Netflix đang đe dọa rạp chiếu phim toàn cầu như thế nào?

Mới đây, Netflix rút khỏi Liên hoan phim Cannes 2018 khi bị BTC của sự kiện này xếp vào hạng mục phim được dự nhưng không được tranh giải. Năm 2017, việc 2 phim của Netflix là The Meyerowitz Stories (đạo diễn Noah Baumbach) và Okja (đạo diễn Bong Joon-ho) tranh giải Cành cọ vàng đã gây tranh cãi trong một thời gian dài.

Việc BTC Liên hoan phim Cannes từ chối Netflix đã gây ra tranh cãi trong những ngày qua

Trước nay, các phim của Netflix chỉ được phát hành trực tuyến. Trong khi đó, quy định mới của Liên hoan phim Cannes lại bắt buộc phim tranh giải phải được chiếu ở rạp. Nếu chấp nhận quy định này, lịch trình phát sóng một số tác phẩm của Netflix sẽ bị ảnh hưởng. 

Phía Netflix cho rằng họ mong muốn được đối xử công bằng như các nhà làm phim khác. Ted Sarandos, người quản lý khối nội dung của Netflix nhấn mạnh Liên hoan phim Cannes đang nhấn mạnh vào yếu tố phát hành hơn là giá trị nội dung, nghệ thuật của một bộ phim.

Netflix được thành lập vào năm 1997, với mục đích chiếu phim trực tuyến và bán DVD. Nếu như với phim truyền hình, Netflix phát các tập chỉ trong 1 ngày thì với phim điện ảnh, đơn vị này tạo điều kiện cho khán giả không cần đến rạp vẫn có thể xem phim.

Netflix ra đời, phát triển ngày càng mạnh đã làm thay đổi cục diện nền điện ảnh. Khán giả có thể ở nhà xem phim mà không cần đến rạp theo phương thức truyền thống.

Dù đây là yếu tố mang tính cách tân trong thị trường phim ảnh nhưng đường hướng của Netflix lại gây không ít tranh cãi. BTC Liên hoan phim Cannes cho rằng việc làm này đi ngược giá trị truyền thống của điện ảnh - khán giả phải đến rạp và thưởng thức trên màn ảnh rộng.

Tính đến năm 2018 này, Netflix đã có đến 117,58 triệu khách hàng trả phí trên toàn cầu, trong đó có 54,75 triệu người ở Mỹ. Để có được con số ấn tượng này, Netflix đã có một chiến lược khá dài hơi. Ban đầu, đơn vị này chỉ mua lại những phim đã chiếu rạp để phát hành trực tuyến, sau đó thương lượng với các hãng để phát hành độc quyền. Hiện, Netflix đã tiến đến giai đoạn tự sản xuất phim và chiếu độc quyền. Điều này phủ bóng đen không nhỏ lên các rạp chiếu, chi phối ngành công nghiệp phim ảnh.

“Không có gì đáng ngạc nhiên khi các nhà quản lý Netflix nắm được tầm quan trọng của việc trở thành một công ty tích hợp theo chiều dọc kiểm soát mọi khía cạnh của sản xuất, tinh chế và phân phối sản phẩm của họ”, The Guardian nhận định về đường lối phát triển của Netflix.

Ước tính trong năm 2018, Netflix sẽ phân phối, phát hành khoảng 80 phim. Sự tác động của Netflix ngày càng mạnh lên thị trường phim ảnh.

Theo ước tính sơ bộ từ The Guardian, trong năm nay, Netflix sẽ phát hành đến 80 tác phẩm điện ảnh mới. Thông tin này khiến các nhà làm phim tại Hollywood cảm thấy không vui. Với một số đơn vị khác, số lượng phim mà họ phân phối, phát hành chỉ dừng lại ở con số 20, hoặc thậm chí ít hơn, khoảng 10.

Theo báo cáo tài chính năm 2017 trên Forbes, Netflix thu về 11,6 tỷ USD với mức tăng trưởng trên thị trường phát hành trực tuyến là 36%. Riêng trong năm 2017, Netflix có thêm 24 triệu thành viên. Điều này đồng nghĩa, sẽ có khoảng 24 triệu khán giả có khả năng chọn loại hình phát hành trực tuyến của Netflix làm công cụ giải trí mới, thay vì đến rạp phim.

Netflix có nhiều lợi thế để cạnh tranh với các rạp phim truyền thống. Khán giả có thể xem phim bất kỳ ở đâu, bất kỳ thời gian nào. Người dùng có thể tạm dừng, tua đi tua lại các cảnh phim hoặc chương trình truyền hình mà họ đã chọn. Khán giả không cần đến rạp và chịu những quy định, ràng buộc... Người xem cũng sẽ linh hoạt, chủ động hơn trong việc tiếp cận với các tác phẩm. Đặc biệt, giá cả của Netflix có tính cạnh tranh rất cao so với phòng vé truyền thống. Thay vì mua vé cho từng suất chiếu, Netflix đưa ra gói dịch vụ hằng tháng với mức giá rẻ hơn rất nhiều.

Phim Okja do Netflix đầu tư sản xuất, tham gia tranh giải ở Cannes 2017

Ngoài ra, việc xem phim tại nhà giúp khán giả tiết kiệm chi phí đi lại, ăn uống và một số dịch vụ khác… Hơn nữa, internet gần như đã được phủ sóng ở phạm vi rất rộng trên toàn thế giới nên khán giả có cơ hội tiếp cận nhiều hơn dịch vụ phim ảnh trực tuyến, đặc biệt ở những vùng, khu vực chưa có rạp chiếu. Như thế, đối tượng khách hàng của đơn vị này liên tục được mở rộng.

Theo thống kê từ New York Times, hơn một nửa người dân có thu nhập thấp tại Mỹ đều có mạng internet trong gia đình. Ngoài tivi thì điện thoại thông minh cũng hỗ trợ trong việc xem phim trực tuyến. Thiết bị này hầu như luôn được mỗi cá nhân mang theo bên cạnh hằng ngày. Quá nhiều lợi thế để giúp Netflix trở thành lựa chọn hàng đầu của khán giả.

Công nghệ ngày càng hiện đại, môi trường ngày càng phát triển giúp con người có nhiều sự lựa chọn hơn. Chính vì thế, sự phát triển của Netflix đang là mối đe doạ thực sự đối với thị trường phim ảnh truyền thống. Năm 2016, hoạt động kinh doanh phòng vé tại Mỹ giảm từ 1,4 tỷ vé xuống còn 1,3 tỷ vé. Đặc biệt, doanh thu bán vé vào thời gian này cũng thấp kỷ lục kể từ năm 1920 tại các rạp chiếu ở Hollywood.

Netflix có nhiều ưu thế cạnh tranh so với rạp chiếu truyền thống

Dù không công bố con số cụ thể nhưng việc giảm lượng vé bán ra cộng với chiêu thức giảm giá, khuyến mãi để kéo khán giả đến rạp, cho thấy ít nhiều đã ảnh hưởng đến lợi nhuận của các phòng vé, đơn vị sản xuất phim.

Sự phát triển của Netflix và các đơn vị phát hành trực tuyến khác cũng khiến các đơn vị phát hành DVD phim ảnh truyền thống rơi vào bế tắc, thậm chí đóng cửa. “Thay vì việc đi mua một chiếc DVD theo kiểu cũ, chỉ cần vài động tác lướt lướt thế là có phim để xem. Bạn chọn hướng nào”, một người bày tỏ quan điểm.

The Guardian nhận định: “Các trang web phát trực tuyến như Netflix, Amazon Prime, iTunes và Mubi đại diện cho một mối đe dọa nghiêm trọng đối với rạp chiếu phim... Việc phát hành truyền thống đảm bảo rằng bộ phim đủ điều kiện để tham gia, nhận giải thưởng. Trong khi việc phát hành trên môi trường số lại thể hiện tính thương mại thực sự của Netflix. Họ đang thiết lập và khẳng định sự thống trị của mô hình phân phối mới này”.

Việc Netflix được tham gia tranh giải Cannes 2017 đã gây ra tranh cãi

Trước những tác động được cho là tiêu cực mà Netflix gây ra, tờ New York Times cho biết Arthouse Convergence - một nhóm đại diện cho hơn 600 rạp chiếu phim và các doanh nghiệp - đã viết một bức thư ngỏ rất mạnh mẽ về vấn đề này. “Việc phát hành phim theo kiểu trực tuyến làm gia tăng vi phạm bản quyền. Nói một cách khác, cách thức này có thể phá huỷ toàn bộ ngành công nghiệp phim ảnh”, nội dung trong thư nêu rõ.

Netflix cho rằng việc phát hành trực tuyến, thậm chí trước khi phim ra rạp là điều nên làm, để phục vụ khán giả tốt nhất. Nhưng phía Hollywood lại bác bỏ quan điểm này: “Mặc dù việc làm này có thể cực kỳ thuận tiện cho người dùng cuối nhưng khi bỏ qua màn hình lớn, nghĩa rằng giá trị nguyên bản của điện ảnh đã bị đánh mất”.

Dù cách hoạt động của Netflix còn gây tranh cãi nhưng các đơn vị khác đang bắt đầu khuấy động thị trường đầy mới mẻ này. Disney, Pixar, Marvel, Star Wars... sẽ tung ra dịch vụ phát trực tuyến vào năm 2019. Trong bối cảnh này, Netflix đang tiếp tục định ra chiến lược mới để có thể tồn tại tốt và giữ được chỗ đứng của mình.

Dù đường hướng của Netflix vẫn còn gây tranh cãi khi tác động đến giá trị nguyên bản của điện ảnh nhưng trong tương lai, một số ông lớn cũng đã tính đến việc phát hành trực tuyến để mở rộng thị trường

Qua 2 thập kỷ, sự phát triển của Netflix tạo ra ảnh hưởng không nhỏ đến ngành điện ảnh. Nhưng thời gian tới đây khi mô hình này càng phát triển, chắc chắn thị trường sẽ còn những sự chuyển biến mạnh mẽ hơn. Theo tờ New York Times hay The Guardian dự đoán, rất có thể loại hình phim ảnh này sẽ có một thị trường riêng, phân nhánh với điện ảnh, thậm chí sẽ có những sân chơi riêng để tránh lùm xùm như sự việc giữa Netflix và BTC Liên hoan phim Cannes vừa qua.           

Rất khó để khẳng định phòng vé truyền thống có bị Netflix hay các đơn vị tương tự giết chết. Nhưng với nhiều lợi thế mang tính xu hướng và thời đại nghiêng về mình, các đơn vị như Netflix chắc chắn tác động và thậm chí có thể thay đổi cả xu hướng của nền công nghiệp điện ảnh toàn cầu. 

Thuỵ Khuê