Mướp hương thơm cả những mùa sau

Mẹ lại gieo vào chậu mấy hạt mướp hương, bảo rằng không gieo thì dây này rụi, dây kia chưa có trái. Rằng, mâm cơm nhà không có mướp sẽ thấy thiếu vắng, nhớ thương.

Mẹ tôi thích mướp hương lắm. Bà nói đây là món ăn ngon đặc biệt của người nghèo lẫn người giàu. Với người giàu, như lời mẹ, trong những năm 1980-1990 thời ấy, mướp hương được nấu chung với lòng gà, tim bò, cật heo… Mướp còn góp mặt cho các món lẩu gà, lẩu tôm, cua, hải sản… trên các mâm cỗ sang trọng.

Người nghèo như gia đình tôi, mướp hương xào tỏi, mướp hương nấu canh suông, mướp hương hấp trứng… đã là mỹ vị nhân gian rồi. Mẹ tôi nấu ăn rất ngon, nhất là những món làm từ mướp. Như món mướp xào thôi, mẹ cũng tỉ mẩn cháy tỏi vàng ươm, vớt hết tỏi ra để vào chén nhỏ để giữ độ giòn rồi mới thả mướp vào, đảo nhanh tay, rắc chút muối, đường, bột ngọt, cho các gia vị thấm đều. Từng miếng mướp se lại, chuyển màu xanh trong, mẹ mới rắc hành, tiêu.

Giàn mướp hương nhà mẹ - Ảnh do nhân vật cung cấp

Cứ vậy, món mướp xào thơm lừng cả căn nhà vách gỗ giữa vườn cây xanh mát. Giờ ăn, cha con tôi cứ vậy mà đưa cơm. Hôm làm mướp xào, mẹ cho ăn với cá kho; hôm nào mướp nấu canh, mẹ cho ăn cùng với khô chiên. Bữa nào đầu tháng, ba lãnh lương về, mẹ nấu món chính là thịt ram hoặc sườn xào chua ngọt thì món kèm vẫn có mướp nụ hấp cơm… Lâu lâu mẹ xen bữa cho ăn bầu, bí, rau lang, mồng tơi. Bởi vậy, nói nhà tôi ăn mướp quanh năm mà không ai ngán cũng chẳng sai.

Vườn nhà tôi quanh năm đều có 1, 2 dây mướp hương lúc lỉu trái. Cứ mỗi cây, mẹ chừa 1, 2 trái giống. Thường là những trái mướp đầu tiên của dây mướp trên giàn. Những trái mướp này luôn được mẹ để riêng, cho đến ngày dây rụi, mướp thật khô mới cắt mang vào. Mẹ sẽ đập bỏ lớp vỏ giòn, chỉ còn lại trái mướp đầy xơ, những cái hạt đen bóng, to bằng đầu móng tay rơi xuống. Mẹ sẽ chọn những hạt mướp mập mạp nhất làm giống. Phần xơ mướp, bà sẽ cắt làm 4 hoặc làm 5, treo vào chái bếp để làm đồ chùi nồi, rửa chén.

Thật ra, nhà tôi dùng hạt giống không nhiều như thế, chỉ cần 3, 4 hạt, thậm chí 1, 2 hạt gieo là có ngay dây mướp to, khỏe, để leo giàn cùng dây bầu hoặc dây bí đao để ăn. Nhưng bao giờ mẹ cũng trữ nhiều hạt để dành. Khi mướp quá sai trái, nhà ăn không hết, mang tặng, được người khen là mẹ lại tặng kèm người ta luôn hạt giống. Kể cả cái xơ mướp để dành rửa chén cũng vậy. Mẹ cắt 4, cắt 5; phần nhà tôi dùng chỉ 1-2 cái, còn lại, mẹ mang sang nhà ngoại, lúc cho bên nhà cậu rồi các dì, các bà quanh xóm.

Vừa tặng, mẹ vừa vui vẻ khoe rằng: “Con/em mới đập vỏ xong hôm nay đó. Xơ mướp mới, trắng tươi, mẹ/anh/chị thay cái nùi rửa chén mới đi nha”. Thể nào ngoại cũng cười tươi rói, cảm ơn con gái. Còn các dì, các mợ lại dúi vào tay mẹ nải chuối hay mấy trái chanh. Có qua, có lại, ai nấy đều vui.

Tôi lấy chồng, chuyển về sinh sống ở căn hộ chung cư vùng ven thành phố. Nhà không có khoảng sân nào, chỉ có cái ban công bề sâu hơn 2,5m, ngang 5m, đủ để đặt vài gốc hồng, mấy chậu rau gia vị như hành lá, ngò gai, tía tô, húng cây, húng lủi… Còn 2 chậu lớn: 1 để thả mướp hương, 1 để thả bầu, bí hay khổ qua cho chúng leo giàn.

Giống mẹ, tôi cũng để trái làm giống, trữ hạt cho mùa sau và lấy xơ mướp để làm nùi chà rửa. Chỉ khác là dây mướp trồng nơi ban công nhà không to khỏe, lúc lỉu trái như dây mướp hương năm nào của mẹ. Cả hạt giống hay xơ mướp cũng khó đem tặng ai để… đổi lại quà, bởi nhiều người không có đất trồng, còn các loại nùi rửa chén bây giờ bán đầy ngoài siêu thị.

Dù vậy, tôi vẫn cứ giữ giàn mướp hương cùng hạt giống, như một cách giữ lại tình yêu thương của mẹ, để mướp hương thơm cả những mùa sau.

Nguyễn Thụy