Ngân sách nhà nước chi vượt dự toán nhưng vẫn không đủ cho giáo dục, y tế

Thu ngân sách chủ yếu từ tài nguyên và đất đai

Trình bày báo cáo thẩm tra quyết toán ngân sách nhà nước năm 2016, ông Nguyễn Đức Hải – Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách (UBTCNS) năm 2016 là năm kéo dài của thời kỳ ổn định ngân sách 2011-2015, là năm đầu thực hiện Kế hoạch tài chính, Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, đề ra nhiều giải pháp để góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội…

Chủ nhiệm UBTCNS Nhà nước cho biết, tăng thu chủ yếu từ đất, tài nguyên làm dư địa thu nợ ngày càng thu hẹp

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, UBTCNS đánh giá, việc thực hiện một số nội dung liên quan đến chính sách tài khóa năm 2016 chưa thực sự hiệu quả; cơ cấu thu ngân sách chưa bền vững.

Cụ thể, tổng thu NSNN năm 2016 vượt dự toán nhưng chủ yếu là tăng thu từ đất, thu cổ tức, lợi nhuận còn lại của các DNNN. Bên cạnh đó, tăng thu chủ yếu của ngân sách địa phương, còn ngân sách trung ương thì hụt thu cân đối.

Ở một số địa phương có nhiều khoản thu từ sản xuất kinh doanh giao dự toán vượt quá khả năng thực hiện, dẫn đến không đạt dự toán nên phải tăng khai thác nguồn thu từ đất. Điển hình như tại Đắk Lắc, thu DNNN TƯ đạt 84% dự toán, thu ngoài quốc doanh đạt 94% nhưng thu từ đất tới 224%. Hay tại Tiền Giang, thu DNNN TƯ đạt 77.93% dự toán, thu DNNN ĐP đạt 52.64%, nhưng thu từ đất đạt 246.46%...

Việc thu ngân sách dựa vào tài nguyên và đất như trên khiến dư địa thu ngày càng hạn hẹp trong điều kiện chính sách thu chậm được sửa đổi, đặt ra nhiều thách thức cho cân đối ngân sách...

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban tài chính Nguyễn Đức Hải cũng vẫn xảy ra tình trạng trốn thuế, thất thu ngân sách, nợ đọng thuế lớn. Năm 2016 tiến hành thanh tra, kiểm tra trên 91.419 doanh nghiệp, truy thu nộp NSNN hơn 12.500 tỷ đồng. Tuy nhiên tình trạng kê khai thiếu thuế vẫn chưa được khắc phục. Kết quả kiểm toán đã kiến nghị tăng thu 19.109 tỷ đồng, trong đó các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng thu thêm 1.351 tỷ đồng.

Nợ công gia tăng, khó chi trả

Mặc dù Chính phủ đã tích cực điều hành dự toán chi NSNN theo quy định trong bối cảnh khó khăn, hướng tới mục tiêu tiết kiệm và tránh lãng phí, tuy nhiên, theo UBTCNS, việc lập và giao dự toán chi đối với một số khoản chi chưa sát thực tế; vẫn còn tình trạng giao dự toán chậm; giao dự toán chi đầu tư phát triển chưa đúng đối tượng, chưa tuân thủ kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020.

Điểm đặc biệt, tổng chi NSNN năm 2016 vượt dự toán. Kết quả kiểm toán cho thấy, dự toán chi NSNN 1.273.433 tỷ đồng, quyết toán 1.295.061 tỷ đồng, vượt dự toán là 21.628 tỷ đồng. Tuy nhiên, một số nhiệm vụ chi quan trọng, đảm bảo cho phát triển bền vững lại không đạt dự toán như chi sự nghiệp giáo dục đào tạo và dạy nghề đạt 91%, chi sự nghiệp y tế đạt 97,6%, chi sự nghiệp khoa học công nghệ đạt 90,2%... Bên cạnh đó một số khoản chi đảm bảo xã hội chưa thực hiện kịp thời nên chi lương hưu và bảo đảm xã hội chỉ đạt 92,6% dự toán.

Dù chi ngân sách NN vượt dự toán nhưng nhiều lĩnh vực như giáo dục, y tế vẫn chưa chi đạt dự toán

Chủ nhiệm UBTCNS cũng chia sẻ về tình trạng chi sai chế độ, sử dụng sai nguồn kinh phí ở các đơn vị. Tại các bộ ngành, địa phương, nguồn kinh phí chi sai là 1.952 tỷ đồng; sử dụng nguồn cải cách tiền lương cho mục đích khác là 804,8 tỷ đồng...

Tỷ lệ nợ đọng lớn nhưng tại nhiều địa phương chưa xây dựng phương án, lộ trình xử lý nợ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Các dự án được kiểm toán hầu hết đều có sai sót trong nghiệm thu, thanh toán. Kiểm toán 1.497 dự án, kiểm toán nhà nước tài chính 10.125 tỷ đồng.

Theo báo cáo thẩm tra quyết toán ngân sách Nhà nước 2016, con số bội chi  là 248.728 tỷ đồng, bằng 5,52% GDP thực hiện. Số bội chi này được đánh giá là thấp hơn nhưng vẫn vượt mức Quốc hội cho phép là 4,95% GDP.

Nợ công tiếp tục gia tăng vẫn là một trong những vấn đề ”nhức nhối” NSNN 2016. Theo báo cáo của Kiểm toán nhà nước, dư nợ công đến hết năm 2016 là là 2.868.881 tỷ đồng, tăng 5.012 tỷ đồng so với số báo cáo của Chính phủ bằng 63,71% GDP

”Dù chỉ số dư nợ công, dư nợ nước ngoài của quốc gia vẫn trong giới hạn cho phép nhưng khả năng trả nợ hiện nay rất khó khăn. Ngân sách trung ương nhiều năm không có thặng dư để trả nợ; kiểm soát ODA còn bất cập từ kiểm soát tổng mức vay đến lập, giao dự toán hàng năm...”, Chủ nhiệm UBTCNS cho biết.

Tuấn Minh