Năm 2023, cả nước thu 4.100 tỉ đồng tiền công đức

Người dân đi lễ tại Phủ Tây Hồ (Hà Nội) - Ảnh: Ngọc Linh

7 địa phương thu trên 200 tỉ tiền công đức

Bộ Tài chính cho hay, năm 2023, theo báo cáo của địa phương, trong tổng số 31.581 di tích thành phần, có 15.324 di tích (49%) có số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ.

Trong tổng số 5.683 di tích cơ sở tôn giáo, có 3.912 di tích (69%) có số liệu thu, chi tiền công đức, tài trợ. Số di tích còn lại không báo cáo.

Ngoài ra, có 25.898 di tích khác, trong đó có 11.412 di tích (44%) có số liệu thu, chi. Số còn lại chủ yếu là di tích tư nhân, nhà thờ dòng họ không báo cáo và các di tích đặc thù không có công đức, tài trợ.

Tổng số tiền thực thu trong năm 2023 là 4.100 tỉ đồng (không bao gồm các khoản công đức, tài trợ bằng hiện vật, công trình xây dựng; tiền công đức, tài trợ cho hoạt động tôn giáo của tổ chức tôn giáo).

Trong đó, số thu tại các di tích là cơ sở tín ngưỡng 3.062 tỉ đồng (75%). “Có 63 di tích thu trên 5 tỉ đồng, trong đó 28 di tích thu trên 10 tỉ đồng, cao nhất là 7 di tích thu trên 25 tỉ đồng, gồm: Miếu Bà Chúa Xứ ở Châu Đốc, An Giang 220 tỉ đồng; Đền Bảo Hà ở Bảo Yên, Lào Cai 71 tỉ đồng; khu di tích lịch sử nhà tù Côn Đảo ở Bà Rịa - Vũng Tàu 34 tỉ đồng; Đền Sòng Sơn ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa 28 tỉ đồng; Đền Hùng ở Phú Thọ 26 tỉ đồng và 2 di tích ở Hà Nội là Đình La Khê ở Hà Đông 28 tỉ đồng và Đền trình Ngũ Nhạc (chùa Hương) ở Mỹ Đức 33 tỉ đồng” - báo cáo nêu rõ.

Số thu tại các di tích là cơ sở tôn giáo 1.038 tỉ đồng (25%). Có 15 di tích thu trên 5 tỉ đồng, trong đó chỉ có 4 di tích thu trên 10 tỉ đồng, gồm: chùa Tranh ở huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương 10,2 tỉ đồng; chùa Tàm Xá ở Đông Anh, Hà Nội hơn 10 tỉ đồng; chùa Ông ở Biên Hòa, Đồng Nai 14,2 tỉ đồng; Ban Đại diện Phật giáo Hòa Hảo tỉnh Cà Mau 14,4 tỉ đồng.

Theo báo cáo, 7 tỉnh, thành phố có số thu trên 200 tỉ đồng, gồm: Hà Nội (672 tỉ đồng), Hải Dương (278 tỉ đồng), An Giang (277 tỉ đồng), Bắc Ninh (269 tỉ đồng), Hưng Yên (242 tỉ đồng), Nam Định (215 tỉ đồng). Tỉnh Quảng Ninh được giao thực hiện thí điểm việc kiểm tra, số thu 4 tháng đầu năm 2023 trên 67 tỉ đồng (đã bổ sung số thu tại chùa Ba Vàng và một số di tích), ước thu cả năm trên 200 tỉ đồng.

Tổng số chi trong năm 2023 là 3.612 tỉ đồng (một số địa phương có số chi cao hơn số thu do sử dụng số dư năm 2022 chuyển sang). Cụ thể, chi quản lý là 445 tỉ đồng (12%); chi hoạt động lễ hội là 692 tỉ đồng (19%); chi tu bổ, tôn tạo di tích là 1.643 tỉ đồng (46%); các khoản chi tuyên truyền, bảo đảm an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ, bảo vệ môi trường, cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới các công trình phụ trợ tại di tích là 542 tỉ đồng (15%). Chi hoạt động từ thiện, nhân đạo là 290 tỉ đồng (8%).

Đông đảo người dân ủng hộ “cúng dường online”

Đền ông Hoàng Mười từng bị biển thủ hơn 1 triệu đồng tiền công đức - Ảnh: Phan Ngọc

Bộ Tài chính đánh giá, nguồn thu công đức, tài trợ tại các di tích ngoài sử dụng cho tu bổ, tôn tạo di tích và tổ chức lễ hội, còn đóng góp tích cực cho các hoạt động cộng đồng. Tiêu biểu là di tích Miếu Bà Chúa Xứ ở Châu Đốc, An Giang. Số thu công đức, tài trợ năm 2023 ở đây là 220 tỉ đồng, đã sử dụng 93 tỉ đồng (42%) để chi cho các hoạt động cộng đồng.

Việc quản lý tiền công đức, tài trợ tại các di tích đã và đang có sự chuyển biến tích cực theo hướng công khai, minh bạch.

Việc công đức, tài trợ theo hình thức chuyển khoản quét mã QR đang phát triển nhanh, được nhiều người lựa chọn như một thói quen khi đến di tích, dễ nhận thấy ở một số di tích như: Đền Voi Phục và Đền Quán Thánh ở quận Ba Đình (Hà Nội), Đền Cửa Ông (Quảng Ninh), Đền Hùng (Phú Thọ), Đền Bảo Hà (Lào Cai), Đền Chợ Củi (Hà Tĩnh)…

Từ năm 2021, Giáo hội Phật giáo Việt Nam thí điểm “cúng dường” qua ví điện tử tại một số chùa ở Hà Nội, Lào Cai, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Ninh Bình, Nghệ An, Quảng Bình, TPHCM, Đồng Nai và Cần Thơ, được các chùa ủng hộ và đông đảo tín đồ đón nhận.

Tuy nhiên, đa số báo cáo của địa phương cho rằng số liệu báo cáo thu, chi tiền công đức, tài trợ của các di tích, kể cả di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt mới chỉ phản ánh một phần, chưa đầy đủ.

Tại các di tích là cơ sở tôn giáo về cơ bản đều có hoạt động thu, chi tiền công đức, tài trợ nhưng còn khoảng 31% (tương ứng 1.771) cơ sở không báo cáo.

Tại các di tích là đền, chùa có đặt đĩa, đặt khay trên các ban thờ khiến du khách đặt nhiều loại tiền lộn xộn, không chỉ làm mất đi sự tôn nghiêm, thanh tịnh nơi thờ tự mà còn gây lòng tham cho người khác.

Theo quy định, các khoản tiền nêu trên được thu gom để kiểm đếm và sử dụng chung cho việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích và lễ hội. Tuy nhiên, việc thực hiện tại những di tích chưa lắp camera có bảo đảm minh bạch hay không hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức tự giác của người đại diện di tích.

Một số di tích giao tiền cho cá nhân giữ như Đền Bà Chúa Kho ở Bắc Ninh, Phủ Tây Hồ ở Hà Nội, Đền Rừng ở Hà Nội... Trong đó, Ban quản lý Đền Rừng giao số tiền tích lũy trong nhiều năm cho thủ quỹ đứng tên gửi tiết kiệm dẫn tới bị lừa 5,6 tỉ đồng.

Cá biệt, có trường hợp nhân viên ban quản lý di tích lấy trộm tiền công đức bị nhiều người phát hiện, số tiền không nhiều nhưng hành vi trộm cắp tiền công đức đã để lại ấn tượng không tốt với du khách thập phương.

Ngoài việc quản lý tiền công đức,⁷ tình trạng đốt vàng mã với số lượng lớn gây tốn kém, lãng phí, ô nhiễm môi trường, nguy cơ cháy nổ tại các di tích là cơ sở tín ngưỡng...

Việc lần đầu tiên thực hiện kiểm tra tổng thể về quản lý tiền công đức, tài trợ tại các di tích lịch sử - văn hóa trên phạm vi toàn quốc, thời gian kiểm tra vào dịp sau tết Nguyên đán năm 2024 và mùa lễ hội diễn ra trên cả nước đã giúp các địa phương có cơ sở thực tiễn để đánh giá toàn diện về hoạt động này.

Minh Quang