Muôn vị xoài ngon

Bingsu xoài mát lạnh cho mùa hè

Người Nam Bộ ăn cơm trắng với vài miếng xoài chín vàng ươm, nói nó ngon hơn cả sơn hào hải vị cũng không ngoa. Hãy nhìn món xôi xoài Thái Lan khắc biết! Xoài hợp với hột cơm, hột nếp chứ đâu đỏng đảnh kén chọn như một số loại trái xa hoa khác. Vậy đó, nên xoài được ưa chuộng cũng là lẽ thường tình.

Ăn xoài theo kiểu nhà quê

Tháng Năm - tháng của những chùm trái chín căng mọng quanh vườn nhà - chôm chôm, sầu riêng, bơ, xoài, măng cụt… bắt đầu rộ mùa. Trong những loại trái cây đặc trưng của mùa hè, xoài có lẽ là thứ lành tính nhất nên lỡ có ăn nhiều cũng không đến nỗi “xấu mặt” như những loại trái khác.

Tôi yêu mùa xoài không phải chỉ vì vẻ ngoài đẹp đẽ hấp dẫn của nó. Thứ trái cây này với tôi đầy ắp kỷ niệm. Nhà cũ của tôi nằm nép bên triền sông đầy gió. Ba trồng một hàng xoài hơn chục cây trên bờ đê, vừa giữ đất không sạt lở bởi triều cường lên xuống thường xuyên, vừa có trái cho con cháu, phần xoài dư theo má ra ngồi mấy buổi chợ quê.

Gỏi xoài tôm khô đơn giản nhưng bắt vị

Thứ cây nhà lá vườn không phân thuốc nên phải đợi đúng mùa mới có ăn, thành ra trái cây thời đó quý lắm, đâu như bây giờ, có quanh năm suốt tháng. Hàng xoài của ba, hơn nửa là giống xoài thanh ca trái “roi roi”, vừa vặn trong lòng tay, không ú na ú nần, không dày cơm như xoài cát Hòa Lộc hay xoài Miên bây giờ. Xoài thanh ca khi chín ngọt thanh tao và thơm ăn đứt tất cả các loại xoài. Không hiểu sao giống xoài này dần mất hút theo thời gian.

Phần còn lại là xoài mủ (xoài gòn), trái có rất nhiều mủ, mùi hăng nồng, xơ nhiều, chua khủng khiếp. Cái vị chua vẫn còn làm mình làm mẩy ngay cả khi trái đã chín muồi. Vậy mà tuổi thơ của tôi vẫn đắm chìm trong vị chua đó, như một thứ vị ngon lạ lùng. Bây giờ, tìm đâu ra khi giống xoài này cũng dần biến mất.

Ăn xoài muốn ngon phải ăn đúng điệu nhà quê: xoài hườm hườm để nguyên vỏ, rửa sạch, cứ vậy mà cắn ngập răng, chua quá thì chấm thêm nước mắm đường (chứ không phải thứ muối tôm, muối ớt Tây Ninh thời thượng như bây giờ). Siêng chút nữa thì dầm chén mắm ruốc với ớt tươi. Mắm ruốc chính là khắc tinh của vị chua, chua cỡ nào gặp mắm cũng đằm vị lại rất nhanh.

Lá xoài non tím phớt chính là món ngon bí mật của tuổi thơ con nít nhà quê

Có một bí mật mà chỉ những đứa trẻ con nhà quê như tôi biết: đọt và chùm lá non màu tím phớt của cây xoài mới chính là phần ngon nhất của nó. Chị em tôi háo hức trông mùa xoài thay lá bởi những đọt xoài mềm và nhúm lá non chua dịu kia, hái xuống, chấm với nước cá kho hoặc đơn giản chấm với muối ớt cay xè là đã có món ngon nhâm nhi trưa hè.

Ba tôi thích nhất lá xoài non ghém với rau sống vườn nhà: rau má, lá cóc non, lá đinh lăng… cuốn miếng cá lóc nướng trui trên đống rơm sau vụ lúa đông xuân còn ở góc vườn. Miếng ngon miệt vườn giản dị vậy mà từ khi lên phố, tôi không còn tìm lại được nữa. Nay, mùi thơm the, vị chua nhẹ của đọt xoài, lá xoài non đã lùi sâu trong ký ức.

Phiên bản hiện đại

Xoài lắc chua cay mặn ngọt

Xoài - từ lúc còn là trái non nhỏ xíu cũng có thể được tận dụng làm món xoài bao tử chua ngọt đầy hấp dẫn. Tôi nhớ những chùm xoài non đầu mùa, năm nào gặp vài trận gió chướng là trái non rụng tả tơi đầy gốc. Má tiếc, nhìn mấy rổ xoài non nhỏ xíu mà không nỡ đổ đi. Vậy rồi má cũng mày mò tìm cách chế biến thứ trái non chua lè đó thành món ăn vặt ngon lành cho tụi nhỏ.

Má ngâm xoài với nước mắm đường, sau 1-2 ngày, miếng xoài mềm, hơi ngả màu là có thể lấy ra chấm muối ớt, ăn chơi rồi ghiền hồi nào không hay.

Gì chứ mấy món ngâm chua ngọt là ngón nghề tuyệt kỹ của má: từ cải chua nguyên bắp tới củ kiệu, từ me tới chùm ruột, cà na… Vậy thì mớ xoài non này cũng đâu thể làm khó bà má nhà quê. Tôi học hoài mà đến giờ vẫn làm không được ngon như má, lạ thiệt!

Tôi nhớ món xoài lắc rộ lên thành xu hướng ăn vặt của giới trẻ cách đây vài năm, cùng lúc với món bánh tráng trộn Tây Ninh làm mưa làm gió. Bây giờ, món này có vẻ đã hạ nhiệt nhưng thỉnh thoảng ngồi trong văn phòng, thấy xe trái cây đi ngang công ty, chúng tôi vẫn háo hức ùa ra kiếm. Từng miếng xoài chua ngọt xắt quân cờ vàng ươm, giòn rụm, thêm chút muối tôm thành ra một thứ vị ngon đầy kích thích, đánh bay cơn buồn ngủ buổi trưa.

Xoài già, ngoài kiểu xoài lắc còn được dùng làm món rau để trộn gỏi. Nếu bạn là tín đồ của gỏi trái cây, không thể không biết đến món gỏi xoài khô cá sặc, gỏi xoài tôm thịt, gỏi xoài khô cá đuối, gỏi xoài tôm khô… Khô cá sặc mặn mòi hạp với những sợi xoài chua, thêm cái béo của nhúm đậu phộng rang giòn, thêm nước mắm chua ngọt rưới lên, ngon tê đầu lưỡi. Đó là những món gỏi bình dân có thể chiều lòng mọi thực khách.

Cá chiên ăn cùng xoài xanh bào sợi dân dã

Riêng những nhà hàng lớn còn có món gỏi xoài cá hồi, theo kiểu Thái. Nước xốt ngâm cá hồi gồm củ dền xay nhuyễn, trộn đều cùng hỗn hợp chanh vàng, vang trắng, giấm táo, đường cát, muối…, ngâm cá hồi trong 24 giờ, để tủ mát. Rau để trộn gỏi gồm xoài xanh thái vỏ cuộn tròn, ngó sen chẻ chỉ, thính gạo xay nhuyễn, củ sen chiên giòn. Gia vị làm món gỏi nồng nàn hơn còn có sả và tỏi muối chua, rất… Thái! Gỏi xoài cá hồi giá không hề bình dân nhưng chất lượng đáng đồng tiền bát gạo. Ngoài ra, món gỏi xoài cá trê chiên giòn của Thái cũng ngon không kém.

Xoài già không chỉ để ăn chơi mà còn hiện diện trên mâm cơm như món rau ghém để chấm, tăng vị ngon cho các món cá chiên: cá sặc bổi, cá chạch, cá tràu cửng, cá điêu hồng, cá hố… chiên giòn ăn kèm xoài bào sợi chấm nước mắm chua ngọt. Xoài chín cũng có thể ăn như một món rau. Chỉ cần vài miếng xoài chín ăn với chén cơm trắng, kèm miếng cá khô là thấy ưng bụng. Xoài là loại trái ngon bình dân, gần gũi. Xoài cũng là thứ trái cây có thể ăn kiểu mặn hay ngọt đều được. Ăn kiểu ngọt ngào dễ thương thì có xôi xoài Thái Lan, chè xoài, sinh tố xoài, kẹo xoài, mứt xoài hoặc các món bingsu (kem có tuyết) xoài mát lạnh kiểu Hàn.

Bây giờ, không phải chờ mỏi mòn đến mùa xoài mới được thưởng thức những món ngon cùng thứ trái cây thơm lành này. Xoài đã hiện diện khắp nơi, quanh năm suốt tháng. Một vài giống xoài cũ đã mất đi nhưng cũng có nhiều giống xoài mới được du nhập vào Việt Nam, dù chất lượng không thể sánh bằng, chỉ được cái đẹp mã. Nhưng, kiểu gì thì có xoài để ăn quanh năm cũng quá tiện lợi, khỏi phải mất công thèm thuồng chờ đợi. Thèm mà có cái để ăn liền, nó mới “đã”!

Trần Huyền Trang

Nguồn ảnh: Internet