Mỹ cắt đàm phán với Nga, Nga đáp lại "xé tan" hiệp ước hạt nhân với Mỹ

Ngày 3/10, Mỹ tuyên bố đã ngừng các cuộc đàm phán với Nga về nỗ lực chấm dứt bạo lực ở Syria, đồng thời cáo buộc Moskva không tuân thủ các cam kết trong thỏa thuận ngừng bắn hôm 9/9.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby nêu rõ: "Mỹ sẽ ngừng tham gia các kênh song phương với Nga, vốn được thiết lập để duy trì lệnh ngừng các hành động thù địch. Đây không phải là một quyết định được đưa ra nhẹ nhàng". 

Ngày 3-10 Mỹ quyết định hoãn các cuộc đàm phán song phương với Moscow về Syria, đổ lỗi cho Nga và chính phủ Syria trước động thái tăng cường tấn công vào dân thường.

Ông John Kirby cho biết thêm Nga và chính quyền Syria đã chọn theo đuổi kế sách quân sự, đồng thời tiết lộ quân đội Nga và Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã “chọn mục tiêu là cơ sở hạ tầng quan trọng như bệnh viện và ngăn chặn viện trợ nhân đạo đến tay thường dân”.

Các nhà hoạt động hôm 4-10 cho hay, một bệnh viện do phiến quân kiểm soát ở phía Đông TP Aleppo bị không kích 3 lần trong vòng một tuần. Đã có hàng trăm người cả trẻ em thiệt mạng kể từ khi lực lượng chính phủ phát động một cuộc tấn công nhằm kiểm soát Aleppo sau khi lệnh ngừng bắn kéo dài một tuần hết hiệu lực. Khoảng 250.000 người đang mắc kẹt ở phía Đông Aleppo.

Trước đó, căng thẳng Mỹ-Nga tiếp tục leo thang khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 3-10 ký một sắc lệnh đình chỉ thỏa thuận với Mỹ về việc tiêu hủy plutonium được làm giàu ở cấp độ có thể chế tạo vũ khí. Động thái cho thấy quan hệ ngày càng xấu đi giữa 2 cựu thù thời Chiến tranh Lạnh vì nhiều vấn đề, trong đó có việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014, cuộc xung đột tại Syria... Thỏa thuận bị đình chỉ vì Moscow nghĩ rằng có mối đe dọa khẩn cấp với sự ổn định chiến lược do hành động không hữu nghị của Mỹ đối với Nga.

Nga đáp trả "không thương tiếc"

Đáp trả lại tuyên bố của Mỹ, Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 3-10 cũng thẳng thừng đáp trả sẽ đình chỉ hiệp ước loại bỏ plutonium dư cấp độ vũ khí với Washington.

Những năm cuối cùng của Chiến tranh Lạnh, Nga – Mỹ ký một loạt hiệp ước giảm kích cỡ của kho vũ khí hạt nhân. Các thỏa thuận này vẫn còn hiệu lực cho đến ngày nay bất chấp quan hệ giữa 2 nước đang căng thẳng.

Tuy nhiên, hôm 3-10, Tổng thống Putin ban hành nghị định đình chỉ một hiệp ước ký với Washington vào năm 2000, trong đó ràng buộc Nga và Mỹ phải xử lý toàn bộ số lượng plutonium dư thừa dùng cho phát triển vũ khí hạt nhân. Hồi năm 2010, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov và người đồng cấp Mỹ lúc đó là Hillary Clinton ký thỏa thuận yêu cầu mỗi bên xử lý 34 tấn plutonium bằng cách đốt trong các lò phản ứng hạt nhân.

Nga xé tan hiệp ước hạt nhân với Mỹ.

Song song đó, Tổng thống Putin cũng trình một dự thảo nghị quyết lên Quốc hội, liệt kê các điều kiện dành cho Washington để nối lại thỏa thuận giải trừ plutonium. Trong đó, Mỹ phải dỡ bỏ lệnh trừng phạt Nga liên quan đến tình hình Ukraine, bồi thường cho Moscow, giảm sự hiện diện quân sự tại các nước thành viên NATO ở Đông Âu về mức cách đây 16 năm.

Điện Kremlin cho biết đây là phản ứng của Moscow trước “những hành vi không thân thiện của Washington”. Hiệp ước plutonium không phải nền tảng đối với quá trình giải trừ quân bị thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh giữa Nga và Mỹ nhưng nó mang tính biểu tượng mạnh mẽ. Công ty tư vấn Stratfor, trụ sở tại Mỹ, cho rằng nghị định của Tổng thống Putin báo hiệu thỏa thuận hợp tác giải trừ hạt nhân giữa 2 nước có nguy cơ bị phá hoại.

“Dường như Nga muốn truyền tải một thông điệp rằng đó là cái giá phải trả cho việc Mỹ cắt đứt đối thoại về tình hình Syria cũng như một số vấn đề khác” – Stratfor cho biết.

Theo quan sát của các nhà ngoại giao phương Tây, chấm dứt đàm phán ở Syria sẽ giúp Nga tự do theo đuổi hoạt động quân sự ủng hộ Tổng thống Bashar al-Assad nhưng cũng làm cho nước này khó rút khỏi cuộc xung đột chưa rõ hồi kết ở quốc gia Trung Đông này.

Dù vậy, Điện Kremlin khẳng định dù đình chỉ hiệp ước plutonium nhưng họ sẽ không sử dụng plutonium thặng dư cấp độ vũ khí cho mục đích quân sự.

Minh Đức