Ngành thời trang có thể 'sống' thiếu nhựa?

Ngành công nghiệp thời trang đang hủy hoại trái đất và tương lai con người

Những cam kết được đưa ra; những cuộc nghiên cứu vật liệu mới được đẩy nhanh tiến độ để tìm kiếm nguyên liệu thay thế; những hành động thiết thực từ các nhà mốt như không tiêu hủy hàng qua mùa, dùng trí tuệ nhân tạo (AI) thăm dò thị hiếu để hạn chế sản xuất thừa… vẫn chưa đủ để ngành thời trang giảm thiểu áp lực lên môi trường.

Chúng ta mặc nhựa mỗi ngày

Khi tác động của con người ngày càng thể hiện rõ nét lên môi trường qua thiên tai, biến đổi khí hậu cũng như các loại dịch bệnh mới phát sinh; khi con người ý thức được vấn đề cấp thiết của thiên nhiên và môi trường sống, trên toàn cầu, loài người đã không ngừng nỗ lực cắt giảm việc sử dụng đồ nhựa 1 lần. Tuy nhiên, nếu nhìn vào tủ quần áo, bạn sẽ ngạc nhiên khi phát hiện rằng có quá nhiều nhựa vẫn ở đó. Có thể bạn không biết nhưng hiện tại bạn vẫn đang mang/sử dụng một loại nhựa nào đó trên cơ thể.

Thực tế cho thấy, 2/3 các mặt hàng may mặc được làm từ những loại chất liệu tổng hợp như polyester, nylon, acrylic, elastane… Tất cả các chất liệu này đều có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch, thải các hạt vi nhựa vào môi trường và phải mất hàng trăm năm mới có thể phân hủy.

Mỗi năm, ngành thời trang tạo ra hơn 100 tỉ sản phẩm quần áo, 70% trong số đó hiện nằm ở các bãi rác và rõ ràng đó là một vấn đề lớn cần được giải quyết. “Phần lớn trong số đó kết thúc tại các bãi chôn lấp ở các quốc gia miền nam bán cầu; đó là rác thải nhựa trá hình” - George Harding-Rolls - Quản lý các chương trình tại quỹ Changing Market - nói với Vogue. Tại sao nhiều quần áo của chúng ta được làm từ nhựa? “Vì chúng rẻ. Thời trang nhanh tồn tại dựa vào lao động giá rẻ và vật liệu rẻ, đồng thời không chịu bất cứ trách nhiệm gì về thời hạn sử dụng của sản phẩm” - Harding-Rolls nói. 

Hiện tại, khoảng 2/3 các mặt hàng may mặc được làm từ những loại chất liệu tổng hợp như polyester, nylon, acrylic, elastane

Thế nhưng, loại bỏ nhựa khỏi sản phẩm thời trang là điều phức tạp hơn thế. Nó không chỉ liên quan đến giá cả, chi phí sản xuất. Chất liệu tổng hợp sở hữu một số đặc tính và ưu điểm nhất định khiến chúng khó được loại bỏ hoàn toàn trong các loại trang phục cần độ co giãn, định hình; trang phục ngoài trời và đồ lót. Kate Riley - Trưởng nhóm chiến lược vật liệu và sợi tổng hợp của Textile Exchange - giải thích: “Chất liệu tổng hợp có nhiều đặc tính ưu việt mà các loại sợi tự nhiên không thể thay thế”.

Điển hình, với đặc tính thấm hút, mau khô thoáng của thời trang mùa hè, đồ lót hay sự đàn hồi của trang phục thể thao, giữ nhiệt cho cơ thể vào mùa đông, chất liệu tổng hợp luôn có nhiều ưu điểm hơn so với sợi thuần tự nhiên có tuổi thọ ngắn; chưa kể đến màu sắc hay kiểu dáng.

Ngành thời trang hiện nay đang tích cực chuyển đổi từ polyester nguyên chất sang polyester tái chế nhằm giảm tác động đến môi trường và ngăn ngừa lãng phí. Các thương hiệu như H&M, adidas và Inditex - chủ sở hữu của Zara - đặt mục tiêu đảm bảo 100% polyester của họ được tái chế hoặc trong trường hợp của Inditex là từ “các nguồn ưu tiên”, vào năm 2025, như một phần Thử thách polyester tái chế của Textile Exchange.

Vấn đề là phần lớn polyester tái chế hiện được làm từ chai nhựa. Mặc dù quần áo polyester hiện không được tái chế trên quy mô lớn nhưng chai nhựa lại dễ dàng được tái chế thành các chất liệu tổng hợp, đồng nghĩa ngành thời trang đang lấy nhựa ra khỏi hệ thống khép kín và chuyển nó sang mô hình tuyến tính. “Về cơ bản, bạn đang trao cho nhựa tái chế tấm vé 1 chiều đến bãi rác” - Harding-Rolls nhận xét. “Đây chỉ là giải pháp tạm thời, không phải là giải pháp cho tương lai”.

Tỉnh táo trước các thông điệp tiếp thị

Trong tương lai, ngành thời trang sẽ có ít cơ hội tiếp cận hơn với chai PET do các cam kết bền vững của ngành đồ uống. Riley nhấn mạnh: “Điều quan trọng là ngành dệt may cần tiếp tục mở rộng quy mô và phát triển nhanh chóng các công nghệ hóa học có thể tái chế các nguyên liệu đầu vào phức tạp hơn”.

99% quần áo của chúng ta ngày nay không được tái chế và hầu hết đều nằm ở bãi rác khi không còn được sử dụng

Các vấn đề liên quan đến việc sử dụng chất liệu tổng hợp tái chế dẫn đến cam kết của Reformation nhằm giảm việc sử dụng tất cả chất liệu tổng hợp xuống dưới 1% trong tổng số các bộ sưu tập. Hiện tại, chất liệu tổng hợp chiếm từ 1 đến 3% nguyên liệu của thương hiệu này. “Bằng cách đặt ra các cam kết để duy trì nguồn cung ứng tổng hợp ở mức tối thiểu, chúng tôi tự chịu trách nhiệm đầu tư vào R&D (nghiên cứu và phát triển) và các công nghệ mới nổi sẽ giúp chúng tôi vĩnh viễn từ bỏ nguồn cung ứng tổng hợp” - Kathleen Talbot - Giám đốc phát triển bền vững, Phó chủ tịch điều hành của Reformation - giải thích.

Reformation hiện đang chuẩn bị triển khai thí điểm với Kintra Fibers - một công ty khởi nghiệp đã phát triển loại polyester có thể phân hủy sinh học làm từ bắp. Trong khi đó, những cải tiến mới của Natural Fiber giúp biến các loại sợi tự nhiên như bông, cây gai dầu… thành vật liệu dệt có hiệu suất cao, cung cấp giải pháp thay thế cho các loại sợi như polyester trong tương lai.

Tuy nhiên, những đổi mới này cần thêm nhiều thời gian để nhân rộng quy mô. Tiến sĩ Amanda Parkes - Giám đốc đổi mới của Pangaia - cho biết: “Sự phát triển công nghệ, kỹ thuật mới đang diễn ra nhanh chóng nhưng trở ngại lớn nhất là việc mở rộng quy mô một cách hiệu quả. Nó cũng phụ thuộc vào tình hình toàn cầu, mức độ đầu tư và các chính sách để khuyến khích các thương hiệu áp dụng các chất liệu mới và sự phát triển mới này”.

Đến đây, hẳn bạn đã có thể trả lời cho câu hỏi liệu ngành thời trang có thể dễ dàng từ bỏ nhựa. Vấn đề cốt lõi lại nằm trong chính nguyên vật liệu tạo ra mỗi bộ quần áo. Do đó, ngành thời trang cần sớm giải quyết vấn đề gốc rễ: sản xuất quá mức và tình trạng nghiện nhiên liệu hóa thạch. Đề cập đến khía cạnh này, Harding-Rolls nhấn mạnh, luật pháp nên đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến nghị, chính sách về thuế để khuyến khích các hãng chuyển đổi cũng như có kinh phí đầu tư vào công nghệ mới. “Việc hướng mục tiêu trực tiếp vào sợi tổng hợp sẽ gây tổn thất nặng nề nhất cho các thương hiệu thời trang nhanh, khiến mô hình kinh doanh của họ không thể tồn tại” - Harding-Rolls nói.

Không nhiều thương hiệu như Navy Grey chuyên sản xuất quần áo từ len nguyên chất hoặc cashmere

Còn người tiêu dùng? Hãy chỉ mua, không chỉ mặt hàng thời trang mà còn các mặt hàng khác, khi thực sự có nhu cầu. Đừng mải miết chạy theo xu hướng. Hãy hướng đến các sản phẩm có vòng tuần hoàn cũng như tỉnh táo trước các thông điệp tiếp thị từ nhà sản xuất. 

Thư Hiên

Ảnh: internet