Nạn tàn phá rừng là nguyên nhân của đại dịch COVID-19?

Các nhà khoa học đã cảnh báo số lượng đại dịch mới gây chết người sẽ ngày càng gia tăng nếu việc phá rừng làm mất đa dạng sinh học tiếp tục diễn ra ồ ạt hiện nay.  Việc mất đa dạng sinh học có thể làm lây lan nhanh chóng các bệnh mới từ động vật sang người.

Người ta khẳng định một phần ba số bệnh mới xuất hiện bắt nguồn từ quá trình thay đổi sử dụng đất. Trong tương lai, 5-6 trận dịch mới có thể ảnh hưởng đến trái đất mỗi năm.

Một xưởng cưa ở vùng Madre de Dios của Peru thuộc rừng nhiệt đới Amazon

Stuart Pimm, giáo sư Đại học Duke cho biết: “Hiện nay có rất nhiều hoạt động khai thác gỗ, khai thác và buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã hoặc vật nuôi lai tạo "bất thường". Đây là một trong những nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng đại dịch toàn cầu”. 

“Đại dịch COVID-19 đã tiêu tốn của thế giới hàng nghìn tỷ đô la và đến hôm nay đã giết chết gần một triệu người, vì vậy cần phải có hành động khẩn cấp”.

Người ta ước tính hàng chục triệu ha rừng nhiệt đới và các môi trường hoang dã khác đang bị san ủi hàng năm để làm trang trại, khai thác dầu và cung cấp khả năng tiếp cận mỏ khoáng sản... Điều này tàn phá thảm thực vật và động vật hoang dã là "vật chủ" của vô số loài virus và vi khuẩn, mà hầu hết khoa học chưa biết đến. Sau đó, những vi khuẩn đó có thể vô tình lây nhiễm sang các "vật chủ" mới, chẳng hạn như con người và vật nuôi trong nhà.

Khi virus phát triển mạnh trong "vật chủ" mới, chúng có thể lây nhiễm sang các cá thể khác và kết quả có thể là một căn bệnh mới xuất hiện.

Một ví dụ điển hình của sự lây lan này được nhắc đến là virus HIV vào đầu thế kỷ XX. Virus lây lan từ tinh tinh và khỉ đột - vốn bị giết thịt ở Tây Phi - sang con người, từ đó đã gây ra cái chết của hơn 10 triệu người.

Các ví dụ khác bao gồm sốt Ebola, do dơi truyền sang động vật linh trưởng và con người; dịch cúm lợn năm 2009 và virus COVID-19, ban đầu được truyền sang người từ dơi.

HIV lây lan từ tinh tinh và khỉ đột bị giết thịt ở Tây Phi

Andy Dobson, giáo sư sinh thái học và sinh học tiến hóa tại Đại học Princeton, cho biết: “Khi công nhân vào rừng nhiệt đới để chặt cây, họ không mang theo thức ăn. “Họ chỉ ăn những gì có thể giết được. Điều đó khiến họ bị nhiễm trùng mọi lúc".

Tuy nhiên, không phải mọi căn bệnh mới xuất hiện đều do một nguyên nhân duy nhất. Nhà động vật học David Redding, thuộc Đại học College London, nhấn mạnh. “Ở những nơi cây cối đang bị chặt phá làm trang trại, ruộng đồng xen kẽ với những khoảnh rừng già làm gia tăng sự phân biệt giữa tự nhiên và vùng trồng trọt. Dơi, động vật gặm nhấm và các loài gây hại khác mang các loại vi rút mới lạ từ các lùm cây còn sót lại trong rừng và lây nhiễm sang động vật trang trại - trung gian truyền những bệnh nhiễm trùng sang người ”

Một ví dụ về hình thức lây truyền này là bệnh sốt Lassa, được phát hiện lần đầu tiên ở Nigeria vào năm 1969 và hiện gây ra vài nghìn ca tử vong mỗi năm. Virus này được lây lan bởi loài gặm nhấm Mastomys natalensis, vốn phổ biến ở các thảo nguyên và rừng Châu Phi nhưng giờ đây đã xâm chiếm các ngôi nhà và trang trại, truyền bệnh cho người.

Trong một bài báo đăng trên tạp chí Science vào tháng trước, Pimm, Dobson và các nhà khoa học và nhà kinh tế khác đề xuất thiết lập một chương trình giám sát động vật hoang dã, giảm sự tràn lan, chấm dứt buôn bán thịt động vật hoang dã và giảm nạn phá rừng. Một kế hoạch như vậy có thể tiêu tốn hơn 20 tỷ đô la một năm, một mức giá thấp hơn so với chi phí của đại dịch COVID-19, đã quét sạch hàng nghìn tỷ đô la khỏi các nền kinh tế quốc gia trên khắp thế giới.

“Chúng tôi ước tính rằng giá trị của chi phí phòng chống trong 10 năm chỉ bằng khoảng 2% chi phí của đại dịch COVID-19,” họ nói. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cho biết thêm, việc giảm thiểu nạn phá rừng - một nguồn phát thải carbon chính - cũng sẽ mang lại lợi ích cho cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu.

Khánh Vân (theo Theguardian)