Năm qua, bạn đụng đến mấy cuốn sách?

Khi công nghệ đã tiến tới sách nói, ta vẫn ngồi cầm cuốn sách lật từng trang? (Ảnh minh họa)

Trên sân khấu cuộc thi Miss Universe Vietnam 2024, Hoa hậu Việt Nam 2014 Nguyễn Cao Kỳ Duyên đã gây thất vọng khi ấp úng bỏ dở phần thử thách thuyết trình. Cô nói: “Có một sự thật là đến tận bây giờ tôi chưa đọc hết một cuốn sách nào. Bởi vì tôi là một người thực tế. Tôi thích trau dồi kiến thức của mình thông qua hình ảnh và âm thanh”. Người ta nhao nhao lên mắng Duyên, nhất là giữa thời văn hóa đọc đang được đề cao. Nhưng Duyên nói có sai không?

Nào, hãy công bằng và thành thật: Trong năm qua, bạn đã đọc bao nhiêu cuốn sách. Thẳng thừng hơn: Trong năm qua, bạn có đụng đến cuốn sách nào không?

Tôi dám chắc là rất nhiều người trong chúng ta, suốt năm qua, thậm chí vài năm nay, chưa hề đụng tới sách chứ đừng nói là đọc hết 1 cuốn. Vậy thì bạn mắng Kỳ Duyên vì điều gì? Vì không thể giúp bạn xóa nổi ẩn ức ít đọc của bản thân?

Hãy nhìn vào thực tế! Từ khi rời khỏi ghế nhà trường, chúng ta đã dần thôi đọc sách. Cuộc sống áo cơm cứ thế cuốn ta đi, đến mức việc dành được một khoảng thời gian để ngồi yên thôi đã khó huống chi là ngồi đọc. Chưa kể, mua sách phải tốn tiền, trong khi ta lại chẳng dư dả. Kể cả khi ta lùi lại thời học sinh sinh viên, sách ta đọc loanh quanh cũng chỉ là sách giáo khoa, giáo trình. Mấy người đọc thêm sách nghiên cứu, văn chương, khoa học, chính trị…

Gen Z ít đọc sách. Đó là thực tế. Không riêng gì Kỳ Duyên. Nhưng điều đó có ngăn cản Gen Z tiếp nhận tri thức? Thời đại mọi thứ đều nằm sẵn trên internet - “cái gì không biết thì tra Google”. Cần tìm thông tin nào, cần biết điều gì, Gen Z chỉ cần chạm vào màn hình điện thoại - món đồ lúc nào cũng kè kè bên mình. Và thay vì chỉ là những trang giấy, hình ảnh giản đơn, mạng cung cấp cho Gen Z cả các video minh họa, thử nghiệm, bằng chứng, sự kiện… có cả âm thanh hiện trường, phỏng vấn - điều mà sách không thể làm được, vì sự hạn chế về công nghệ.

Thống kê của Hội Xuất bản Việt Nam công bố năm 2023, ngoại trừ sách giáo khoa và sách tham khảo dành cho học sinh sinh viên thì trung bình mỗi năm mỗi người Việt chỉ đọc 1,2 cuốn sách

Gen Z chúng tôi không chê bai các cụ mê đọc Truyện Kiều, Eugénie Grandet, Carmen… thì cớ sao các cụ lại chê chúng tôi thích ngôn tình, đam mỹ? Các cụ có thể thấy chuyện tình Roméo và Juliette hấp dẫn, nhưng chúng tôi thích Câu chuyện hoa hồng, Hạ cánh nơi anh. Các cụ phải tưởng tượng ra nhan sắc của Thúy Kiều, Thúy Vân chứ chúng tôi nhìn được các diễn viên Hàn Quốc như Son Ye-jin, Seo Yi-hye hiển hiện trên màn ảnh.

Sách của các cụ hấp dẫn được vậy không? Giả sử các cụ sinh vào thời nay, biết đâu các cụ cũng chẳng mê phim Hàn như chúng tôi. Thì đó, mẹ tôi giờ ngày ngày cũng ngồi xem phim truyền hình chứ đâu còn đọc sách nữa.

Lâu lâu, thấy người này người kia khoe mình đọc sách, dành rất nhiều thời gian cho sách, tôi có chút hoài nghi; là bởi khi nhìn quanh mình, tôi chẳng thấy ai đọc sách. Chúng tôi chỉ đọc khi cuốn sách ấy liên quan trực tiếp tới công việc và không có ở đâu khác; còn không, chúng tôi có nhiều phương thức khác hiệu quả hơn. Nghe podcast chẳng nhanh hơn sao? Nhịp sống hiện đại đâu có cho phép chúng ta thong dong ngồi thưởng trà, đọc sách - thói quen có thể gọi là… lười biếng.

Trở lại với cô hoa hậu Kỳ Duyên. Cô đang sống trong một xã hội mà mỗi năm, trung bình mỗi người chỉ đọc 1, 2 quyển sách (số liệu của Hội xuất bản Việt Nam năm 2023). Xin nhấn mạnh cụm từ “trung bình”, nghĩa là 30% dân số thường xuyên đọc sách đã đọc luôn cả phần của những người không đọc (26%) và cả 44% thỉnh thoảng mới đọc (số liệu của Bộ Thông tin - Truyền thông).

Duyên không đọc thì cũng… không chết ai mà! Có ai mắng bạn vì không chịu đọc sách đâu mà bạn mắng Duyên? Hay là việc mắng người không đọc sách sẽ khiến bạn… sang trọng hơn? So với các trưởng giả học làm sang, chất cả đống sách trên kệ và không đụng tới thì chúng tôi thừa nhận mình không đọc sách chẳng phải là thành thật hơn à?

Nhã Linh (quận Gò Vấp, TPHCM)