Mùa tết – mùa trái đào lộn hột

Cây điều  - hay còn gọi là đào lộn hột là loài cây thủ phủ của các vùng miền Đông Nam Bộ, nơi trồng điều nhiều nhất phải kể đến là Bình Phước. Đây cũng là tỉnh thành có món hạt điều rang muối, rang củi nổi tiếng, sản phẩm đi khắp trong và ngoài nước.

Ngày tết, nhiều nhà bày ra dĩa hạt điều rang củi thơm ngon nhưng í tai biết rằng tết “chánh hiệu” của người dân Bình Phước cũng chính là những ngày hòa lẫn trong mùi hoa, mùi trái điều khắp các vườn cây khu vực Đồng Phú, Phước Long, Đồng Xoài, Lộc Ninh…

Hoa điều trổ khắp xứ Đông Nam Bộ đúng vào dịp tết.

Hoa điều trổ từ trước tết cho đến tận sau tết vẫn còn “lai rai”. Tùy theo thời tiết mà có năm hoa ra rất sớm, kết trái chùm chùm ngay trong tết, có năm lại trễ hơn một xíu. Mùa hoa điều trổ bông báo hiệu bao điều đến vùng đất này. Hoa điều trổ có nghĩa là tết sắp đến cũng có nghĩa là vùng đất này cũng sẽ có vài cơn mưa nho nhỏ ngay khi tết vừa qua.

Người dân Bình Phước không mong mưa vào lúc điều trổ bông, bởi vì chỉ cần mưa xuống thì bao nhiêu hoa sẽ bị lụi, tàn, khó mà kết trái. Nhưng thói đời, trời vẫn hay thử thách lòng người, những ngày tết nắng um bao nhiêu thì ngay khi qua tết, trời sáng mai đã âm u, trời trưa nắng gắt, trời chiều sụt sùi rất có thể đổ vài cơn mưa rào nhẹ, khiến những người trồng điều ngẩn ngơ, không có cách nào ngăn lại được.

Những cây điều khẳng khiu nhưng là nguồn thu quan trọng của người dân.

Có năm, mới vừa qua tết, khi hoa điều đang căng tràn sức sống, mơn mởn kết trái, thành hột thì những cơn mưa đầu mùa trút xuống, hoa điều rụng tả tơi như xác pháo ngày xuân, mùa ấy thất thu, người trồng điều buồn vì chăm lo nhọc công thì ít mà buồn vì những cơn mưa không đúng lúc, rũ hết thu hoạch thì nhiều.

Nhưng dù mưa gió thế nào thì những trái đào lộn hột kiên cường vẫn mập mạp, nảy ra từ những đóa hoa khỏe mạnh nhất. Trái điều non xanh, phần hạt pha chút tía đẹp mắt, bóng bẩy. Khác với những loại quả khác, trái điều sinh phần hột ra ngoài, phần quả chỉ dính một chút với hạt, vì thế, người ta hay gọi chúng là đào lộn hột là vì vậy. Quả điều  dưới cái nắng vàng ươm sẽ mau chóng chín, phần quả mọng nước, căng tròn, phần hột sẽ cứng đanh lại, bao chứa nhân điều thơm ngon, béo bổ bên trong.

Trái điều thơm ngon, căng mọng như ướp mật, ướp nắng trời.

Người ta thu hoạch điều bằng cách vặn phần hột, đem tách vỏ cứng rồi lấy nhân đó đem sấy, rang than củi hoặc chế biến rất nhiều món ngon khác như làm bánh, mứt, làm kem, nấu súp… Hạt điều là loại hạt thơm ngon, bùi bùi, chứa nhiều dinh dưỡng, có giá thành khá cao bởi nhiều công đoạn phức tạp mới làm ra thành phẩm. Giá 1kg hạt điều không thua kém các loại hạt cao cấp khác như hạnh nhân, hạt dẻ, óc chó…

Tuy nhiên, thứ khiến nhiều người thèm thuồng, muốn quay về tuổi thơ hơn cả chính là được thưởng thức trái điều mọng nước – cái phần mà người ta hay bỏ đi. Trái điều to tròn, đem rửa sạch rồi cắt miếng, giã muối ớt cay cay, chấm phần điều mọng ấy vào đưa lên miệng cắn. Mùi điều chín xộc lên, mùi muối ớt mằn mặn, cay cay thấm đẫm trong miệng. Ai từng ăn trái điều chấm muối ớt cũng ít nhất một vài lần bị sặc, cái cảm giác sặc mạnh mẽ và đáng nhớ nhưng cũng rất đặc biệt, rất ngon.

Trái đào lộn hột chấm muối ớt mang lại dư vị khó quên.

Riêng phần lá, lộc non của cây điều, tuyệt nhất là đem cuốn bánh tráng, thịt ba rọi, tai heo luộc. Bằng không cuốn các loại nem tai, nem bì heo đều ngon “bá cháy”. Lá điều non có vị chát, thơm, màu tía, mơn mởn ngon chẳng thua kém gì những loại lá rừng, lá ổi, lá sung…

Phần lộc non trái điều cuốn gỏi, ăn bánh tráng rất ngon.

Mùa tết năm nay, người xứ Đông Nam Bộ ngồi chuyện trò rôm rả với nhau, toàn bàn về chuyện điều trổ bông, điều kết trái, buồn buồn ra ngắm hoa điều để biết mùa này bội thu hay thất thu, rồi làm chén muối ớt cay cay, chấm những trái điều vàng, đỏ mà ăn cho xộc lên mũi, ăn sặc mà vẫn thích ăn chơi vậy đó. Thế mà rất nhiều trẻ nít, rất nhiều các cô gái mười tám đôi mươi, những bà bầu đang nghén thèm trái này chảy nước miếng. Vậy chứ chỉ mùa tết mới có trái điều, qua tết là chúng rụng lác đác rồi, để người dân thu hái phần hột. Mùa điều đến nhanh, và đi cũng nhanh, để những ai thèm trái điều ngẩn ngơ mãi vì ăn chưa đã. Y hệt cái cảm giác mấy ngày tết trôi nhanh vèo vèo, người ta chưa kịp hưởng hết mà xuân đã chuẩn bị rời đi.

Mùa tết – mùa thoảng hương trái đào lộn hột mấy ngày này hãy còn vương vấn, tranh thủ hưởng thụ, kẻo chúng đi cái vèo, chỉ còn lại những hàng điều cổ thụ xác xơ, chờ năm sau xuân đến, chúng lại đâm chồi, trổ bông vào dịp tết đoàn viên. 

Phương Ngố