng ra khơi mỗi tháng một đôi lần.

Ông Hồ Đình Quy - Phó Chủ tịch UBND xã An Hòa - cho biết, từ năm 2019, ngư dân gặp nhiều khó khăn do nghề đánh bắt cá ngày càng thua lỗ. Hiện toàn xã chỉ còn 40 tàu cá, trong đó có 17 tàu dài trên 15m, giảm gần một nửa so với năm 2018. Ra khơi là thua lỗ, bởi thế nên giờ nhiều người cũng đang có ý định bán tàu để đi làm thuê, nhưng không có người mua. “Cái này cũng dễ hiểu thôi, đánh bắt cá không năng suất, thu nhập bấp bênh, nên chẳng ai muốn mua tàu làm gì. Giờ đội ngũ lao động trẻ tại địa phương cũng đi xuất khẩu lao động hoặc làm công ty, không theo nghề biển, khiến chủ tàu gặp khó khi vươn khơi” - ông Quy nói.

Nguy cơ thiếu lao động nghề biển

Ngư dân Nguyễn Văn Thương cho biết, lao động trẻ ở địa phương lâu nay không còn mặn mà với nghề đi biển. Họ vào các tỉnh phía Nam làm công nhân hoặc đi xuất khẩu lao động. Ba người con của ông sau khi học xong cấp III cũng không theo nghề của cha mà vào miền Nam làm công nhân nhà máy. 

Sau khi đi xuất khẩu lao động ở Đài Loan trở về, Thái Văn Vương, 24 tuổi, trú H.Quỳnh Lưu, cũng có ba năm đi biển. Nhưng giờ đây anh lại làm thủ tục để tiếp tục đi xuất khẩu lao động, vì thu nhập từ việc đi biển không đủ trang trải cuộc sống. “Ở nhà cày cả năm cũng chỉ được vài chục triệu đồng, trong khi sang Đài Loan, cũng đi đánh cá, nhưng mỗi tháng được trả 20 - 30 triệu đồng” - anh Vương nói.

Tranh thủ giúp chủ tàu sửa sang lại đồ nghề sau chuyến ra khơi chẳng mấy suôn sẻ đầu năm, Nguyễn Văn Huy, 23 tuổi, nói, nếu may mắn thì đây là chuyến tàu cuối cùng của mình, vì anh và sáu người khác trong xã An Hòa vừa được gọi đi học để chuẩn bị cho chuyến xuất khẩu lao động sang Đài Loan. Huy bảo, mấy năm nay đi biển chẳng kiếm được bao nhiêu, nên tranh thủ đi lao động nước ngoài kiếm ít vốn. Tàu đánh cá nơi Huy đang làm có sáu thuyền viên thì năm người đang làm hồ sơ đi xuất khẩu lao động, chỉ còn mỗi chủ tàu đang loay hoay.

Thực tế này khiến những ngư dân đang cố gắng bám trụ lo lắng không còn lao động để thuê.
Theo ngư dân Nguyễn Văn Ngọc, ngày trước người đi biển nhiều nên các tàu còn chọn lựa người khỏe mạnh, làm được việc. Nay tìm người đi biển còn “khó hơn đãi vàng”. Mỗi chuyến đi biển cần từ 8 - 12 thuyền viên, nếu không đủ người khi ra khơi khó cáng đáng nổi công việc. Và trong bối cảnh đánh bắt thua lỗ như hiện nay, anh không dám thuê và trả lương cho bạn theo tháng, vì không kham nổi. Mà ăn chia theo sản phẩm thì đến nhà mời gọi, bạn cũng không đi.

Ông Trần Xuân Học - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Nghệ An - cho biết, tỉnh này có hơn 3.400 tàu, trong đó có hơn 1.000 chiếc công suất lớn, đánh bắt xa bờ, hơn 17.000 lao động nghề biển. Hai năm qua, ngư dân cũng như hoạt động nghề biển gặp nhiều khó khăn do giá xăng dầu và các mặt hàng tăng cao trong khi ngư trường đánh bắt cá bị thu hẹp, dịch bệnh khiến việc tiêu thụ cá bị gián đoạn, đã ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế nghề biển. Một bộ phận lực lượng lao động cũng vì thế đã chuyển đổi nghề. “Tỉnh cũng đã có nhiều chính sách hỗ trợ, khuyến khích ngư dân bám biển trong thời gian qua. Tuy nhiên, điều cốt yếu nhất là nghề biển phải có thu nhập cao thì ngư dân mới yên tâm vươn khơi. Tỉnh Nghệ An cũng đã đưa ra định hướng cho nghề biển như giữ ổn định và giảm dần sản lượng khai thác gần bờ, tăng nuôi trồng; khuyến khích đánh bắt xa bờ theo hình thức tổ đội sản xuất, khai thác sản phẩm có giá trị kinh tế cao, thị trường tiêu thụ tốt” - ông Học nói. 

Phan Ngọc